تداوم چرخه تحريم و تهديد ايران
سارا معصومي
سال ايراني سناتورها، قانونگذاران و سياستمداران امريكايي آغاز شده است. شش روز پس از به صدا درآمدن زنگ‌ها براي آغاز سال 2018 ميلادي، كاخ سفيد در واشنگتن و سازمان ملل در نيويورك درگير پرونده ايران شده‌اند. از يك سو ناآرامي‌ها و اعتراض‌ها در برخي شهرهاي ايران توجه جهاني را به مطالبه‌هاي اقتصادي، سياسي و اجتماعي مردم جلب كرده است و از سوي ديگر توافق هسته‌اي ايران با 1+5 باز هم براي تصميم‌گيري‌هاي بيشتر روي ميز رييس‌جمهور ايالات متحده در كاخ سفيد و اعضاي كنگره قرار گرفته است. جدالي نيز ميان اين دو پرونده در جريان است. نشانه‌هايي وجود دارد مبني بر اينكه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده قصد دارد ميان ناآرامي‌هاي اخير در ايران و فرجام برجام پل بزند. در آن سوي اين سياست مدنظر ترامپ دو طيف ايستاده‌اند؛ طيفي كه از پيش از اين تحولات اعتقاد به مسووليت واشنگتن به حفظ برجام داشتند و طيف تندرويي كه امروز در سايه اين تحولات ترامپ را تشويق به استمدادطلبي از اين ناآرامي‌ها در تهران براي عبور از توافق هسته‌اي با تهران مي‌كنند.
ديدار در كاخ سفيد با سوژه برجام
پنجشنبه و جمعه (14 و 15 دي ماه) براي كاخ سفيد‌نشين‌ها، وزارت خزانه‌داري و سناتورهاي امريكايي روزهاي در هم پيچيده با پرونده ايران بود. روز پنجشنبه كاخ سفيد ميزبان چند سناتوري بود كه قرار است طرح اصلاح برجام را براي پرهيز دادن ترامپ از پاره كردن آن به دولت وي ارايه دهند. هرچند كه جزيياتي از اين طرح تاكنون نه نهايي و نه افشا شده است اما شالوده آن يك چيز است؛ تشديد فشار بر ايران از كانال‌هايي كه نقض برجام به حساب نيايند. در نشست روز پنجشنبه در كاخ سفيد، سناتورها باب كوركر و بن كاردين كه دو جمهوريخواه و دموكرات كميته سياست خارجي سنا هستند، مهمان ژنرال مك مستر، مشاور امنيت ملي دونالد ترامپ بودند. ترامپ در يك سال گذشته متحدان اروپايي خود را نگران فرجام برجام نگاه داشته است و به نظر مي‌رسد كه قصد دارد همين سياست ابهام آلود را در سال 2018 ميلادي نيز ادامه دهد. در ماه اكتبر وي با اعلام اينكه پايبندي ايران به برجام را تاييد نمي‌كند ادعا كرد كه باقي ماندن در اين توافق هسته‌اي با تهران ديگر تامين‌كننده امنيت ملي ايالات متحده نخواهد بود. وي در همان بازه زماني از اعضاي كنگره خواست كه فكري براي اصلاح برجام و سختگيري بيشتر بر تهران از كانال توافق هسته‌اي بكنند در غير اين صورت شخص وي اقدام به خارج كردن واشنگتن از اين توافق چندجانبه خواهد كرد. اعضاي كنگره از همان زمان تلاش براي رسيدن به طرحي كه هم سختگيري مدنظر رييس‌جمهور را در خود جا داده باشد و هم نقض برجام به حساب نيايد را آغاز كرده‌اند. البته كه تامين هر دو اين هدف‌ها با نگاه‌هاي متفاوتي كه دموكرات‌ها و جمهوريخواهان به توافق هسته‌اي با ايران دارند اگر نگوييم كار غيرممكني است، اما سخت است. خبرگزاري رويترز در گزارشي درباره اين تحولات مي‌نويسد: اعضاي كنگره تلاش مي‌كنند به تفاهمي تا پيش از ضرب‌الاجل نيمه ژانويه برسند تا اين طرح جديد مورد تاييد هر دو حزب به پوششي سياسي براي ترامپ بدل شود و رييس‌جمهور با توسل به آن سناريوي بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را فراموش كند. يكي از ابتدايي‌ترين پايه‌هاي اين طرح اين است كه ديگر نيازي به تاييد پايبندي ايران هر 90 روز يك بار توسط رييس‌جمهور امريكا نباشد. همچنين ترامپ از كنگره‌نشين‌ها خواسته كه تاريخ انقضاي برخي از تعهدات ايران را تغيير دهند تا در صورت تخطي تهران روند بازگشت خودكار تحريم‌ها به كار بيفتد. سناتور كروكر كه از ايران‌ستيزهاي مشهور در مجلس سناي امريكا است در جمع خبرنگاران تاكيد كرد كه مخالف تاثيرگذاشتن ناآرامي‌هاي اخير در تهران بر تصميم ترامپ درباره برجام است. وي اعتقاد دارد كه با خروج امريكا از برجام توجه جهاني از تحولات ايران دور و بر واشنگتن متمركز خواهد شد.
پرونده ناآرامي‌هاي ايران روي ميز
شوراي امنيت
روز جمعه در ساختمان سازمان ملل در نيويورك با رايزني‌هاي موافقان و مخالفان طرح مساله ناآرامي‌ها در ايران در جلسه اضطراري شوراي امنيت آغاز شد. نيكي هيلي، نماينده ايالات متحده در سازمان ملل روز چهارشنبه به وقت محلي خواهان تشكيل جلسه اضطراري درباره اعتراض‌ها در برخي شهرهاي ايران و برخورد با معترضان شده بود. اين اقدام نيكي هيلي از همان ابتدا با مخالفت روسيه روبه رو شد كه اعتقاد دارد اين اتفاق‌ها مساله داخلي يك كشور است و شوراي امنيت مشروعيت و وجاهت دخالت در اينچنين مسائلي را ندارد. با اين وجود امريكا از قزاقستان كه رياست دوره‌اي شوراي امنيت را برعهده دارد درخواست تشكيل نشست اضطراري شوراي امنيت در مورد تحولات اخير در ايران را كرده بود. به گزارش «اعتماد»، اين نشست تحت عنوان «وضعيت در خاورميانه» براي ساعت 3 روز جمعه (به وقت محلي برابر با 23:30 شامگاه جمعه به وقت تهران) 5 ژانويه تنظيم شد. با توجه به اينكه روسيه از قبل مخالفت خود را با برگزاري چنين جلسه‌اي اعلام كرده بود، پيش‌بيني‌ها حاكي از اين است كه مسكو پيشنهاد راي‌گيري آيين نامه‌اي را در ابتداي جلسه مطرح كند. بر اساس آيين نامه كاري شوراي امنيت موافقت با برگزاري و ادامه بحث منوط به حداقل ۹ راي مثبت اعضا است و اگر چنين نشود جلسه متوقف خواهد شد. ناظران پيش‌بيني مي‌كنند حتي در صورت برگزاري اين نشست، به دليل اختلاف نظر گسترده بين اعضا، هيچ نتيجه‌اي حتي در حد بيانيه حاصل نخواهد شد. در حالي كه نيكي هيلي ادعا مي‌كند بايد اعتراض‌ها در ايران را از دو منظر حقوق بشري و همچنين تهديدي براي صلح و امنيت بين‌المللي مورد توجه قرار داد اما كارشناسان مسائل حقوقي مي‌گويند كه اين اتفاق‌ها در زيرمجموعه عنوان تهديدي براي صلح و امنيت بين‌المللي قرار نمي‌گيرد.
تحريم 5 نهاد ايراني
روند تشديد تحريم‌هاي غيرهسته‌اي ايران همان‌گونه كه پيش بيني مي‌شد از نخستين روزهاي سال نو ميلادي توسط دونالد ترامپ آغاز شده است. در تازه‌ترين دور اين اقدام‌هاي ضدايراني، وزارت خزانه داري امريكا پنج نهاد ايراني را به بهانه همكاري در برنامه موشكي بالستيك ايران به فهرست تحريم‌هاي خود اضافه كرد: صنايع شهيد خرازي، صنايع شهيد صنيع‌خاني، صنايع شهيد مقدم، صنايع شهيد شوشتري و مركز تحقيقاتي شهيد اسلامي، پنج نهاد ايراني هستند كه بر اساس فرمان اجرايي ۱۳۳۸۲ كه مالكيت يا اداره آنها بر عهده صنايع شهيد باكري است، به فهرست تحريم‌هاي مربوط به برنامه موشكي ايران اضافه شده‌اند. وزير خزانه داري امريكا در اظهاراتي مداخله جويانه ادعا كرده است كه اين 5 نهاد به دليل همكاري در برنامه موشكي بالستيك ايران كه تهران آنها را به بهبود وضعيت معيشتي مردم ترجيح مي‌دهد به فهرست اضافه شده‌اند. در بيانيه وزارت خزانه داري تاكيد شده كه تمام اموال و املاك مربوط به اين نهادها كه در حوزه قضايي امريكا قرار دارند مسدود مي‌شود و شهروندان امريكايي از انجام هرگونه معامله با آنها منع مي‌شوند.
واكنش‌ها به ناآرامي‌ها در ايران
«زيگمار گابريل»، وزير خارجه آلمان در واكنش به اغتشاشات اخير در ايران گفت كه اين اعتراضات را مي‌شود درك كرد. وي در گفت‌وگو با نشريه آلماني اشپيگل گفت كه مشخص است نارضايتي در ايران مبنا دارد و مباني آن، اقتصادي و سياسي هستند. وزير خارجه آلمان مدعي شد كه اين تظاهرات‌ها به نقش ايران در خاورميانه ارتباط دارند و گفت كه سياست ايران در منطقه در بحران اقتصادي در اين كشور نقش دارد و افزود كه نقش ايران در تمامي منطقه بايد صلح‌دوستانه باشد. وي ادعا كرد كه همكاري جهاني زمينه‌ساز بهبود شرايط اقتصادي ايران است.
«سرگئي ريابكوف»، معاون وزير خارجه روسيه گفت كه امريكا به دنبال بهانه براي افزايش فشار بر ايران است. وي در گفت‌وگو با خبرگزاري اسپوتنيك گفت: امريكا از برجام به عنوان ابزاري بالقوه براي دستيابي به اهداف خود استفاده مي‌كند و چنين اقدامي در شأن جايگاه ابرقدرتي امريكا نيست. چنين درخواست‌هايي به صورت منظم مطرح مي‌شوند و ما نمي‌دانيم كه چه چيزي از جانب برجام، امريكا را ناراحت مي‌كند. محتواي سند كاملا روشن است و طرف امريكايي هم روند اجرايي شدن آن را مانند ديگر مذاكرات زيرنظر دارد. توافق متوازن است و هر بند از توافق مبنايي قانوني دارد. وي اقدامات براي فشار بر ايران را بنابر دلايلي كه به برنامه هسته‌اي ايران ارتباط ندارند بازي كثيف توصيف كرد.
گروه تروريستي داعش از ناآرامي در برخي شهرهاي ايران حمايت كرد. به گزارش خبرگزاري فارس، هفته‌نامه «النبأ» داعش در يادداشتي به اغتشاشات و آشوب‌هاي اخير در ايران اشاره كرد و نوشت تنها چيزي كه «نظام ايران» را مي‌ترساند، برگزاري آشوب‌ها و اغتشاشات است. داعش با حمايت از آشوب‌هاي اخير، نوشت: اگر اين آشوب‌ها در ايران- به خواست خداوند- ادامه پيدا كند، نتايج بزرگي خواهد داشت از جمله اينكه تماما دين رافضي (شيعه) را ريشه‌كن خواهد كرد.
برش
محمد‌جواد ظريف، وزير خارجه كشورمان در توييتر خود نوشت: عربستان و داعش به عنوان هم‌بسترهاي ابدي با پيروي از ترامپ، همگي از خشونت، مرگ و تخريب در ايران حمايت مي‌كنند. چرا شگفت‌‌زده نمي‌شويم.