گروه ديپلماسي|سفر يكروزه محمد‌جواد ظريف، وزير خارجه ايران به ارمنستان جدا از دستاوردهاي سياسي در توسعه روابط همه‌جانبه با ايروان، در حوزه اقتصادي نيز حرف‌هاي بسياري براي گفتن دارد. در سفر روز سه‌شنبه يك هيات عاليرتبه اقتصادي وزير خارجه ايران را همراهي كردند تا با استفاده از چتر حمايتي دولت در روزهاي پسابرجام، توافق‌هاي نيمه‌كاره مانده با ارمنستان را سر و سامان بيشتري ببخشند و البته در مسير تحقق اهداف اقتصادي جامع‌تر دو كشور نيز گام‌هاي بلندتري بردارند. محمدرضا انصاري، نايب‌رييس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران يكي از اصلي‌ترين و كليدي‌ترين چهره‌هاي همراه وزير خارجه كشورمان در سفر به ارمنستان بود. وي كه فارغ‌التحصيل كارشناسي ارشد عمران از دانشگاه تهران در سال 1347 است، عناوين بسيار زيادي از جمله رياست كميته تخصصي مبحث 11 مقررات ملي ساختمان (صنعتي‌سازي ساختمان)، رياست هيات‌مديره شركت كيسون، رياست هيات‌مديره انجمن صادركنندگان خدمات فني و مهندسي، عضو هيات‌مديره تشكل‌هاي مهندسي و فني مختلف و... را به خود اختصاص داده است. در مسير بازگشت از ايروان به تهران فرصتي دست داد تا در جمع چند خبرنگار با محمدرضا انصاري گفت‌وگويي درباره رابطه تجاري- اقتصادي تهران و ايروان داشته باشيم. مشروح اين گفت‌وگو به شرح زير است:
اعتماد: همكاري‌هاي اقتصادي ايران- ارمنستان چه حوزه‌هايي را شامل مي‌شود؟
به طور كلي همكاري اقتصادي ايران - ارمنستان در دو حوزه كالا و صادرات خدمات فني و مهندسي قابل تقسيم‌بندي است. در حوزه كالا ايران حدود 200 ميليون دلار صادرات به ارمنستان دارد اما بايد گفته شود كه ظرفيت صادرات تهران به ايروان بسيار بيش از اين رقم فعلي و موجود است. ارمنستان مي‌تواند هاب صادرات ايران در منطقه باشد. ارمنستان عضو اوراسيا است. ارواسيا برخي از كشورهاي آسياي ميانه را در برمي‌گيرد و اين كشورها روابط بسيار حسنه‌اي با هم دارند. از سوي ديگر در كشورهاي اوراسيا تعرفه‌ها صفر است و اعضا مي‌توانند با هم مبادله آزاد داشته باشند. ما بايد از اين پتانسيل استفاده كنيم. البته حوزه‌هاي مختلفي براي همكاري ايران با ارمنستان وجود دارد كه بايد شناسايي شوند و روي آنها سرمايه‌گذاري صور‌ت گيرد.
حوزه‌اي كه غير از كالا شركت‌هاي ايراني در آن فعال هستند بخش برق است. در حال حاضر شركت «سانير» ايران مشغول انجام پروژه انتقال برق به ارمنستان است كه رقم اوليه اين پروژه 108 ميليون دلار بوده است. حدود 35 درصد از اين پروژه تاكنون انجام شده است اما به دليل گراني پول ايران اين پروژه متوقف شده و طرف ارمنستاني آن را تمديد نمي‌كند.
يكي از صحبت‌هاي اساسي و عمده ما به اتفاق دكتر ظريف در اين سفر با مقام‌هاي متعدد ارمنستاني از جمله با نخست‌وزير در اين باره بود. توافق خوبي در اين حوزه حاصل شد. توافقي كه دكتر ظريف با نخست‌وزير ارمنستان انجام داد اين بود كه ما در ايران بتوانيم هزينه 5 درصد سالانه را كاهش دهيم و به حدود 3 درصد برسانيم.
علت توقف اين پروژه و پيشنهاد جديد ايران اين است كه ژاپني‌ها با يك تا يك و نيم درصد و اروپايي‌ها با حدود دو و نيم درصد به ارمنستاني‌ها وام مي‌دهند و برخي از اين وام‌ها نيز دراز‌مدت است. اين در حالي است كه وام‌هاي ايران كوتاه‌مدت است و طبيعتا طرف ارمنستاني ترجيح مي‌دهد از وام‌هاي اروپايي يا وام‌هاي ژاپني استفاده كنند تا وام ما كه 5 درصد است.
ارمنستان با وجود اينكه به پول نيازمند است اما سقف كل اعتبارات دولتي در اين كشور محدود است و تضامين دولتي را نمي‌توانند بيش از اندازه‌اي كه بانك جهاني براي آنها تعريف كرده بدهند. در نتيجه ترجيح مي‌دهند وام‌هاي گران قيمت را حذف كنند و ظرفيت براي وام‌هاي ارزان‌تر ايجاد كنند.
روزنامه آليك: آيا در اين سفر در مورد كريدور شمال- جنوب و خط‌آهن ايران و ارمنستان صحبتي شد؟
بله. طبيعتا اين حوزه بخشي است كه براي همه برد- برد- برد است. يعني همه كشورهايي كه در اين پروژه حضور دارند از آن سود مي‌برند. اما بخشي از اين كريدور با اتوبان‌سازي اتفاق مي‌افتد. اتوباني كه از مرز ايران به ارمنستان و از ارمنستان به گرجستان تا درياي سياه ادامه پيدا مي‌كند. بخش ديگري از اين كريدور نيز با احداث راه‌آهن رخ مي‌دهد كه مذاكرات هر دو بخش نيز بين طرفين در جريان است. اما به نظر من ما بايد از جانب ايران روي اين مساله فعال‌تر عمل كنيم به اين دليل كه به نظر من بيشترين سود را ايران از اين ماجرا مي‌برد.
اعتماد: در حوزه انرژي چه ظرفيت‌هايي براي توسعه همكاري‌هاي تهران- ايروان وجود دارد؟
يكي از شركت‌هاي ما مشغول انتقال برق فشار قوي است. اين پروژه براي ارمنستاني‌ها بسيار مهم است و براي ما هم مهم است چرا كه اگر اين برق به مرز ما برسد ما مي‌توانيم گاز ايران را با برق ارمنستان تهاتر كنيم. از طرف ديگر ايران مي‌تواند در احداث نيروگاه به ارمنستان كمك شاياني كند. با توجه به اينكه ما تكنولوژي روز دنيا را در شركت «مپنا» داريم مي‌توانيم براي ارمنستاني‌ها نيروگاه احداث كنيم. نيروگاه‌هايي كه «شركت مپنا» در دنيا احداث مي‌كند از نظر كيفيت با زيمنس برابري مي‌كند و از نظر قيمت بسيار ارزان‌تر از زيمنس است. در نتيجه پتانسيل همكاري بسيار خوبي نيز در اين حوزه است.
اعتماد: آيا در دولت، شركت‌ها و نهادهاي اقتصادي ارمنستاني نيز نگراني از فرجام برجام وجود دارد كه به نوعي ترمز توسعه همكاري با ايران باشد؟
من در ديدار آقاي ظريف با رييس‌جمهور ارمنستان حضور نداشتم. اما اين نگراني در محافل پولي و بانكي ارمنستاني‌ها مانند ساير كشورها نيز وجود دارد. خواه‌ناخواه بانك‌هاي دنيا از جمله ارمنستان با دلار كار مي‌كنند و اگر قرار باشد در واقع روابط بانكي گسترده شود و اين طرف گرفتار تحريم دلاري ايران يا گرفتار بلوكه شدن اموال‌شان در نيويورك شوند آسيب خواهند ديد.
اعتماد: آيا ايران در اين زمينه مي‌تواند تضميني بدهد؟
يكي از كارهايي كه ايران انجام داده و بعضا موثر هم بوده است اين است كه با ارز ديگري غير از دلار با طرف مقابل كار كند. البته اين راه نيز محدوديت‌هايي دارد چرا كه خواه‌ناخواه بانك‌ها بايد با ايران كار كنند. در حال حاضر بانك‌ها با ايران به دلايل مختلفي نمي‌توانند كار كنند كه تنها دليل آن قصه تحريم دلاري ايران نيست بلكه مساله اين است كه بانك‌هاي ايران بتوانند خود را با آخرين مقررات موجود بانك‌هاي دنيا، تطبيق بدهند. يعني قواعد بانك مركزي بر بانك‌هاي كشور حاكم باشد و در عين حال به خارجي‌ها اثبات شود كه تعهد بانك‌ها در ايران شكل گرفته است و ايران خود را با آخرين مقررات موجود در بانك‌هاي دنيا تطبيق داده است.
اعتماد: در اين سفر هيات اقتصادي و نمايندگان بخش خصوصي محمد‌جواد ظريف را همراهي مي‌كردند. همواره اين سوال وجود داشته كه اصولا چنين سفرهاي كوتاه‌مدت و مشورت‌هاي چندساعته نمايندگان بخش خصوصي با همتاهاي كشور ميزبان چه دستاورد ملموسي براي بخش خصوصي ما در ميدان عمل دارد؟
اين سفرهاي كوتاه‌مدت يكروزه ظرفيت محدودي دارد اما دو دستاورد دارد: يكي اينكه طبيعتا فعالان اقتصادي ما با همكاران خود تماس مي‌گيرند و با آنها گفت‌وگو مي‌كنند و اين مي‌تواند آغاز يك همكاري اقتصادي باشد كه بعدها رابطه آنها مستقل از اين سفر مي‌تواند ادامه پيدا كند.
دومين نكته اين است كه اين تماس‌ها در پرتو حمايت دولت‌ها اتفاق مي‌افتد. نمايندگان دولت ايران با نمايندگان دولت طرف مقابل تماس مي‌گيرند و در حضور آنها اين نشست‌ها و كنفرانس‌هاي اقتصادي تشكيل مي‌شود. در نتيجه اين روند، اين احساس براي طرفين به وجود مي‌آيد كه فعاليت‌هاي اقتصادي اين فعالان و همكاري‌هاي آنها مورد حمايت هر دو طرف است كه تمام دنيا اين روابط موثر است. زماني كه دولت‌ها با هم براي همكاري‌هاي دو‌جانبه بخش‌هاي خصوصي تصميم مي‌گيرند اين حمايت اشكال مختلف موثري دارد. در چنين شرايطي زماني كه فعالان اقتصادي از حمايت دولت برخوردار هستند بيش از يك روز از سفرهاي اينچنيني بهره مي‌برند.
اعتماد: آيا رابطه اقتصادي ايران با ارمنستان تحت تاثير روابطه اقتصادي تهران- باكو قرار مي‌گيرد؟ به هرحال باكو و ايروان در شرايط تخاصم و نوعي رقابت منطقه‌اي به سر مي‌برند؟
در اينجا نظر اتاق بازرگاني و نظر شخصي‌ام را به شما مي‌گويم چرا كه در اين قبيل موارد دولت بايد سياستگذاري‌هاي خاص خود را داشته باشد و ما هم تابع سياست دولت هستيم. اما به نظر من ايران بايد هر دو محور را به موازات پيش ببرد. ما همان منافع و جهتي را كه با ارمنستان داريم با آذربايجان هم داريم و دليلي ندارد كه ايران در اين تخاصمي كه بين دو كشور وجود دارد جهت‌گيري يا يارگيري خاصي داشته باشد. ما هم به لحاظ شمال به جنوب مي‌توانيم از آذربايجان استفاده كنيم و هم از لحاظ روابط اقتصادي با آذربايجان كه در سطح مشابهي با روابط اقتصادي ما با ارمنستان قرار دارد.