جولان كاميون‌ها در بافت تاريخي يزد
فرزانه قبادي| صبح روز جمعه، صداي بيل مكانيكي و تردد كاميون‌ها در كوچه پشت مسجدجامع پيچيده، گنبد فيروزه‌اي مسجد در هاله‌اي از گرد و خاك كه آوار‌برداري بناي قديمي بلند كرده، محو شده. خاك كوچه را پر كرده، كاميون‌ها و بيل مكانيكي كوچه را مسدود كرده‌اند و توريست‌ها كه براي ديدن كنيساي پشت مسجد جامع آمده‌اند راهي براي عبور ندارند. مالك بنا در پاسخ به خبرنگار «اعتماد» در مورد وضعيتي كه در كوچه پشت مسجد ايجاد كرده مي‌گويد: «اين خانه حدود 170 متر بود و چند سال پيش وقتي خريدم مخروبه بود، مي‌خواهم واحد مسكوني به جايش بسازم. حالا هم آوار را تخليه مي‌كنيم تخريب نمي‌كنيم، بنا چند سال پيش تخريب شده بود.» مديركل ميراث فرهنگي مي‌گويد مالك در سال 92 براي ساخت بناي 3 طبقه از ميراث فرهنگي و شهرداري مجوز گرفته است و اين در حالي است كه بناهاي مجاور اين خانه ارتفاع كمتري دارند. دانش يزدي در پاسخ «اعتماد» در خصوص امكان لغو مجوزهايي كه پيش از ثبت جهاني صادر شده‌اند، مي‌افزايد: «پيگير اين موضوع هستيم كه بتوانيم مجوزهاي قبل از ثبت جهاني را لغو كنيم تا ساخت و سازهاي غيرمجاز در محدوده بافت صورت نگيرد.» علاوه بر ساخت و ساز خارج از ضابطه، تردد ماشين‌هاي سنگين هم در محدوده ثبت جهاني ممنوع است، اما مالك بنا مي‌گويد: «شهرداري مجوز داده كه ما ماشين‌ها را آورده‌ايم.»
اينجا يزد است. شهري كه تيرماه امسال در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت رسيد. شهر تاريخي يزد به‌دليل وسعت، يكپارچگي و حفظ اصالت تاريخي، استفاده از مصالح بومي و مصرف كمترين انرژي در توليد بناهاي خشتي و هماهنگي كامل با اقليم سخت و خشن كويري در ميراث جهاني يونسكو به ثبت رسيد. حالا ولي بافت تاريخي يزد احوال خوشي ندارد. هفت ماه گذشته و چالش‌ها يكي پس از ديگري از خانه‌هاي قديمي به كوچه پا مي‌گذارند. خانه‌هايي كه آرام و بي‌صدا تخريب مي‌شوند و جاي‌شان را به بناهايي مي‌دهند كه تنها جداره‌هاي‌شان كاهگل و خشت است. هر چند بعد از ثبت جهاني شهر، مردم دغدغه‌مند شده‌اند و تلاش‌شان اين است كه به هر شكلي شده بافت را حفاظت كنند و اجازه ندهند نام شهرشان به اين آساني از فهرست يونسكو خارج شود. فاطمه دانش‌يزدي، مديركل ميراث فرهنگي يزد با تاكيد بر اينكه بعد از ثبت جهاني روند تخريب‌ها كندتر شده است به «اعتماد» مي‌گويد: «پيش از ثبت جهاني مردم خودشان با روش‌هاي مختلف سعي مي‌كردند بناهاي امروزي را جايگزين بناهاي خشتي و تاريخي كنند، اما حالا با رونق اقامتگاه‌هاي بومگردي ترجيح مي‌دهند با تسهيلاتي كه ميراث فرهنگي در اختيارشان قرار مي‌دهد (وام 20 ميليون توماني) خانه‌هاي قديمي‌شان را تبديل به اقامتگاه بومگردي كنند.» يزد 9 سال در ليست انتظار يونسكو بود و پس از 9 سال انتظار بالاخره به شهرهاي جهاني پيوست، اما حالا سوداگري‌ها به جان بافت تاريخي افتاده‌اند و اگر همين روال ادامه پيدا كند خطر خروج اين شهر از فهرست ميراث جهاني يزد را تهديد مي‌كند. تخلف‌هايي كه برخي مسوولان با اغماض از آن عبور مي‌كنند، ميدان را مهيا كرده تا پشت درهاي چوبي خانه‌ها در سكوت شبانه كوچه‌ها، سازه‌هاي بتني آرام آرام شكل بگيرند و در روزهاي تعطيل هم در سكوت و بي‌خبري آواربرداري‌ها انجام شود. فاطمه دانش‌يزدي در خصوص تخلف‌هاي صورت‌گرفته در بافت تاريخي يزد مي‌گويد: «ما در يزد يك بافت تاريخي را ثبت كرده‌ايم، نه يك موزه را. در اين بافت تاريخي زندگي جريان دارد. ما بايد سعي كنيم اتفاقاتي كه در اين بافت مي‌افتد طبق اصول و ضوابط باشد. اگر بخواهيم مانع هر گونه دخل و تصرف در اين بافت شويم، امكان زندگي و پويايي را از آن مي‌گيريم.»