سفري در راستاي استراتژي امنيت ملي امريكا

كاخ سفيد روز سه‌شنبه ميزبان نورسلطان نظربايف، رييس‌جمهوري قزاقستان بود كه توسط دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده مورد استقبال قرار گرفت. اين دومين بار بود كه دو رييس‌جمهور با يكديگر ديدار كردند. بار اول در جريان سفر ترامپ به عربستان سعودي، نظربايف با وي ديدار و گفت‌وگو كرد. اين اولين سفر كاري يك رييس دولت از جمهوري‌هاي آسياي مركزي به كاخ سفيد از زمان روي كارآمدن دونالد ترامپ در مسند خود است كه حدود يك سال از آن مي‌گذرد. برخي تحليلگران معتقدند كه ديدار نظربايف از ايالات متحده بهترين فرصت براي دونالد ترامپ بود تا بتواند منافع ژئوپولتيك، امنيت و اقتصادي امريكا را در اين منطقه با وي در ميان بگذارد.
ايالات متحده از دهه 1990ميلادي روابط بسيار خوبي را با قزاقستان ايجاد كرده است. اين روابط هنوز هم قوي هستند اما اين قوت مي‌تواند بيشتر شود. لوك كافي، پژوهشگر حوزه خاورميانه طي يادداشتي در ديلي سيگنال نوشت: آسياي مركزي منطقه‌اي است كه اغلب سياستگذاران امريكايي كمتر به آن توجه مي‌كنند يا زماني اين كار را انجام مي‌دهند كه خيلي دير شده است. در اوايل دهه 1990 زماني كه ديوار آهنين شوروي از بين رفت، ايالات متحده شروع به برقراري روابط با جمهوري‌هاي مستقل كرد. اما پس از چند سال شورو شوق اوليه براي تعامل در منطقه از بين رفت. با اين وجود پس از واقعه 11 سپتامبر بار ديگر روند روابط تغيير كرد چرا كه پس از حملات تروريستي ايالات متحده مجبور شد روابط خود با كشورهاي آسياي مركزي را بازسازي كند. چندين سال است كه كشورهاي آسياي مركزي براي عمليات ضد تروريستي ايالات متحده در افغانستان اهميت حياتي دارند. اما زماني كه باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده عمليات رزمي در افغانستان را متوقف كرد مشاركت ايالات متحده بار ديگر در آسياي ميانه كمرنگ شد. حال سوال اينجاست با توجه به شرايط منطقه برنامه آينده ايالات متحده در آسياي مركزي چيست؟ به نوشته لوك كافي، ايالات متحده نياز به نشان دادن يك حضور پايدارتر و استراتژيك‌تر در منطقه دارد و ديدار نظربايف از كاخ سفيد نقطه بسياري عالي براي شروع است. قزاقستان در قلب اوراسيا قرار دارد و از نظر اقتصادي، امنيتي، مبارزه با تروريسم و مسائل مربوط به انرژي يك كشور پيشرو در منطقه محسوب مي‌شود. در حال حاضر نيز برقراري يك رابطه خوب با كشورهاي منطقه به ويژه قزاقستان كه يك متحد طبيعي امريكا محسوب مي‌شود بسيار پراهميت است. قزاقستان يك كشور با اكثريتي مسلمان است كه از نظر سياسي به سكولاريسم پايبند است.
همچنين قزاقستان با وجود اينكه تعدادي سلاح هسته‌اي از شوروي سابق به ارث برده اما يكي از كشورهاي پيشرو در منع سلاح هسته‌اي به شمار مي‌آيد. از طرفي با وجود اينكه قزاقستان در روند مذاكرات صلح سوريه در آستانه به طور جدي ورود پيدا نكرد اما توانست فضايي را براي مذاكراتي كه تا حد زيادي به كاهش خشونت در سوريه منجر شد كمك كند. همچنين قزاقستان در حال گذراندن دوران دوساله خود به عنوان يك عضو غيرمستقيم شوراي امنيت سازمان ملل است كه همين موضوع نيز اهميت قزاقستان را براي امريكا افزايش داده است. اما از جمله اهداف حضور نظربايف در امريكا نيز روشن كردن سياست واشنگتن در قبال چين است. با توجه به موقعيت تاريخي و جغرافيايي قزاقستان در منطقه اين كشور سعي كرده رويكردي معتدل را دنبال كند. قزاقستان توانسته روابط خارجي و منطقه‌اي خود ميان روسيه، ايالات متحده و چين را برقرار كند بدون اينكه يكي از آنها را از دست بدهد. اما نكته جالب‌توجه اينجاست كه در طول يك سال گذشته تا حدودي موضع دولت امريكا در قبال روسيه مشخص بوده است. با وجود مشكلات زياد ميان امريكا و روسيه دوطرف علاقه‌مند به نزديكي هستند اين در حالي است مشكلات زيادي در رابطه ميان دو طرف وجود دارد كه اين نزديكي نمي‌تواند صورت گيرد. اما چيزي كه براي قزاقستان بطور دقيق مشخص نيست موضع امريكا در قبال چين است. قزاقستان كه به عنوان يك كشور اصلي در پروژه يك كمربند، يك راه چين محسوب مي‌شود هنوز به طور مشخص نمي‌داند ايالات متحده در اين خصوص چه موضعي دارد.
برنامه‌اي كه چين به دنبال احياي جاده ابريشم مدرن است تا شرق به غرب جهان را به هم متصل كند و اگر امريكا با اين پروژه مخالفت كند مديريت روابط براي قزاقستان بسيار مشكل خواهد بود. اين وضعيت در حالي براي قزاقستان سخت‌تر مي‌شود كه برخي بازيگران ثانويه نيز در اين رابطه تاثيرگذار هستند. سوريه، ايران و كره شمالي همه آنها در شكل‌گيري سياست ايالات متحده در قبال رابطه با روسيه و چين تاثيرگذار است و همين موضوع شرايط را براي قزاقستان پيچيده‌تر از گذشته مي‌كند تا به آساني نتواند تعادل را در روابط خود حفظ كند. اما با اين وجود قزاقستان در منطقه‌اي حساس از جهان واقع شده كه در شرايط كنوني نيز امريكا علاقه‌مند به حفظ روابط صميمانه با اين كشور است. برخي نيز معتقدند ديدار با نظربايف نيز برپايه استراتژي امنيت ملي تازه منتشر شده امريكا طراحي شده است. بر اساس اين استراتژي ايالات متحده خواهان رابطه با كشورهايي در آسياي مركزي است كه به صورت بالقوه عليه قدرت‌هاي رقيب باشند و در برابر ايجاد پناهگاهي امن براي تروريست‌ها مقاوم هستند. اما كارشناسان معتقدند كه ايالات متحده بايد ثابت كند كه بازيكنان در آسياي مركزي در عمل اهميت دارند نه حرف؛ اكنون در استراتژي جديد امنيت ملي امريكا يك بار ديگر آسياي مركزي به دليل ماموريت نظامي در افغانستان اهميت ويژه‌اي پيدا كرده است. طرح كليدي امريكا فشار بر پاكستان براي پايان دادن به حمايت خود از طالبان و گروه‌هاي وابسته است، موضوعي كه همواره اسلام‌آباد آن را رد كرده است. اما نتيجه اين رويكر امريكا مي‌تواند منجر به اين شود كه پاكستان همكاري‌هاي زميني و هوايي خود با ايالات متحده را متوقف كند و با توجه به اين اتفاق آسياي مركزي مي‌تواند براي اقدامات نظامي امريكا در افغانستان نقشي حياتي پيدا كند. در استراتژي امنيت ملي امريكا عنوان شده است كه ما اصرار داريم پاكستان اقدام جدي عليه گروه‌هاي تروريستي در خاك خود انجام دهد.  ما با كشورهاي آسياي مركزي همكاري خواهيم كرد تا دسترسي به منطقه را براي حمايت از تلاش‌هاي ضدتروريسم تضمين كنيم.
قزاقستان اكنون در قلب منطقه‌اي است كه در آن بسياري از چالش‌هاي جهاني وجود دارد كه به نوعي ايالات متحده نيز با آن درگير است. امنيت انرژي، عدم گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي، تهديد چين و روسيه و موضوع افغانستان كه بيش از هر زمان ديگري دوباره براي امريكا مهم شده است. از همين‌رو اگر ايالات متحده مي‌خواهد يك بازيگر جدي در اوراسيا باشد، نمي‌تواند قزاقستان را ناديده بگيرد. بهترين راه براي مقابله با چالش‌هاي مختلف داشتن رابطه قوي با قزاقستان است به همين دليل ديدار نظربايف از واشنگتن بسيار مهم است.