حميدرضا خالدي/ از مهم‌ترين دغدغه‌هاي شهرونداني كه اين روزها درجاي جاي كشور زلزله را تجربه كرده و مي‌كنند اين است كه واقعا آيا مي‌شود اين حادثه طبيعي اما مخرب را پيش‌بيني كرد؟ واقعيت اين است كه از ابتداي تاريخ بشري تا امروز هيچ مرجع علمي و كارشناسي و آكادميكي مدعي نشده كه مي‌تواند زلزله را پيش‌بيني كند. گرچه هر از چند گاهي فردي در گوشه‌اي از جهان مدعي شده كه مي‌تواند با نيروي ماورالطبيعه خاص خود زلزله‌ها را پيش‌بيني كند ولي همين ادعاها نيز هيچگاه به تاييد مسوولان و كارشناسان نرسيده است. با اين وجود چند وقتي است كه فردي در مشهد مدعي شده كه مي‌تواند با استفاده از داده‌هاي ماهواره‌هاي جوي، زلزله را پيش‌بيني كند. وي حتي كانالي تلگرامي نيز راه‌اندازي كرده كه به گفته خودش از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مجوز آن را هم گرفته است. علي‌اصغر برهمند، مدرس دانشگاه با اينكه رشته تحصيلي‌اش زلزله نيست اما يكي از نخبگان و مخترعان فعال ايراني است كه به گفته خودش بيش از يكصد اختراع ملي و جهاني دارد و تاكنون از چندين كشور جهان مدال‌هاي رنگارنگي را براي اختراعاتش دريافت كرده است. وي مدعي است روشي را ابداع كرده كه با تجزيه و تحليل 28 پارامتر زمين‌شناسي، هواشناسي و نظاير آن مي‌تواند زلزله‌هاي مختلفي را پيش‌بيني كند. وي تاكنون حدود 70 زلزله را در كانال تلگرامي‌اش پيش بيني كرده است كه به گفته خودش بيش از 94 درصد آنها به وقوع پيوسته است. برهمند در پيش‌بيني‌هاي خود اعلام مي‌كند كه مثلا ظرف يك هفته يا 10 روز، زلزله‌اي با قدرت تقريبي فلان ريشتر تا فلان ريشتر، در محدوده منطقه‌اي كه ذكر مي‌كند به وقوع مي‌پيوندد. اين تحصيلكرده رشته MBA حتي مدعي است كه زلزله‌هاي تهران و كوهبندان كرمان و... را نيز پيش بيني كرده بوده است. شايد به همين دليل باشد كه تعداد اعضاي كانال وي در طول دو هفته اخير به بيش از314 هزار نفر افزايش پيدا كرده است. با اين وجود كارشناسان زلزله‌شناسي همچنان وي را فردي شياد و فرصت‌طلب مي‌خوانند و مدعي‌اند كه هيچ كدام از پيش‌بيني‌هايش پايه و اساس علمي و دقيقي ندارد. ولي اقبال عمومي به پيش‌بيني‌هاي وي چنان رو به افزايش است كه حتي مراجع قضايي و اطلاعاتي نيز اعلام كرده‌اند كه وي را به دليل تشويش اذهان عمومي تحت تعقيب قرار داده‌اند. در عين حال اما دادستاني استان خراسان رسما از طريق رسانه‌ها از وي حمايت كرده و اعلام كرده كه پس از بررسي‌هاي فراوان در مورد پيش‌بيني‌هاي فرد ياد شده، به اين نتيجه رسيده كه ادعاي وي درست است و اشكالي در ادامه فعاليتش نمي‌بيند. در اين خبر دادستاني خراسان حتي پا را ازاين نيز فراتر گذاشته، اعلام كرده كه هر گونه كارشكني در راه فعاليت وي يا ايجاد مزاحمت براي نامبرده، «جرم» تلقي مي‌شود. شايد همين اظهارنظرهاي ضد و نقيض باعث شده تا موضوع پيش‌بيني‌هاي وي، يكي از سوژه‌هاي علاقه‌مندان به زلزله و البته خانواده‌ها باشد. به همين دليل و به دليل تكليفي كه به عنوان يك رسانه در انعكاس اخباري كه در جامعه رخ مي‌دهد احساس مي‌كنيم گفت‌وگويي با علي اصغر برهمند، مردي كه مدعي پيش‌بيني زلزله است انجام داده‌ايم كه تقديم‌تان مي‌شود. با ذكر اين نكته كه اين گفت‌وگو نه به معناي تاييد ادعاهاي وي است و نه رد آنها. بلكه تلاشي است براي رسيدن به حقيقت. به راستي اگر حتي چند درصد احتمال آن وجود داشته باشد كه زلزله را بتوان پيش‌بيني كرد جان چند هزار نفر از انسان‌ها نجات پيدا مي‌كند!؟
آقاي برهمند، چند هفته‌اي است كه شما از طريق راه‌اندازي كانالي تلگرامي مدعي شده‌ايد كه مي‌توانيد زلزله‌ها را پيش‌بيني كنيد. اما كارشناسان و مسوولان زلزله‌شناسي اين ادعاي شما را رد كرده‌اند و شما را فردي سودجو معرفي كرده‌اند. واقعا شما كه سواد آكادميك زلزله‌شناسي هم نداريد، چطور مي‌توانيد زلزله را پيش‌بيني كنيد؟
بله. چرا فكر مي‌كنيد پيش‌بيني زلزله غير‌ممكن است؟ شما به پيش‌بيني‌هاي بنده نگاه كنيد. ما اعلام كرده بوديم كه احتمال درست بودن پيش‌بيني‌هايي كه مي‌كنيم 70 درصد است. يعني از هر 100 پيش‌بيني حدود 70 پيش‌بيني درست خواهد بود. ولي آمار نشان مي‌دهد از 65 پيش‌بيني كه داشتيم 62 مورد درست بوده است. يعني چيزي حدود 94 درصد. حالا آقايان هي بگويند فلاني دروغگو و شياد است! مردم خودشان عقل و شعور دارند و مي‌توانند ببينند چه كسي دروغ مي‌گويد و چه كسي راست! خود آقاياني كه مي‌گويند زلزله قابل پيش‌بيني نيست، حالا اعلام مي‌كنند كه قرار است در تهران طي چند هفته آتي زلزله‌اي 5/7 ريشتري بيايد.
فرض كنيم كه شما درست بگوييد و بتوانيد زلزله را پيش‌بيني كنيد. سوال بعدي اينجاست كه واقعا چطور اين كار را مي‌كنيد؟ نكند اينها به شما الهام مي‌شود؟
همه پيش‌بيني‌هاي ما براساس اصول علمي و با بررسي شواهد موجود انجام مي‌شود. نمي‌دانم چقدر از سابقه فعاليت‌هاي علمي و اختراعاتي كه داشته‌ام، مطلعيد. بنده تاكنون بارها و بارها موفق به دريافت مدال‌هاي طلاي فدراسيون جهاني اختراعات و ابتكارات سوييس در سال 2006 شده‌ام و در كشورهاي ديگري مثل روسيه، كره جنوبي، چين و مجارستان هم در بخش اختراعات مدال طلا گرفته‌ام. مي‌خواهم بگويم با مسائل علمي و اختراعات كاملا آشنا هستم. حتي به خاطر فعاليت‌هايم پيش مقام معظم رهبري رفته‌ام و با ايشان هم ديداري داشته‌ام. پس چرا فكر مي‌كنيد با آدم كم‌سواد و بي‌اطلاعي طرفيد كه مي‌خواهد با انتشار يكسري اكاذيب براي خودش شهرتي و ثروتي به هم بزند؟!
باز هم جواب سوال من را نداديد! چگونه است دانشمنداني كه سال‌هاست روي زلزله كار مي‌كنند، هنوز نتوانسته‌اند زلزله را پيش‌بيني كنند و در عوض شما كه در اين زمينه حتي تحصيلات آكادميك هم نداريد، به قول خودتان ادعا مي‌كنيد كه مي‌توانيد اين پديده را پيش‌بيني كنيد؟
علت اين امر مشخص است. دليل اينكه دانشمندان زلزله‌شناسي نمي‌توانند اين پديده را پيش‌بيني كنند اين است كه آنها تك بعدي و تك‌رشته‌اي هستند. درحالي كه زلزله پديده‌اي چند‌وجهي است. يعني شما هم بايد زمين‌شناسي بلد باشيد و هم هواشناسي و هم ژئوفيزيك و... من شايد در تمامي اين رشته‌ها تخصص نداشته باشم ولي سال‌هاست كه روي پديده زلزله و دانش‌هاي جنبي آن مطالعه مي‌كنم و با اطلاعاتي كه از ساير رشته‌ها دارم موفق به پيش‌بيني زلزله شده‌ام.
يعني با رصد كردن يكسري آثار و علايم طبيعي اين كار را مي‌كنيد؟
دقيقا... من براي پيش‌بيني زلزله 28 آيتم طبيعي را چك مي‌كنم و بعد از انجام يكسري محاسبات، اعلام مي‌كنم كه فلان جا زلزله‌اي تا فلان روز رخ خواهد داد. البته با احتمال 70 درصدي و همچنين ضريب خطاي يك ريشتر.
و اين 28 آيتم را از كجا رصد مي‌كنيد؟
از 4 ماهواره اين اطلاعات را مي‌گيرم. البته اگر خود اين كشورها بدانند كه ما از اطلاعات ماهواره‌هاي‌شان براي پيش‌بيني زلزله استفاده مي‌كنيم، مسلما جلوي ما را مي‌گيرند تا مجبورمان كنند كه شيوه محاسبات و پيش‌بيني‌مان را به آنها بگوييم يا حداقل پول كلاني بابت اين اطلاعات از ما مطالبه خواهند كرد كه از توان من خارج است.
مي‌توانيد به زبان ساده برخي از فاكتورهايي كه با آنها زلزله را پيش‌بيني مي‌كنيد را نام ببريد؟
بله. مثلا از گذشته‌هاي دور پدران ما معتقد بودند كه وقتي رطوبت هوا به يك حد مشخصي برسد و زياد شود احتمال وقوع زلزله وجود دارد. ما آمديم و روي اين مساله كار كرديم يا با مطالعاتي كه روي تهران داشتيم به اين نتيجه رسيديم كه به خاطر بارگذاري‌هاي سازه‌اي و ساختماني كه در اين كلانشهر داشته‌ايم، حركت پوسته زمين كند شده است! اين كند شدن باعث ذخيره شدن انرژي زمين شده است و حالا بعد از مدت‌ها به يكباره اين انرژي مي‌خواهد فوران كند و در قالب زلزله تخليه شود. يعني زلزله همين‌جوري و به يكباره رخ نمي‌دهد بلكه علايمي دارد. من با استفاده از اين علايم مي‌توانم زلزله را از حدود 6 ماه قبل در يك منطقه پيش‌بيني كنم. ولي متاسفانه دست تنها هستم و از هيچ‌كجا هم حمايتي نمي‌شوم. من نمي‌توانم هزينه‌هاي سنگين پيش‌بيني زلزله را بپردازم؟ الان اگر كامپيوترم بسوزد نمي‌توانم 15 ميليون تومان بدهم و سيستمي با همان مشخصات كه قادر به پردازش اطلاعات من باشد را دوباره بخرم. من يك معلم هستم. قدرت مالي آن را ندارم كه دفتري بگيرم و چند نيرو استخدام كنم. براي اينكه پيش‌بيني‌هايم دقيق‌تر باشد بايد هر 15دقيقه يك‌بار اطلاعات را ثبت كنم. ولي در حال حاضر نمي‌توانم چون دست تنها هستم و نمي‌توانم دايما پشت سيستم باشم. با اين وجود خيلي از زلزله‌هايي كه اخيرا اتفاق افتاده را به درستي پيش‌بيني كرده‌ام. مثلا زلزله كرمان را ساعت يك شب پيش‌بيني كرديم و ساعت 6 صبح زلزله آمد. يا زلزله اول بوشهر را 2 روز قبل و زلزله اول تهران را 4 روز قبل پيش‌بيني كردم.
در طول اينهمه سال در مقابل اينهمه اعتراض‌ها و حمله‌هايي كه به شما مي‌شود، كسي هم بوده كه كار شما را تاييد كند؟
بله. مثلا در زلزله سال 92 اسفراين، مديركل بحران استان رسما در گفت‌وگو با خبرگزاري فارس اعلام كرد كه برهمند 48 ساعت قبل زلزله را پيش‌بيني كرده بود و ما فرصت پيدا كرديم تا شهر را آماده كنيم و همين امر هم باعث شد تا خون از بيني كسي نريزد.
شما كه به قول خودتان اينهمه در جهان شناخته‌شده‌ايد تاكنون از سوي كشورهاي خارجي، براي مذاكره در مورد پيش‌بيني زلزله دعوت نشده‌ايد؟
تاكنون براي اختراعاتي كه داشته‌ام بارها از كشورهاي مختلف براي مهاجرت دعوتنامه داشته‌ام ولي ترجيح داده‌ام در كشور خودم بمانم. اما هنوز پروژه پيش‌بيني زلزله‌ام را براي ساير كشورها مطرح نكرده‌ام. البته با نامهرباني‌هايي كه ديده‌ام به‌زودي طرحم را براي دانشمندان امريكايي خواهم فرستاد تا ببينم نتيجه‌اش چه خواهد شد.
پس مردم حق دارند كه به شما شك كنند! آخر وقتي هنوز نه جايي كار شما را تاييد كرده و نه هيچ‌يك از مسوولان و متخصصان زلزله پيش‌بيني‌هاي شما را قبول نكرده‌اند، چطور مردم بايد به پيش‌بيني‌هاي شما ايمان آورند؟
اثبات اين مساله ساده است. هموطنان خوبم، مي‌توانند با مقايسه پيش‌بيني‌هايي كه انجام مي‌شود، ببينند اين پيش‌بيني‌ها تا چه حد به حقيقت نزديك است؟ وقتي ظهر‌هنگام كسي بگويد شب است و هوا تاريك، شما به سادگي مي‌توانيد تشخيص دهيد كه چه كسي درست مي‌گويد. در اينجا هم هر كسي كه شك دارد مي‌تواند پيش‌بيني‌هاي ما را با زلزله‌هايي كه رخ داده مقايسه و خودش قضاوت كند.
شما كانالي داريد كه گويا در آن پيش‌بيني‌هاي خودتان را منتشر مي‌كنيد. اما مثل اينكه دادستاني شما را به سبب تشويش اذهان عمومي، احضار كرده است. درست است؟
بله. من از حدود 5 سال قبل تصميم گرفتم كانالي براي اطلاع‌رساني پيش‌بيني‌هايي كه در مورد احتمال وقوع زلزله مي‌كنم داير كنم. يعني كانال چيز جديدي نيست. خوشبختانه اين كانال در چند وقت اخير با اقبال بسيار خوبي از سوي هموطنان روبه‌رو شده كه خودش مي‌تواند دليلي براي اطمينان و درستي اطلاعاتي باشد كه ما منتشر مي‌كنيم. اما خب طبيعي است با زلزله‌هايي كه اخيرا رخ داده اقبال مردم به اين كانال زيادتر شده است. حتي الان 11 كانال ديگر به نام من فعاليت مي‌كنند درحالي كه هيچ كدام ارتباطي به بنده ندارند. در طول اين سال‌ها بارها از سوي مراجع قضايي و اطلاعاتي احضار شده‌ام. حتي يك‌بار ريختند داخل منزل و هر چه داشتم را بردند. ولي در نهايت دادستاني خراسان اعلام كرد كه برطبق بررسي‌هاي انجام شده برهمند مرتكب جرمي نشده و پيش‌بيني‌هايش اشكالي ندارد. البته هنوز هم احضار نهادهاي اطلاعاتي ادامه دارد كه در حال مذاكره و برگزاري جلساتي با آنها هستيم.
تاكنون با كارشناسان و متخصصين مركز زلزله‌شناسي يا ژئوفيزيك هم جلساتي داشته‌ايد؟
بله. اما من هم مركز زلزله‌شناسي رفته‌ام و هم سازمان پژوهش‌هاي علمي صنعتي. اما همه بدون اينكه به حرفهاي من توجهي كنند مي‌گويند در جايي كه تاكنون كسي نتوانسته زلزله را پيش‌بيني كند، غير ممكن است كه شما بتوانيد زلزله را پيش‌بيني كنيد. يعني حتي زحمت شنيدن استدلال‌ها و تحليل‌هاي من را به خودشان نمي‌دهند!همه آنها مي‌گويند شما بيا دقيقا به ما شيوه جمع‌آوري اطلاعات و محاسبات و روشي كه كار مي‌كنيد را بگوييد تا ما ببنيم چه تصميمي بايد بگيريم.
خب چرا اين كار را نمي‌كنيد؟
من 10 سال است كه براي رسيدن به اين نقطه و اصلاح اين روش پيش‌بيني، زحمت كشيده‌ام. چه تضميني وجود دارد كه بعد از فاش كردن شيوه كارم، طرحم لو نرود؟! آن وقت دست من به كجا بند خواهد بود؟ خيلي‌ها معتقدند كه اين موج زلزله‌هايي كه در جاي جاي ايران در حال اتفاق افتادن است، نتيجه دستكاري انسان از طريق شيوه‌هايي مثل آزمايش‌هاي نظامي يا استفاده از «هارپ» است. به نظر شما، اين همه زلزله پشت سر هم در ايران عجيب نيست؟
من اصلا چنين استدلال‌هايي را قبول ندارم. اين رويه در بسياري از كشورهاي جهان وجود دارد. كشورهايي مثل استراليا، نيوزيلند، مالزي، و... به دليل اينكه پوسته محكمي ندارند، شاهد زلزله‌هاي متعددي هستند. اما از آنجايي كه ما چندان علاقه‌اي به مطالعه اخبار جهان نداريم، از اخبار زلزله در ديگر كشورها بي‌خبريم. به هر حال به خاطر فعل و انفعال‌هاي زمين‌شناسي، موجي از زلزله ايران را در برگرفته و باعث شده تا هر روز شاهد زلزله‌اي جديد در گوشه‌اي از كشور باشيم. در مورد «هارپ» هم معتقدم هيچ دستگاهي نمي‌تواند زلزله‌اي مانند زلزله كرمانشاه را ايجاد كند. زلزله‌اي كه معادل 700 تا 1350 بمب اتمي بود.
اشاره‌اي داشتيد به اينكه از 6 ماه قبل مي‌توانيد زلزله را پيش‌بيني كنيد. اگر اينچنين است پس چرا همان موقع اعلام نمي‌كنيد؟
اگر همان 6 ماه قبل اعلام كنم، منتقدين مي‌گويند فلاني همين‌طوري يك چيزي مي‌گويد... چون به هر حال در طول 6 ماه، بالاخره در آن منطقه زلزله‌اي خواهد آمد. براي همين من منتظر مي‌شوم تا به زمان زلزله نزديك شويم و بعد اعلام مي‌كنم.
كلا چند سال است كه روي زلزله كار مي‌كنيد؟
حدود 10 سال است كه به طور حرفهاي و مستمر روي اين پديده كار مي‌كنم. پيش از اين هم، 5سالي در حال دانش‌اندوزي و جمع‌آوري اطلاعات پراكنده بودم. يعني چيزي حدود 15 سال در اين عرصه فعاليت داشته‌ام.
در مورد تهران چطور بعد از زلزله اصلي، نتوانستيد پس لرزه‌هاي آن را مشخص كنيد؟
براي پيش‌بيني پس لرزه‌هاي كوچك‌تر، بايد در محل حضور داشته باشم و آزمايش‌هايي بكنم تا بتوانم آنها را پيش‌بيني كنم. به همين دليل نمي‌توانم از مشهد پس لرزه‌ها را پيش‌بيني كنم. اما در عين حال ادعا مي‌كنم اگر دولت از من حمايت كند و امكانات در اختيارم بگذارد، مي‌توانم با حضور در محل و حفر چاه‌هاي گمانه‌زني و نصب سنسور، دماي زمين را لحظه به لحظه اندازه بگيرم و زلزله در هر نقطه‌اي از جمله در تهران را 48 ساعت قبل از وقوع، پيش‌بيني كنم.
خودتان در چه رشته‌اي تحصيل كرده‌ايد و مدرك تحصيلي‌تان چيست؟
من مدرك كارشناسي ارشد MBI دارم و دكتراي افتخاري از مجارستان. در حال حاضر نيز علاوه بركارهاي پژوهشي عضو شوراي پژوهشي دانشگاه علمي- كاربردي استان خراسان هستم و سابقه بيش از 30 سال تدريس دارم.
پيش‌بيني‌هايم درست است
اثبات اينكه پيش‌بيني‌هاي من درست است يا نه ساده است. هموطنان خوبم، مي‌توانند با مقايسه پيش‌بيني‌هايي كه انجام مي‌شود، ببينند اين پيش‌بيني‌ها تا چه حد به حقيقت نزديك است؟ وقتي ظهر‌هنگام كسي بگويد شب است و هوا تاريك، شما به سادگي مي‌توانيد تشخيص دهيد كه چه كسي درست مي‌گويد. در اينجا هم هر كسي كه شك دارد مي‌تواند پيش‌بيني‌هاي ما را با زلزله‌هايي كه رخ داده مقايسه و خودش قضاوت كند.