آيا پاكستان ميزبان دومين بندر نظامي فرامرزي چين مي‌شود؟
آغوش باز تهران و پكن براي رانده‌شده واشنگتن
شهاب شهسواري
امريكا سياست تحت فشار گذاشتن اسلام‌آباد را بر اساس منافع خود در هند و افغانستان در پيش گرفته است، اما ممكن است اين سياست، واكنشي بسيار بزرگ‌تر از آنچه امريكايي‌ها انتظار دارند در پي داشته باشد كه قدرت امريكا را در جنوب آسيا و اقيانوس هند به چالش بكشد. جمعه هفته اخير روزنامه ساوت‌چاينا مورنينگ پست در گزارشي به نقل از منابع آگاه نظامي چين تاييد كرد كه چين در كنار پروژه بندر تجاري غيرنظامي گوادر، قصد دارد يك بندر نظامي در سواحل پاكستان تاسيس كند. اگر چنين پايگاهي توسط چين در خاك پاكستان ساخته‌شود، دومين پايگاه نظامي دريايي فرامرزي چين خواهد بود. پيش از اين چيني‌ها در جيبوتي يك بندر نظامي ايجاد كرده‌بودند كه در شاخ آفريقا و ورودي بندر باب‌المندب از ناوهاي نظامي چيني ميزباني مي‌كرد. به نوشته وب‌سايت ديلي كالر در واشنگتن، قرار است پايگاه نظامي جديد چين در شبه‌جزيره جيواني در همسايگي شرق بندر گوادر ساخته‌شود. ساوت چاينا‌مورنينگ پست به نقل از يك منبع نزديك به ارتش آزاديبخش خلق چين مي‌نويسد: «اين يك عملكرد رايج است كه بندرهاي نظامي را جدا از بندرهاي تجاري تاسيس كنند. بندر گوادر، به دلايل متعدد از جمله فقدان امنيت، براي ايجاد يك مسير لجستيك نظامي مناسب نيست.»
البته وزارت خارجه چين حاضر به تاييد اين برنامه نيست. هر چند رسانه‌هايي مانند واشنگتن پست از احتمال ايجاد بندر نظامي چين در پاكستان خبرداده بودند اما سخنگوي وزارت خارجه چين با اظهار بي‌اطلاعي از انجام مذاكراتي در اين زمينه، اين گمانه‌زني‌ها را رد كرده است. به گزارش رسانه‌ها لو كانگ، سخنگوي وزارت خارجه چين در پاسخ به سوالي در مورد ساخت دومين پايگاه نظامي دايم فرامرزي چين، تاكيد كرد: «من از چيزي كه شما به آن اشاره مي‌كنيد كاملا بي‌اطلاعم. در شرايطي كه چين و پاكستان در حال تلاش براي كريدور اقتصادي چين و پاكستان (CPEC) براي جذب منافع دو كشور هستند، به نظرم اظهارنظر و گمانه‌زني‌ها از سوي جهان خارج در مورد اين پروژه غيرلازم هستند.» به نوشته گلوبال تايمز، لين منيوانگ، تحليلگر مسائل جنوب آسيا در دانشگاه فودان مي‌گويد: «هم اسلام‌آباد و هم چين، توانايي ايجاد يك بندر نظامي و پايگاه هوايي مشترك در خاك پاكستان را دارند، اما به نظر مي‌رسد چنين پروژه‌اي در شرايط كنوني لزومي نداشته باشد.» با اين حال اين استاد دانشگاه تاكيد مي‌كند كه ممكن است چنين اقدامي در جهت يك راهبرد جايگزين در برابر راهبر اقيانوس هند و اقيانوس آرام ايالات متحده، اجرايي شود. لين منيوانگ معتقد است كه اگر ايالات متحده امريكا و متحدانش، استراتژي اقيانوس هند و اقيانوس آرام را با شدت بيشتري پيگيري كنند، قطعا چيني‌ها بيشتر به اجراي چنين پروژه‌اي در پاكستان براي تضمين مسيرهاي نظامي دريايي‌اش تمايل پيدا مي‌كنند.
افزايش نقش ايران در رويكرد امنيتي اسلام‌آباد
سرهنگ بازنشسته ارتش امريكا، لورنس سلين در وب‌سايت ديلي كالر، به اين احتمال اشاره مي‌كند كه ايران نيز در جريان ساخت اين پايگاه نظامي جديد قرار گرفته‌باشد و سه كشور براي اجراي اين پروژه توافق كرده‌باشند. در اين وب‌سايت نومحافظه‌كار امريكايي در يادداشت منتشر شده به برگزاري يك جلسه محرمانه ميان مقام‌هاي امنيتي سه كشور، در نزديكي بندر گوادر پاكستان اشاره شده است و يك جلسه محرمانه ديگر نيز ميان مقام‌هاي امنيتي و نظامي ايران و پاكستان در مرز دو كشور برگزار شده است. ديلي‌كالر به سفر آبان ماه ژنرال قمر جاويد بجوا، فرمانده ستاد مشترك كه در 20 سال گذشته بي‌سابقه بود، اشاره مي‌كند و مي‌نويسد كه بلافاصله بعد از اين سفر نتايج روابط تازه امنيتي و نظامي پاكستان عملا ديده‌شد و رسانه‌هاي پاكستان از اجراي دو عمليات ارتش اين كشور در نزديكي مرزهاي ايران خبر دادند كه گروه‌هاي افراطي و تندرو را در اين منطقه هدف قرار مي‌داد. ديلي‌كالر مي‌نويسد كه مناقشه‌هاي مرزي دو طرف بر سر حضور گروه‌هاي افراطي و تروريستي در اين منطقه، پيش از اين باعث انتشار گزارش‌هايي در مورد حملات خمپاره‌اي از سوي ايران يا حتي سرنگوني يك پهپاد ايراني توسط نيروي هوايي پاكستان شده‌بود، اما بعد از سفر سه ماه پيش فرمانده ستاد مشترك ارتش پاكستان به تهران، اين مشكلات به شكل چشمگيري كاهش پيدا كرده است.
شبه جزيره جيواني تنها 54 كيلومتر با مرزهاي ايران فاصله دارد و اگر قرار باشد يك پايگاه دريايي چيني در اين منطقه ايجاد شود، پاكستاني‌ها تلاش خواهند كرد تا نظر ايران را هم براي تحمل چنين پايگاهي در نزديكي مرزهاي خود جلب كنند. اولين گمانه‌زني‌ها در مورد ساخت چنين پايگاهي، 12 دسامبر، درست يك ماه پيش از سوي شبكه تلويزيوني اردو زبان كانال 7 مطرح شده‌بود. اما بعد از سال نوي ميلادي و توييت‌هاي تند دونالد ترامپ در مورد پاكستان، گمانه‌زني‌ها در مورد اين شايعه افزايش بيشتري پيدا كرد. امريكا طي 10 روز گذشته فشار خود را بر پاكستان به‌شدت افزايش داده است و نه تنها كمك‌هاي نظامي و امنيتي به اين كشور را براي مدت نامعلومي به تعليق درآورده است، بلكه اين كشور را در فهرست كشورهاي تحت نظر در مورد « نقض شديد آزادي‌هاي مذهبي» قرار داده است. رييس‌جمهور امريكا يك بار تابستان جاري در سخنراني استراتژي جديد امريكا در افغانستان و يك بار هم در توييت‌هاي ابتداي سال 2018 خود، دولت پاكستان را مستقيما به كمك به تروريست‌ها در خاك افغانستان متهم كرده بود.
افتادن در آغوش چين
مقام‌هاي پاكستان دلخوري خودشان را از رفتار ترامپ به هيچ‌وجه پنهان نمي‌كنند. به نوشته وال‌استريت‌ژورنال خرم دستگيرخان، وزير دفاع پاكستان به تازگي در مصاحبه‌اي گفته است: «هل دادن پاكستان باعث مي‌شود كه اسلام‌آباد به سمت اصلي‌ترين دشمنان امريكا تمايل پيدا كند. امريكا با انتخاب قطع همكاري‌ها با پاكستان، فقط جنگ عليه تروريسم را تضعيف خواهد كرد.» خواجه محمد آصف، وزير خارجه پاكستان هم در واكنش به قطع كمك‌هاي امنيتي و نظامي امريكا اعلام كرد كه ديگر «اتحادي ميان دو كشور وجود ندارد.» ايران، تركيه و چين طي روزهاي گذشته حمايت خود را از دولت پاكستان اعلام كرده‌اند. براساس آمار منتشر‌شده از سوي موسسه بين‌المللي پژوهش‌هاي صلح استكهلم، پاكستان طي 7 سال گذشته به بزرگ‌ترين وارد‌كننده تجهيزات نظامي چين تبديل شده است. بر اساس آمار اين موسسه سال 2010 آخرين سالي بود كه امريكا اصلي‌ترين تامين‌كننده تسليحاتي پاكستان محسوب مي‌شد و طي 7 سال گذشته واردات سلاح‌هاي امريكايي از سوي اسلام‌آباد به صفر ميل كرده است و از بيش از يك ميليارد دلار در سال 2010 به كمتر از 40 ميليون دلار در سال 2016 رسيده است.