تكرار تحليل فرمانده سپاه از سوي دادستان تهران
معرفي سرمنشا داخلي ناآرامي‌ها در لفافه
دادستان تهران مي‌گويد تجمعات مشهد با فراخوان يك جريان داخلي انجام شد
«مشهد» نقطه شروع حوادثي بود كه بيش از يك هفته كشور در گير آن بود. اما منشا واقعي اين تظاهرات كجاست؟ اين پرسش مهمي است كه اين روزها گرچه پاسخ‌هايي مشابه دارد اما برخي روايات خاص از جريان اعتراضات يك هفته اخير نشان مي‌دهد در مورد سرمنشا اين حوادث و آغاز‌كنندگان آن در داخل ناگفته‌هايي وجود دارد كه برخي مسوولان تلاش مي‌كنند در لفافه به آن اشاره كنند. مقصر بيرون از ايران شايد راحت‌تر و كمي با جزييات بيشتر معرفي شد. روز گذشته عباسعلي جعفري‌دولت‌آبادي، دادستان تهران دومين مقام مسوولي بود كه به سرمنشا داخلي حوادث روزهاي اخير اشاره كرد؛ اشاره‌اي كه همان حرف‌‌هاي فرمانده سپاه را تاييد مي‌كرد. همان‌طور كه سيزدهم دي سرلشكر جعفري از احتمال دخالت يك مسوول سابق در ناآرامي‌هاي اخير سخن گفت روز گذشته هم دادستان تهران تاييد كرد تظاهرات مشهد با فراخوان‌هاي داخلي شكل گرفت كه بعد از آن دشمن بر موج ايجاد شده سوار شد. با اين حال هنوز هيچ مقام رسمي امنيتي، اطلاعات دقيقي كه دست‌كم در حوزه داخلي قابل ارجاع به دستگاه قضايي باشد، ارايه نكرده است. تظاهرات خياباني از روز پنجشنبه هفتم دي آغاز شد؛ شهري كه شايد پيش و بيش از تهران از موسسات مالي‌اعتباري آسيب ديده بود. بنابراين وضعيت اقتصادي و پديده‌اي به نام «پديده شانديز» شرايط مناسبي براي اعتراض به وجود آورده‌بود. اعتراضات اما به مشهد منحصر نماند و به چند ساعت نرسيده خيابان‌ها و ميادين اصلي شهرهايي چون شاهرود، كاشمر، نيشابور و قوچان هم به محلي براي تجمع‌هاي اعتراضي مبدل شد. موج اعتراضات كمتر از يك روز به غرب كشور كشيد و بعد بسياري از شهرهاي ديگر را درگير كرد. شروع تظاهرات از «مشهد» به عنوان پايگاه مخالفان دولت اين پيام را به همراه داشت كه ساماندهي ويژه‌اي از سوي منتقدان سرسخت روحاني صورت گرفته است. از همين روي شايد وقتي چند روز بعد از تظاهرات خياباني پروژه «استعفاي روحاني» كليد خورد؛ محمود واعظي، رييس دفتر رييس‌جمهوري در واكنش به ادعاي درخواست جمعي از دانشجويان دانشگاه‌هاي تهران براي استعفاي حسن روحاني از مقام رياست‌جمهوري تلويحا به منشا تظاهرات اشاره كرد و گفت «كساني كه اينگونه اظهارنظر مي‌كنند بايد جاي پاي‌شان را در شروع تحركات اخير در مشهد هم ببينيد.»زماني كه فضا به سمت خشونت‌‌آميز شدن پيش رفت و اعتراضات به سمت و سوي راديكال شدن پيش رفت، تحليل‌ها شكل و شمايلي ديگر به خود گرفت. ديگر شهر آغاز‌كننده تظاهرات خياباني درجه‌اي از اهميت نداشت و حالا بايد سرمنشا اصلي اين اعتراض‌ها مورد بررسي قرار مي‌گرفت. «منشا اين تظاهرات كجاست؟» پرسشي بود كه روزهاي بعد به صورت جدي مطرح شد. تحليلگران، مقامات امنيتي، قضايي و نظامي، دولتي‌ها و فعالان سياسي و مسوولان تقنيني همه درصدد پاسخ به اين پرسش بودند. آتش تظاهرات خياباني هر روز شعله‌ورتر مي‌شد و در اين ميان برخي كانال‌هاي تلگرامي ضد‌نظام در فضاي مجازي بي‌تاثير نبود. از همين روي دستور فيلترينگ بالاخره صادر شد. پس از آنكه فضا تا حدودي به سمت آرام‌تر شدن پيش رفت؛ اظهارات در مورد سرمنشا اين حوادث يك به يك آغاز شد. يكي از مهم‌ترين اظهارنظرها در مورد سرمنشا تظاهرات توضيحات سرلشكر محمدعلي جعفري، فرمانده سپاه پاسداران بود. كدهايي كه او در تحليل و توضيح اعتراضات داشت نشان از دخالت برخي مسوولان سابق در آغاز اين حوادث داشت. او گرچه امريكا، صهيونيست‌ها و آل‌سعود را دشمنان قسم‌خورده ايران اعلام كرد كه قصد انتقام‌گيري داشته و دارند، توضيح داد: «امريكا، صهيونيست‌ها و آل‌سعود به داعش دستور ورود به ايران داده‌اند و برخي تيم‌هاي پيشروي آنها نيز وارد شده‌اند تا دست به انفجار و خرابكاري بزنند.» با اين حال فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي تاكيد كرد كه پيشروهاي اين گروه جنايتكار هم‌اكنون تحت كنترل هستند و نيروهاي ضعيف اين گروهك تروريستي هم اگر جرات دارند از مرزهاي ايران اسلامي عبور كنند. نكته قابل توجهي كه فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي روز سيزدهم دي مطرح كرد ادعاي برخي مسوولان استان خراسان‌رضوي بود. بر اساس آنچه سرلشكر جعفري بيان كرد مسوولان اين استان اعلام كرده‌اند برخي جريان‌هاي منسوب به يكي از مسوولان سابق در آغاز اين تجمع و اعتراض‌ها در مشهد و مناطق ديگر كه در ادامه از دست رها شد و به اغتشاش رسيد، دخالت داشته‌اند.
علاوه بر فرمانده سپاه پاسداران، علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي نيز از تحريك مجازي كشورهاي بيگانه گفت. شمخاني در گفت‌وگو با الميادين تاكيد كرد «هشتگها و پيام مربوط به اوضاع ايران از امريكا، انگليس، عربستان و ديگر كشورها هدايت مي‌شوند. ملت ايران در قبال دخالت سعوديها حساس هستند و حساسيت آنها حتي بيشتر از دخالت‌هاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري امريكا است.»
روزهاي نخستين تظاهرات خياباني گرچه اغلب مسوولان و فعالان سياسي تلاش داشتند حق اعتراض را براي مردم به رسميت بشناسند اما هر‌چه اعتراضات به سمت راديكاليزه شدن پيش رفت تحليل سرمنشا آن هم پيچيده‌تر شد و از اينجا بود كه برخي روايت‌ها از سرمنشا حوادث به سمت كشورهاي غربي رفت و سخن از «موج‌سواري» مخالفان خارجي جمهوري اسلامي به ميان آمد. سيد‌احمد علم‌الهدي يكي از اولين چهره‌هايي بود كه واكنشي از اين دست نشان داد. او در قامت خطيب جمعه مشهد مدعي شد «در اغتشاشات اخير شاهد هستيم كه موج‌سوار اصلي امريكا، اسراييل و منافقان هستند.»
صادق آملي‌لاريجاني، رييس دستگاه قضا نيز از مردم خواست مراقب اين موج سواري باشند و صف خود را از اغتشاشگران جدا كنند. او در جمع مسوولان قضايي خطاب به مردم گفت «از مردم مي‌خواهيم كه مسير خود را از اغتشاشگران و آشوبگران جدا كنند. عده‌اي بر اين موج‌ها سوار مي‌شوند و اين اشتباه است.»سيد‌احمد خاتمي، خطيب جمعه تهران هم در دومين نماز جمعه پس از اين حوادث از پروژه‌اي گفت كه قرار بوده تا بهمن امسال در ايران اجرايي شود. او سرمنشا اعتراضات اخير را اينگونه روايت كرد: «دنياي استكبار اين روزها دم به دم در حال شكست خوردن است؛ داعش دست‌پرورده خودشان بود و مي‌گفتند براي آزادسازي موصل، ۳۰ سال زمان لازم است اما ديديم كه به كمك ايران، اين شهر هشت ماهه آزاد شد. آن قدرتي كه اينها را ناكام گذاشت جمهوري اسلامي بود. اينها پول‌هاي زيادي خرج كردند تا سوريه شكست بخورد؛ قصه اين است كه پول را عربستان داد، طراحي را امريكا انجام داد و قرار بود از اتاق امريكا از هرات و اربيل كم‌كم سلاح به ايران بيايد و به قول خودشان در بهمن ماه كار را تمام كنند.»احمد جنتي، دبير شوراي نگهبان و رييس ستاد امر به معروف و نهي از منكر در توصيف كساني كه اعتراضات را به خشونت كشيدند از واژه «اشرار» استفاده كرد و گفت: «در اين اغتشاشات، شاهد بوديم كه برخي اشرار در كنار افرادي كه به مشكلات اقتصادي معترض بودند، قرار گرفتند و كار را به جايي كشاندند كه دشمنان كشور و به‌خصوص برخي مسوولان امريكا از اين اغتشاشات حمايت كردند، اين اغتشاشات از جمله منكراتي هستند كه دليل به وجود آمدن آنها عدم برخورد با منكرات ديگري بوده است كه عامل به وجود آمدن گراني و ايجاد مشكلات اقتصادي بوده‌اند.» گرچه در جلسه هفتگي شوراي نگهبان اين آشوب‌ها را حاصل طراحي بيگانگان دانست كه با هماهنگي برخي عوامل داخلي و با استفاده از بستر فضاي مجازي رخ داده است. سردار يدالله جواني، مشاور عالي نمايندگان ولي‌فقيه سپاه با بيان اينكه تمامي شبكه‌هاي خارجي و استكباري در انتشار اخبار وقايع ناآرامي‌ها در كشور به‌وضوح نشان دادند كه خود از عوامل مهم و حمايت‌كننده اين ناآرامي‌ها هستند از ديگر مقامات نظامي بود كه از دخالت بيگانگان سخن گفت، موضوعي كه مجتبي ذوالنوري، نماينده قم و عضو كميسيون امنيت ملي مجلس نيز بر آن تاكيد داشت و در همين راستا به تسنيم گفت: «پشت پرده اغتشاشات اخير استكبار جهاني است. امريكا و ديگر قدرت‌هاي استكباري به دنبال تشديد اعتراضات و حمايت از آن هستند كه ذوق‌زدگي آنها از رفتارشان قابل مشاهده است.»در دومين جمعه پس از آغاز اعتراضات اغلب ائمه‌جمعه همين تحليل‌ها را در خطبه‌هاي نماز جمعه شهرستان‌ها مطرح كردند. آنها صحنه‌گردان اين مجموعه اعتراضات را امريكا، انگليس، رژيم صهيونيستي و آل‌سعود اعلام كرده و سازمان مجاهدين (منافقين) را در اين ماجرا دخيل دانستند. همچنين آيت‌الله كاظم نور مفيدي، نماينده ولي‌فقيه استان گلستان مثلث امريكا، رژيم صهيونيستي و عربستان سعودي عامل و ريشه اين اقدامات دانست يا آيت‌الله قربانعلي دري‌نجف‌آبادي، نماينده ولي فقيه، استان مركزي امريكا و هم‌پيمانانش را عوامل پشت پرده اغتشاشات خواند.
روايت‌هاي خاص
در ميان اظهاراتي كه امريكا، انگليس، عربستان و بعضا فرانسه را موثرترين عوامل در به آشوب كشيدن تظاهرات مي‌دانستند، برخي مسوولان روايت‌هاي دقيق‌تر و شايد خاص‌تري از ماجرا داشتند. محسن رضايي، دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام در مورد جزييات برنامه‌ريزي براي بحراني كردن شرايط ايران در نشست خبري مجمع گفت ردپاي برادر زن صدام در حوادث اخير است. رضايي ماجرا را اينگونه روايت كرد: «چند ماه پيش رييس ميز عمليات ويژه سيا در اربيل عراق با رييس دفتر پسر صدام و هاني التلفا برادر زن صدام و همچنين نماينده‌اي از عربستان، بارزاني‌ها و منافقين تشكيل شد و اين اتفاقات را برنامه‌ريزي كردند. عمليات آنها از اواخر آذر با استفاده از فضاي مجازي شروع شد و در دي و بهمن‌ماه ادامه پيدا كرد كه نام اين عمليات همگرايي نتيجه‌بخش بود. آنها اين عمليات را مرحله‌بندي كردند. مرحله اول به دنبال اين بودند كه اكثر شهرها از كنترل نظام خارج شود تا در مرحله دوم با وارد كردن اسلحه و كشتن تعدادي از مردم، امريكا بتواند شوراي امنيت سازمان ملل را مجاب كند تا مصوبه‌اي حقوق بشري براي افزودن تحريم‌ها عليه ايران تصويب كند. قرار بر اين بود در مرحله دوم اين عمليات، منافقين وارد كشور شوند تا اوضاع كشور را آشوب‌زده‌تر كنند.»او همچنين بخش مهم اين اطلاعات يعني دست داشتن هاني التلفاح، برادر همسر اول صدام حسين را به دست داشتن در ناآرامي‌هاي ايران را توييت كرد كه با واكنش زيادي در فضاي مجازي رو‌به‌رو شد. در حالي كه محسن رضايي اربيل عراق را منشا حوادث اخير ايران معرفي كرد، محمدجعفر منتظري، دادستان كل كشور از يك امريكايي نام برد كه طراح اصلي اين پروژه بوده و توضيح داد: «طراح اصلي اين پروژه، يك امريكايي به نام مايكل اندريا، مسوول سابق مبارزه با تروريسم سازمان سياي امريكا است و اتاق عملياتي متشكل از سه ضلع امريكا، صهيونيست و آل‌سعود نيز براي اين ناآرامي‌ها تشكيل شده بود كه به طور عمده، برنامه‌ريزي آن به عهده مايكل و يكي از افسران اطلاعاتي وابسته به موساد انجام مي‌شد و هزينه آن هم به عهده آل‌سعود بود.»همچنين عباسعلي جعفري دولت‌آبادي، دادستان تهران نيز به پروژه طراحي‌شده از سوي امريكايي‌ها اشاره كرد و مدعي شد: «طبق يك تحليل، طراحي اين جريان با امريكايي‌ها بود كه از چند سال پيش با همكاري گروهك منافقين و با اين رويكرد كه مقابله با جمهوري اسلامي در حوزه سياسي موفق نخواهد بود، نتيجه گرفتند كه بايد اعتراضات در جمهوري اسلامي را در حوزه‌هاي اجتماعي- اقتصادي متمركز نمايند.»او البته به نكته‌اي اشاره كرد كه در جهت تاييد گفته‌هاي فرمانده سپاه پاسداران بود. دادستان تهران اعلام كرد: «تظاهرات مشهد در اعتراض به گراني، جرقه‌اي براي حوادث اخير بود؛ تظاهراتي كه با فراخوان برخي جريان‌هاي داخلي شكل گرفت كه نمونه بارز آن واكنش فرمانده سپاه پاسداران در اين زمينه است.»در اين ميان علي سعيدي، نماينده ولي‌فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نكته جالبي در مورد دستگيرشدگان قم گفت. به گفته سعيدي «برخي ازافراد اغتشاشگر دستگيرشده در قم فرزندان سرمايه‌داراني هستند كه با وجود بيشترين استفاده از سرمايه‌هاي نظام به اين نظام سنگين‌ترين ضربه‌ها را نيز مي‌زنند.»با نگاهي كلي به اظهارات مسوولان مي‌توان دريافت كه اغلب مقامات به ويژه مسوولان قضايي و نظامي سرمنشا اين حوادث را به عوامل خارج از كشور پيوند زدند و ريشه اين اتفاقات را در خاك امريكا، انگليس، عربستان و رژيم صهيونيستي ديدند. فعالان سياسي نيز اغلب در بيان مواضع خود با نگاهي به حق اعتراض براي مردم، عوامل بيگانه و خارجي را سواران اين موج ايجاد شده دانستند. با اين حال هنوز خبري از معرفي دقيق و بي‌پرده عوامل موثر داخلي در جريان اين ناآرامي‌ها نيست.