امريكا رسما تمامي كمك‌هاي امنيتي و نظامي به اسلام‌آباد را معلق كرد
تنگ‌كردن حلقه فشار بر پاكستان
شهاب شهسواري
تار تحريم و فشار روي پاكستان از سوي امريكا روز به روز تنگ‌تر تنيده مي‌شود. قطع كمك‌هاي امنيتي امريكا به پاكستان كه تاكنون در حد گمانه‌زني قرار داشت، پنجشنبه شب رسميت يافت و همزمان در كنار آن پاكستان وارد يكي از فهرست‌هاي چندگانه فشار وزارت خارجه امريكا با عنوان «نقض آزادي‌هاي مذهبي» شد. نشانه‌هاي تنش در روابط واشنگتن و اسلام‌آباد زماني عيان‌تر شد كه ترامپ در سخنراني ماه اوت خود در مورد استراتژي جديد افغانستان اعلام كرد كه مي‌خواهد حضور نظامي امريكا را در افغانستان گسترش دهد و مستقيما پاكستان را به پناه دادن به «سازمان‌هايي كه هر روز تلاش مي‌كنند شهروندان ما را بكشند» متهم كرد. ترامپ در همان سخنراني مستقيما هندوستان، رقيب منطقه‌اي پاكستان را نيز خطاب قرار داد و گفت كه «بايد بيشتر به ما به خصوص در زمينه كمك‌هاي اقتصادي و توسعه‌اي، در افغانستان كمك كند. »هر چند توييت دونالد ترامپ در اولين روز سال 2018، مستقيما اسلام‌آباد را به قطع كمك‌هاي مالي تهديد كرده‌بود، اما همه‌چيز در مورد لغو كمك‌هاي امنيتي و نظامي امريكا به پاكستان تا پنجشنبه شب گذشته در حد حرف و اشاره بود. تا اينكه سخنگوي وزارت خارجه ايالات متحده امريكا پشت تريبون رفت تا رسما اعلام كند كه كمك‌هاي امنيتي امريكا به پاكستان متوقف شده است. هتر نائورت، سخنگوي وزارت خارجه امريكا در سخنانش از رقم كمك‌هايي كه متوقف شده است سخني نگفت اما تاكيد كرد كه رقم اين كمك‌ها «قابل توجه» است و اين كمك‌ها علاوه بر ميزان 255 ميليون دلار كمك نظامي است كه دولت امريكا قبلا اعلام كرده‌بود آن را تا مدت نامعلومي به تعويق اندخته است. با وجود اين، رقم‌هاي مذكور شامل صندوق يك ميليارد و 100 ميليون دلاري مي‌شود كه براي عمليات مشترك مبارزه با تروريسم با عنوان «صندوق حمايت از ائتلاف» هزينه مي‌شود. به گفته وزارت خارجه امريكا اين كمك‌ها مادامي كه پاكستان «عليه گروه‌هايي كه منطقه را بي‌ثبات مي‌كنند و پرسنل امريكايي را هدف قرار مي‌دهند» اقدام نكند، متوقف شده‌اند. روز جمعه وزارت خارجه پاكستان در بيانيه‌اي با واكنش به روند اظهارات و اقدامات خصمانه دولت امريكا در مقابل اسلام‌آباد تاكيد كرد: «بايد پذيرفت كه پاكستان براي مبارزه با تروريسم از منابع مالي و سرمايه‌هاي خودش استفاده زيادي كرده است و تقريبا در طول 15 سال گذشته رقمي معادل 120 ميليارد دلار براي مبارزه با تروريسم هزينه كرده است. ما از هيچ اقدامي براي حفظ امنيت شهروندان و ثبات در منطقه فروگذار نخواهيم كرد و معتقديم كه ضرب‌الاجل‌هاي خودسرانه، بيانيه‌هاي يك جانبه و وارونه جلوه دادن واقعيت‌ها، براي مبارزه با يك تهديد مشترك غيرسازنده است.»به نوشته وب‌سايت مجله آتلانتيك، كريستين فر، استاد دانشگاه جورج‌تاون و از منتقدين رفتار منطقه‌اي پاكستان مي‌گويد: «اين يك تصميم بسيار بزرگ از سوي دولت ترامپ است. صندوق مشهور به حمايت از ائتلاف، حجم بسيار بزرگ‌تري نسبت به كمك‌هاي معمول نظامي امريكا به پاكستان دارد.» كمك‌هاي امنيتي امريكا به پاكستان طي سال‌هاي گذشته به صورت پيوسته با كاهش روبه‌رو شده است. به گزارش پايگاه اطلاع‌رساني ديدبان كمك‌هاي امنيتي (Security Assistance Monitor) رقم كمك‌هاي سالانه امنيتي امريكا از سال 2003 كه در رقم يك ميليارد و 600 ميليون دلار در سال به 319 ميليون دلار در سال 2017 كاهش پيدا كرده است. البته بر اساس اطلاعات اين پايگاه اطلاع‌رساني، پاكستان سال 2017 معادل 422 ميليون دلار كمك توسعه‌اي و اقتصادي از امريكا دريافت كرده است كه هنوز مشمول اقدامات تازه نشده‌اند. مليحه لودهي، نماينده دايم پاكستان در سازمان ملل متحد در واكنش به اقدام‌هاي اخير امريكا در قطع كمك‌هاي مالي به پاكستان گفته است: «ما تاكنون بيشترين مشاركت و از خودگذشتگي را در مبارزه با تروريسم بين‌المللي از خود نشان داده‌ايم و بزرگ‌ترين عمليات ضد تروريستي را در سراسر جهان انجام داده‌ايم. اگر اقدامات ما مورد شناسايي قرار نگيرد قطعا در همكاري‌هاي‌مان تجديد نظر مي‌كنيم.»
نگراني افغانستان از آثار تصميم واشنگتن
نيويورك‌تايمز در گزارشي روز جمعه، با اظهار ترديد نسبت به موفقيت سياست جديد دولت ترامپ در برابر اسلام‌آباد مي‌نويسد: «ايالات متحده امريكا همواره به پاكستان به عنوان مسير زميني و هوايي تامين لجستيك نيروهايش در افغانستان وابسته بود. حالا سوال اين است كه بعد از قطع كمك‌ها به پاكستان چه كسي بيشتر از همه ضرر خواهد ديد: پاكستان يا ائتلاف عليه طالبان.» به نوشته نيويورك تايمز مقام‌هاي افغانستان در خلوت مي‌گويند كه منتظر هستند تا ببينند فشار ايالات متحده به پاكستان تا چه اندازه متمركز و دقيق خواهد بود. پاكستان يك كشور هسته‌اي است كه پيش از اين‌بارها توانسته از فشارهاي امريكا و جامعه جهاني جان سالم به در ببرد. در همين احوال دولت اشرف غني در افغانستان تلاش كرده است تا كمي محتاطانه‌تر نسبت به تحولات اخير واكنش نشان دهد و مستقيما اشاره‌اي به تصميم اخير ترامپ براي توقف كمك‌ها به پاكستان نكند. هارون چخانسوري، معاون رييس دفتر رييس‌جمهور افغانستان مي‌گويد: «ما از تصميمي كه بتواند براي افغانستان و منطقه ثبات به ارمغان بياورد حمايت مي‌كنيم. ما خواهان يك مشاركت صادقانه در منطقه براي مبارزه با دشمن مشترك، يعني تروريسم هستيم.»
جايگزيني يوان به جاي دلار
فشارهاي امريكا به اسلام‌آباد طي ماه‌هاي گذشته باعث شده است كه روابط اسلام‌آباد با متحد تازه‌اش پكن، روز به روز نسبت به گذشته گرم‌تر شود. پاكستان همزمان با اظهارات دونالد ترامپ، اعلام كرد كه قصد دارد در مبادلات دو جانبه با چين، يوان را جايگزين دلار كند. به گزارش سي‌ان‌بي‌سي، اسلام‌آباد درست يك روز بعد از توييت‌هاي تند ترامپ اين خبر را اعلام كرده است؛ زماني كه چين، دومين اقتصاد قدرتمند جهان از «تلاش‌هاي بسيار پاكستان براي مبارزه با تروريسم» قدرداني كرد. در شرايطي كه ايالات متحده امريكا همزمان با تحت فشار قرار دادن پاكستان روابط خود را با هند گسترش مي‌دهد، چين به عنوان رقيب جهاني امريكا و رقيب منطقه‌اي هندوستان، تحولات اخير را از نزديك دنبال مي‌كند. سيمون باپتيست، تحليلگر مسائل آسيا در واحد اطلاعات اقتصادي مي‌گويد: «روابط پاكستان و ايالات متحده سال‌هاست كه روند نزولي پيدا كرده، مهم‌ترين متغيري كه اخيرا در اين روابط وارد شده، چين است. چين به‌شدت در حال تلاش براي محكم كردن جاي پاي خود در پاكستان است، تا جايي كه مي‌توان گفت پاكستان اولين و تنها كشوري است كه چيني‌ها براي اجراي ابتكار يك جاده- يك كمربند، سرمايه‌گذاري قابل توجهي در آن كرده‌اند.»
پاكستان در فهرست كشورهاي تحت نظر
قطع كمك‌هاي امنيتي به پاكستان تنها اقدام دولت ترامپ عليه اسلام‌آباد نبود. واشنگتن روز پنجشنبه در بيانيه‌اي از سوي وزارت خارجه اعلام كرد كه پاكستان را در فهرست كشورهاي تحت نظر در مورد آزادي‌هاي مذهبي قرار داده است. فهرست كشورهاي تحت نظر از لحاظ آزادي‌هاي مذهبي، از سال 1998 در وزارت خارجه امريكا ايجاد شده است. بر اساس قانون آزادي بين‌المللي مذهبي، مصوب كنگره امريكا، وزارت خارجه اين كشور موظف است هر سال گزارش‌هايي در مورد كشورهايي كه نگراني‌هاي مشخصي در مورد آنها وجود دارد منتشر كند. بر اساس بيانيه وزارت خارجه در فهرست جديد، كشورهاي ميانمار، چين، اريتره، ايران، كره شمالي، سودان، عربستان سعودي، تاجيكستان، تركمنستان و ازبكستان، 10 كشوري هستند كه مانند سال گذشته در اين فهرست قرار گرفته‌اند. اما عضو جديد فهرست پاكستان است كه به صورت ويژه در فهرست جداگانه‌اي با عنوان كشورهايي با «نقض شديد» آزادي‌هاي مذهبي قرار گرفته است.