انتظار زيادي از دولت‌هاي عربي نيست
مجتبي اماني
همواره يكي از وعده‌هاي مهم نامزدهاي رياست‌جمهوري امريكا به خصوص وقتي كه مخاطبيني از جامعه يا لابي‌هاي يهودي امريكا دارند، اين بوده است كه سفارت ايالات متحده را از واشنگتن به قدس منتقل كنند. اين وعده از ده‌ها سال پيش به صهيونيست‌ها داده شد كه هيچ كدام از روساي جمهور امريكا بعد از روي كار آمدن آن را اجرايي نكردند. مصوبه‌اي هم كنگره در همين راستا براي رضايت صهيونيست‌ها داشته است كه سفارت امريكا در فلسطين اشغالي به قدس منتقل شود و آن هم به طور متناوب، شش ماه به شش ماه به تعويق افتاد. اما دونالد ترامپ در مرحله جديد همانند نامزدهاي رياست‌جمهوري سابق به رياست‌جمهوري مي‌رسند اين وعده را داده بود و در چهارشنبه شب اين وعده را عملي كرد. درباره چرايي به تعويق افتادن اين وعده از سوي روساي جمهور سابق امريكا بايد گفت كه امريكايي‌ها در طول 4دهه گذشته سعي كردند با عنوان يك واسط و دلال در بحث ايجاد صلح با رژيم صهيونيستي فعاليت كنند و اگر آنها چنين كاري را انجام مي‌دادند و تغيير پايتخت را اعلام مي‌كردند، چنين كاري مغاير با نقش ميانجيگرايانه و در واقع بي‌طرف بودن امريكا در اين مساله قلمداد مي‌شد و كار امريكايي‌ها را در گفت‌وگو با اعراب دچار اشكال مي‌كرد. به‌طورمثال امريكا هيچگاه نمي‌توانست چنين اقدامي را در خصوص انتقال سفارت انجام دهد و با خود فلسطيني‌ها در اين باره مذاكره كند و آنها را درواقع به كشورهاي مختلف بكشاند و مشاركت آنها را در جلسات مربوط به صلح با رژيم صهيونيستي حاضر كند. ما شاهد آن هستيم كه امريكايي‌ها بيشترين تلاش‌هاي خود را به كار بردند و حتي ياسرعرفات كه قدم در راه سازش با رژيم صهيونيستي گذاشته بود همواره به اين نكته توجه داشت كه دولت و كشور فلسطيني بايد با پايتختي قدس باشد و همواره اين موضوع را در اظهارات خودش بيان و تاكيد مي‌كرد. اما در طول شش سال گذشته اتفاقاتي در منطقه رخ داده است. اين اتفاقات شامل آن است كه صهيونيست‌ها با توجه به اينكه امريكا خود را ملتزم به تامين امنيت اين رژيم مي‌داند، از ايالات متحده توقع داشتند تا در اين خصوص اقدام عملي انجام دهد و بخش زيادي از توطئه‌اي كه تحت اين عنوان براي ساقط كردن نظام سوريه، حذف حزب‌الله در لبنان و همچنين تغيير حكومت عراق انجام شد در همين راستا بود. امريكا سعي داشت كه به درخواست صهيونيست‌ها محور مقاومت را دچار از هم گسيختگي كند، پيوند زميني ايران، عراق، سوريه و لبنان را با مانع مواجه كند كه از اين طريق رژيم صهيونيستي بتواند امنيت بيشتري را در منطقه داشته باشد. هم امريكايي‌ها و هم صهيونيست‌ها بارها تاكيد كرده‌اند كه اين محور موجب تضعيف آنها شده است و با ابزارهاي مختلف تلاش كردند عليه محور مقاومت اقداماتي را انجام دهند.
اما در پي شكست توطئه امريكايي‌ها و صهيونيست‌ها با همراهي سعودي‌ها كه در ابتدا با همراهي تركيه و قطر نيز همراه بود تير خلاص با شكست حكومت داعش در منطقه به اين توطئه زده شد. به نظر مي‌رسد فشار صهيونيست‌ها روي ترامپ افزايش پيدا كرده است. از اين باب كه از ترامپ مي‌خواهند به وعده امريكا در راستاي تضمين امنيت رژيم صهيونيستي عمل كند. آنچه ترامپ انجام داد، در پي همه شكست‌هايي بود كه امريكايي‌ها و صهيونيست‌ها در منطقه خوردند. از همين رو تلاش كرد با اعلام انتقال پايتخت امتياز ويژه‌اي را به آنها بدهد. اما از سوي ديگر بايد انتظار داشت كه به‌طور طبيعي خط سازشي كه در درون فلسطيني‌ها تلاش مي‌كرد و توقع داشت از طريق گفت‌وگو و سازش به بخشي از خواسته‌هاي خود دست پيدا كند اين خط با اقدام ترامپ دچار مشكل اساسي شد. از اظهارات محمود عباس چنين موضوعي كاملا مشخص است. به ويژه اينكه در موضوع انتقال سفارت امريكا به قدس كه ممكن است روند آن چندين سال طول بكشد اما موجب نااميدي تمام كساني شد كه اميدوار بودند با ورود به خط سازش مي‌توانند حقوقي را براي آنها محقق كند. قطعا بايد انتظار داشت كه گروه‌هاي جديد در كرانه باختري و تفكر مقاومت و انقلابي شكل بگيرد و كرانه باختري از لحاظ استراتژي و تاكتيك به حركت مسلحانه نزديك‌تر شود. البته قطعا حماس و جهاد اسلامي در غزه نيز از اين موضوع استفاده مي‌كنند. زيرا اصلي‌ترين موضوع مورد اختلاف حماس و فتح بر سر موضوع گفت‌وگو با رژيم صهيونيستي بود. حتي به تازگي نيز شاهد آن بوديم كه مسوولان كرانه باختري توانسته بودند تا بخشي از خواسته خود را در بحث تعامل با صهيونيست‌ها به حماس منتقل كنند و از آنها انتظار داشتند وارد گفت‌وگو با صهيونيست‌ها شوند و از اين موضوع نيز پشتيباني كنند. اما اكنون شرايط كاملا برعكس شده است و اين حماس و جهاد اسلامي است كه دولت خودگردان فلسطيني را به دليل سازش آنها را مورد سرزنش قرار داد، چرا كه راهبرد آنها به سرانجامي نرسيده است.
در خصوص تاثيرگذاري اين اقدام نيز در منطقه بايد تاكيد كرد كه در درون كشورهاي عربي و به خصوص مصر شاهد نوعي سرخوردگي هستيم. حكومت‌هاي مصر در طول چهاردهه اخير اينگونه تبليغ مي‌كردند كه از طريق سازش و گفت‌وگو با رژيم صهيونيستي و ميانجيگري امريكا كه آن را تنظيم‌كننده و حامي صلح در منطقه مي‌دانستند مي‌توانند به حقوق خود دست پيدا كنند. اما حركتي كه ترامپ انجام داد كاملا عكس اين موضوع را نشان مي‌دهد و منجر به اين خواهد شد كه در درون محافل سياسي مصري نيز نوعي تجديد نظر در خصوص تعامل با صهيونيست‌ها در منطقه پديد آيد. گرچه به نظر مي‌رسد كشورهاي عربي هركدام در درجات مختلف با اقدام امريكايي‌ها هماهنگ خواهند بود. ولي تاثيرات مختلف آن روي ملت‌هاي عربي كاملا واضح است و در آينده شاهد تحركات بيشتري در داخل منطقه عليه صهيونيست‌ها خواهيم بود. در داخل فلسطين نيز همان‌گونه كه گفته شد مردم به سمت حركت‌هاي مسلحانه و انقلابي شتاب بيشتري خواهند گرفت. از سوي ديگر امريكايي‌ها در آينده نمي‌توانند خود را به عنوان يك ميانجي بي‌طرف در قضيه فلسطين و اسراييل قلمداد كنند و تاثيرات موضوع در منطقه بسيار گسترده‌تر خواهد شد و به نظر مي‌رسد كه شاهد رويش نوعي از مقاومت مسلحانه جديد در داخل فلسطين اشغالي و كشورهاي پيراموني آن خواهيم بود.
آنچه از موضع‌گيري مصري‌ها تاكنون به دست آمده نشان از يك نوع تسامح با موضع‌گيري‌هاي پيشين آنها را نمايان مي‌كند. شيخ الازهر اعلام كرد چنين تصميمي احساسات بيش از يك ميليارد مسلمان را ناديده گرفته است و وزارت خارجه مصر نيز از اين تصميم ابراز تاسف كرده است. هردوي اين موضع‌گيري‌ها موضع‌گيري‌هاي شديدي در عرف ديپلماتيك تلقي نمي‌شود. البته برخي كشورهاي عربي سكوت كردند و برخي ديگر مانند مغرب و اردن اعلام موضع صريح كردند ولي در هر حال آنچه به نظر مي‌رسد بر طبق روال سابق نبايد هيچ‌گونه اقدام عملي از نوع موضع‌گيري آنها توقع داشته باشيم. در پايان ذكر اين گفته از فيصل قاسم، مجري شبكه الجزيره نيز خالي از لطف نيست كه مي‌گويد: هشدارهاي رهبران عرب به ترامپ پيرامون انتقال سفارت به قدس مرا ياد هشدارهاي روي پاكت سيگار مي‌اندازد.
رييس دفتر سابق حفاظت از منافع ايران در مصر