حميدرضا خالدي
زلزله چهارشنبه شب، گرچه شايد به زعم شهردار تهران، مانور طبيعي خوبي براي مردم تهران بود ولي در عين حال نشان داد كه اگر بحراني رخ دهد شهرتهران به هيچ عنوان آماده
رويارويي با آن نيست. خيابان‌هاي تهران در عرض چند دقيقه قفل شدند، مالكان خودروها هر كدام دنبال فضايي در خيابان‌ها و معابر مي‌گشتند تا شب را در داخل ماشين‌ها به صبح برسانند و جايي براي استقرار شهروندان پيش‌بيني نشده بود. از سويي اخبار ضد و نقيضي منتشر مي‌شد كه مردم را بيشتر نگران مي‌كرد. اينكه ستاد بحران تهران تازه بعد از يك ساعت از وقوع زلزله تشكيل جلسه داده يا اينكه قرار است زلزله جديدي رخ دهد و... در اين ميان حتي گفته مي‌شود ادامه كار و فعاليت ستاد بحران تهران نشان از آن دارد كه به رغم تاكيد مسوولان، به زودي تهران زلزله ديگري را خواهد ديد. گرچه دكتر احمد صادقي، رييس ستاد مديريت بحران شهر تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» تقريبا تمامي اين موارد را رد مي‌كند و معتقد است براي هرگونه اظهارنظري بايد منتظر گزارش تجزيه و تحليل عملكرد دستگاه‌ها در اين حادثه بود.
آقاي دكتر، در مورد زلزله روز چهارشنبه، يكي از موضوعات مهمي كه شايد كمتر به آن توجه شده بود، زمان تشكيل ستاد بحران بود. براساس آنچه از طريق اخبار كانال‌هاي رسانه‌اي و خبرگزاري‌ها منتشر شد، جلسه ستاد مديريت بحران حدود يك ساعت بعد از وقوع زلزله تشكيل شده بود. فكر نمي‌كنيد يك ساعت زمان زيادي براي تشكيل ستادي باشد كه قرار است بحراني را هدايت و مديريت كند؟
من نمي‌دانم اين آمار از كجا بيرون آمده است! ولي همين قدر بدانيد كه اصلا چنين نيست. درحادثه زلزله چهارشنبه شب براساس اطلاعات ثبت شده در ستاد، جلسه ستاد بحران حدود 28-27 دقيقه بعد از وقوع زلزله آغاز شد و تا همين الان (عصر روز جمعه) نيز فعال است.
و اين مدت زمان از لحاظ نرم جهاني مناسب است؟
ببينيد به هر حال تا اعضاي ستاد مديريت بحران مطلع شوند و در آن شرايط بحراني و ترافيك خيابان‌ها به ستاد برسند، مدتي، زمان مي‌برد. آنها كه در تمامي ساعت‌هاي كليه روزها، در ستاد مستقر نيستند.
اصلا شما چطور اعضا را براي تشكيل ستاد
خبر مي‌كنيد؟
بستگي به نوع حادثه دارد. براساس پروتكل‌هاي ستاد بحران، مديران عضو اين ستاد مي‌دانند كه به صورت طبيعي بعد از وقوع هر بحراني، بايد سريعا به ستاد بيايند. علاوه بر آن، خود ستاد هم به طرق مختلف سريعا به مديران اطلاع مي‌دهد كه براي جلسه حاضر شوند. از روش‌هاي مختلفي مثل موبايل، بي‌سيم، پيامك و... حتي ما خطوط ويژه‌اي براي مديران بحران داريم كه درصورت قطع ارتباط‌هاي موبايل و ساير ارتباط‌ها، از طريق آنها مي‌توانيم اعضا را پيدا كرده و به ستاد بحران فرابخوانيم.
يكي از مسائلي كه در زلزله چهارشنبه شب بدجوري به چشم مي‌آمد كمبود فضاهايي امن يا حداقل روباز براي استقرار هموطنان بود. براي همين مردم ترجيح مي‌دادند كنار خيابان‌ها و در خودروهاي خود بمانند تا بلكه از زلزله احتمالي بعدي در امان باشند. واقعا چرا نقاطي براي استقرار هموطنان در مواقع ضروري پيش‌بيني نشده است؟
اين كار از چند ماه قبل آغاز شده و الان اين نقاط مشخص شده‌اند. براين اساس 2 هزار و 376 نقطه (مثل بوستان‌ها و پارك‌ها، سوله‌هاي ورزشي و...) در تمامي مناطق تهران شناسايي شده‌اند و طي 3-2 روز آينده روي سايت شهرداري بارگذاري خواهند شد. بدين‌ترتيب شهروندان تهراني مي‌توانند با مراجعه به سايت، نقاط ايمن محله خود را شناسايي كنند تا در صورت بروز بحران به اين نقاط بروند. در اين نقشه‌ها حتي اولويت‌ها نيز مشخص شده است و گفته شده مثلا اين نقاط «كاملا» ايمن هستند و فلان نقاط در اولوليت ايمني بعدي قرار دارند.
و اين تعداد براي شهري مثل تهران كافي است؟
بله. اينها براساس بررسي‌هايي كه در مورد هر محله و جمعيت و موقعيت آنها انجام شده، انتخاب شده‌اند و به نظر ما مي‌توانند تقريبا تمامي شهروندان را پوشش دهند و پذيرا باشند.
بعد از وقوع زلزله اخير و با ادامه فعاليت ستاد بحران، اين شايعه قوت گرفته كه حتما قرار است زلزله شديد ديگري رخ دهد كه هنوز ستاد فعال است !واقعا همين طور است؟
من تعجب مي‌كنم كه اين شايعات از كجا نشات مي‌گيرد! اصولا در اينكه شهر تهران، شهري زلزله‌خيز است و چند گسل مهم دارد شكي نيست. اما اينكه چه زماني ممكن است اين گسل‌ها فعال شوند و زلزله بيايد، اصلا قابل پيش‌بيني نيست. مردم عزيز مطمئن باشند اگر ما روزي به اين دانش برسيم كه بتوانيم زلزله را پيش‌بيني كنيم، به صورت عقلاني و طبق روال طبيعي، حتما به مردم اطلاع خواهيم داد و حتي شايد شهر را تخليه كنيم. چون اولويت ما، حفظ جان شهروندان است. پس اگر چيزي نگفته‌ايم به اين خاطر بوده كه هنوز به نتيجه‌اي در اين خصوص نرسيده‌ايم.
ولي خود مسوولان اعلام كرده‌اند كه براساس بررسي‌هايي كه روي گسل «اشتهارد» از چند وقت قبل داشته‌اند، متوجه تغييرات محسوسي در وضعيت اين گسل شده‌اند كه آنها را به اين نتيجه رسانده كه ممكن است به زودي زلزله‌اي به خاطر اين گسل، رخ دهد. پس چرا اين مساله به مردم اطلاع داده نشده است؟
اين را بايد از ستاد بحران استان مربوطه بپرسيد. اشتهارد جزو حيطه ستاد بحران تهران نيست. فقط من همين را مي‌توانم بگويم كه برخلاف شايعات پخش شده، فعال شدن گسل اشتهارد كه به گسل شمال تهران نزديك است، تاثيري روي اين گسل - گسل شمال- نداشته و آن را فعال نكرده است. البته ما جلسات متعددي با كارشناسان موسسات ژئو فيزيك، پژوهشكده زلزله‌شناسي، سازمان زمين و مسكن داشته و داريم تا از مطالعات آنها در مورد تاثير زلزله اخير روي گسل شمال تهران مطلع شويم كه بالطبع نتايج آن نيز به شهروندان اطلاع داده خواهد شد.
بگذاريد سوالم را اين گونه مطرح كنم؛ آيا در چند وقت اخير، گسل‌هاي تهران به خصوص گسل جنوب پايتخت، تغيير محسوسي نداشته‌اند كه بتواند نشاني از وقوع زلزله در تهران باشد؟
اين يك بحث تخصصي است. فقط مي‌توانم بگويم كه برمبناي گزارش‌هاي دريافتي، تغييرات گسل‌هاي تهران «غيرمتعارف» نبوده است. در واقع تغييرات‌شان به گونه‌اي نبوده كه سازمان‌هاي مرجع مانند ژئوفيزيك بخواهند به خاطر آنها هشدارهايي را صادر كنند.
ادامه در صفحه 12