راهبرد هوشمندانه روسيه در افغانستان
در يك و نيم دهه اخير، روسيه و امريكا اهداف عمدتا مشابهي در افغانستان داشته‌اند كه اصلي‌ترين آنها جلوگيري از آشوب و پيشگيري از تبديل مجدد افغانستان به پناهگاه امن تروريست‌ها بوده است. اگرچه اين همگرايي به امريكا و روسيه فرصت داده است تا با يكديگر همكاري كنند، اما در اصل، اختلافات مهمي بين طرفين وجود دارد. نشريه امريكايي فارن افرز نوشت: اگرچه هر دو كشور خواهان ثبات افغانستان هستند، اما تعريف آنها از ثبات بسيار متفاوت است؛ به طوري كه، رويكرد امريكا ايجاد دولت مركزي مقتدر در كابل و نيروي امنيتي ملي مجهز و آموزش ديده است؛ حال آنكه روسيه با طيف وسيعي از فعالاني همكاري ميكند كه برخي از آنها با دولت كابل مستقيما رقابت مي‌‌كنند. مسكو حتي به فكر همكاري با طالبان نيز بوده و به مشروعيت اين گروه، كه همچنان امنيت دولت افغانستان و امريكا و ناتو را تهديد ميكند، كمك كرده است. در چند سال اخير، شكاف بين راهبردهاي امريكا و روسيه [در قبال افغانستان] بيشتر شده است. روسيه معتقد است كه رويكرد امريكا كارآمد نبوده و اراده سياسي واشنگتن براي تداوم مداخله در افغانستان به زودي از بين خواهد رفت، و از همين رو، روسيه بايد به تنهايي براي مقابله با بي‌ثباتي در افغانستان آماده شود. از نظر روسيه، اين چالشي جدي است اما در عين حال، فرصتي براي تضعيف امريكا فراهم ميكند.
شكاف فزاينده: زماني كه امريكا در سال 2001 به افغانستان حمله كرد، منافع امريكا و روسيه در افغانستان به هم نزديك بودند. هر دو كشور به دنبال ريشه‌كني القاعده و گروه‌هاي تروريستي وابسته به آن بوده و نمي‌خواستند كه افغانستان بار ديگر به بهشت امن تروريست‌ها تبديل شود. از سال 1989 كه نيروهاي شوروي از افغانستان خارج شدند، مسكو از بروز خلأ سياسي و به تبع آن، ظهور افراط‌گرايي و تهديدات تروريستي در افغانستان نگران بود. اگرچه مسكو از احتمال حضور نظامي طولاني مدت امريكا نگران بود، اما عمليات‌هاي ناتو و امريكا را تحمل كرد با اين اميد كه اين عمليات‌ها به ثبات جنوب و مركز آسيا كمك كند. در دولت اوباما، همكاري بين روسيه و امريكا در افغانستان به اوج خود رسيد، به طوري كه مسكو با انتقال تجهيزات و تداركات نيروهاي امريكا و ناتو از طريق قلمرو روسيه موافقت كرد، به نيروهاي افغان مورد حمايت امريكا، هليكوپتر Mi-17 روسي فروخت و براي مهار توليد ترياك و نابودي تجارت مواد مخدر با امريكا همكاري كرد.
با اين حال، اعتماد روسيه به تعهد امريكا (و توانايي اجراي آن) در افغانستان با گذشت زمان از ميان رفت. مسكو براي دفاع از منافع خود و فروپاشي احتمالي دولت كابل، شروع به ارايه راهبرد خاص خود كرد. تصرف اوكراين توسط روسيه در سال 2014، باعث سردي روابط امريكا- روسيه شد و تمايل مسكو به حمايت از واشنگتن [در افغانستان] را كاهش داد. با وجود اين حمايت از تداوم حضور امريكا، مسكو از راهبرد جديد امريكا در قبال افغانستان نااميد شده است. از نظر مسكو، راهبرد جديد امريكا كه شامل افزايش متوسط تعداد نيروهاي نظامي، تجديد تمركز بر مقابله با تروريسم و جدول زمان‌بندي باز است، راهبردي مثل راهبردهاي قبلي بوده و در راستاي رويكرد دولت اوباماست. اهداف كرملين: در سال‌هاي اخير، روسيه طيفي از مانورهاي سياست خارجي در خاورميانه را اجرا كرده است كه هدف آن كسب منافع اقتصادي و سياسي و تحكيم موقعيت روسيه به عنوان بازيگر كليدي در حل مناقشات آينده بوده است. مداخله روسيه در افغانستان در راستاي گسترش اين راهبرد بوده و هدف آن اكنون از تضمين ثبات افغانستان فراتر مي‌رود. روسيه به دنبال توسعه شبكه ارتباطات و تجهيزات خاص خود است تا در صورت فروپاشي دولت مركزي افغانستان از منافع روسيه دفاع كند. همچنين روسيه به دنبال تحكيم موقعيت خود به عنوان بازيگر منطقه‌اي است تا بر شهرت بين‌المللي خود به عنوان يك قدرت مهم در بحران‌هاي جهاني، بيفزايد. مداخله فزاينده روسيه در افغانستان شامل پيشنهادات سرمايه‌گذاري در امور تجاري، كمك‌هاي سياسي، برنامه‌هاي فرهنگي و حمايت مالي و نظامي از دولت مركزي، كارگزاران قدرت در شمال افغانستان و طالبان مي‌شود. در سال 2014، روسيه در كابل يك مركز فرهنگي بازگشايي و از سال 2016، ده‌ها هزار كلاشينكف و ميليون‌ها قبضه مهمات براي دولت افغانستان فراهم كرده است. بسياري از افسران نظامي، پرسنل سرويس امنيتي و ديپلمات‌هاي روسيه در افغانستان كسب تجربه كرده‌اند كه سابقه آن به جنگ شوروي-افغانستان بازمي‌گردد. بخش قابل توجهي از مقامات افغان و افسران نظامي آن در روسيه تحصيل كرده و آموزش ديده‌اند. دولت روسيه در همگامي با هر گروه افغان كه به نظرش از نفوذ زيادي برخوردار است، آزاد بوده و مقيد به پيروي از ايدئولوژي يا ارزش‌هاي خاصي نيست. رويكرد روسيه در افغانستان بازتابي از راهبرد موفقيت آميز مسكو در سوريه است. در هر دو كشور، روسيه از ضعف و ترديد امريكا بهره‌برداري كرده است. مسكو با ميزباني از مذاكرات افغانستان، نقش خود را در راه‌حل نهايي تضمين كرده و با جهت دهي به اوضاع، از يك طرف تداوم نفوذ خود در افغانستان را تضمين كرد و از طرف ديگر، امريكا را به پذيرش نقش روسيه در افغانستان مجبور ساخته است. روسيه در سوريه اهداف خود را با نيروي نظامي انجام داد اما در افغانستان از روابط خود با بازيگران كليدي سياسي و همچنين نفوذ تجاري و فرهنگي خود استفاده كرد.
ترجمه: شوراي راهبردي آنلاين