اخلاق حرفه اي؛ حلقه گمشده توسعه پايدار
نسرين ضميري
روانشناس سازماني
در ميان سخناني كه اين روزها در خصوص مسائل آب و محيط زيست شنيده مي‌شود و در ميان تمام مطالبات اقشار مختلف مردم به خصوص از صنعت آب و برق در ميان برنامه‌هاي اعلام شده وزير پيشنهادي محترم نيرو جناب آقاي دكتر اردكانيان، اشاره‌اي كوتاه و كم‌رنگ به مبحث اخلاق حرفه‌اي شده بود كه اميدواركننده است.
در قسمتي از برنامه‌هاي جناب آقاي دكتر اردكانيان آمده است: «با گسترش باور به اخلاق حرفه‌اي، توسعه پايدار، جايگزين توسعه ويرانگر مي‌شود. زمينه براي انگيزه‌مندي نقش‌آفرينان اقتصادي بيش از پيش فراهم مي‌شود، ميزان اثربخشي بودجه‌هاي تخصيص يافته در پيشرفت پروژه‌ها بهبود مي‌يابد و مزيت‌هاي نسبي در برنامه‌ريزي‌ها از نظر دور نمي‌ماند. روشمندي و استاندارد‌سازي كمينه دستاورد پياده‌سازي اخلاق حرفه‌اي است». اما چگونه؟
در دوره كنوني، سازمان‌ها جايگاه برجسته‌اي در ساختار فرهنگي و اجتماعي جوامع پيدا كردهاند. بسياري از فعاليت‌هاي اساسي و حياتي مربوط به زندگي مردم در سازمان‌ها انجام مي‌شود. براي سالم‌سازي محيط سازماني
دو سازوكار وجود دارد يكي از اين دو، قانون و ديگري اخلاق است. اخلاق فراتر از قانون است و به صورت پايدار و نهادي مي‌تواند سالم‌سازي را به صورت فرآيندي بر سازمان حاكم كند. يكي از مشكلات همواره اين بوده كه اخلاق هيچگاه در حوزه محيط‌هاي كاري يا به طور كلي در اجتماع مطرح نبوده بلكه همواره موضوعي شخصي بوده است. اخلاق حرفه‌اي چيست؟
اخلاق حرفه‌اي مجموعه‌اي از اصول و استانداردهاي رفتار بشري است كه براي افراد و گروه‌ها در يك ساختار حرفه‌اي تعيين مي‌شود و از علم اخلاق منشأ مي‌گيرد. به عبارت ديگر مجموعه اصول اخلاقي كه از ماهيت حرفه و شغل سرچشمه مي‌گيرد و هدف آن مسووليت اخلاقي هر فرد در آن حرفه و شغل است. اخلاق حرفه‌اي را به صورت كلي به پنج اصل مهم خلاصه كردهاند كه عبارتند از:
1- اصل احترام به مقام آزادي تمامي انسان‌ها بدون توجه به مذهب، رنگ، نژاد، قوم و... .
2- اصل عدم آسيب رساندن به انسان‌ها به گونه‌اي كه هر فرد تلاش كند تا آسيبي به ديگران نرساند.
3- اصل وظيفه‌شناسي و مسووليت‌پذيري به صورتي كه نسبت به تمامي انسان‌ها باشد.
4- اصل عدم تبعيض به معني برآوردن نياز تمامي انسان بدون در نظر گرفتن تفاوت‌هاي آنان.
5- اصل توجه به ارزش‌ها، معيارها و چارچوب‌هاي همه آحاد جامعه.
به طور خلاصه هر فردي بايد به كليه انسان‌ها احترام گذاشته، در مقابل آنان احساس مسووليت داشته باشد، تمام تلاش خود را به كار گيرد تا به آنان آسيب نرساند، در انجام وظايف تفاوتي بين افراد قايل نباشد و در همه حال ارزش‌ها و معيارهاي جامعه را در نظر داشته باشد.
يكي از مهم‌ترين عوامل موفقيت در سازمان‌ها منابع انساني آنهاست، منابع انساني كارآمد، داراي دانش و مهارت‌هاي لازم و يكي از مهارت‌ها، اخلاق حرفه‌اي است. نبود اخلاق حرفه‌اي يا ضعف سيستم اخلاقي تاثير چشمگيري در فعاليت‌ها و نتايج حاصل از فعاليت‌هاي سازمان‌ها دارد.
اخلاق حرفه‌اي به دو بخش فردي شامل مسووليت‌پذيري، امانتداري، صداقت، تلاش و پشتكار، قابل اعتماد بودن، رفتار مودبانه داشتن، قانونمداري، همدردي و هم‌حسي با ديگران داشتن و غيره و سازماني شامل هدفگذاري شغلي، ارزشيابي، آموزش، ارزيابي، پاسخگو بودن و مسووليت اجتماعي است. ضمانت اجرايي اخلاق حرفه‌اي با سرپرست و مديران ارشد سازمان‌هاست. مهم‌ترين وظيفه سازمان‌ها، نظارت بر اين امر است كه اصول اخلاق حرفه‌اي را پياده‌سازي و اجرا كنند و سپس سازوكاري فراهم كنند كه اين اصول رعايت شود. گنجاندن اين اصول در برنامه‌هاي آموزشي وزارت نيرو و برنامه‌هاي تحول سازماني از عمده‌ترين اين اقدامات است. اما بايد توجه داشت كه متوليان آموزش و فرهنگ‌سازي خود به اصول اخلاق حرفه‌اي پايبند باشند.