سه روز ابتدايي جشنواره تئاتر فجر چطور گذشت؟
تنهايي بي‌هياهو!
سه روز از آغاز برگزاري سي‌وششمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر گذشت و در اين مدت مثل هر جشنواره ديگر اتفاق‌هاي قابل توجهي رخ داد. از اجراهاي پرطرفدار گرفته تا سالن‌هايي كه بعد از نوبت اول اجرا صندلي‌هاي خالي و انتقادهاي زيادي را تجربه كردند.
از جمله مي‌توان به نمايش «تنهايي پرهياهو» كار افشين غفاريان اشاره كرد كه از كشور فرانسه و در روز دوم جشنواره در سالن سمندريان تماشاخانه ايرانشهر روي صحنه رفت؛ نمايشي كه نامش در ميان اجراهاي بين‌المللي قرار گرفت اما كيفيتي متناسب با آنچه ديگر گروه‌ها به نمايش
گذاشتند يا در ادامه خواهند گذاشت از خود نشان نداد.
«تنهايي پر هياهو» چنانچه از نامش پيدا است، برگرفته از داستان مشهور نوشته بوهميل هرابال بود كه بدون كلام و با حضور يك اجراگر روي صحنه رفت. استفاده از موسيقي، طراحي نور و صحنه به همراه طراحي كورئوگرافي براي تنها اجراگر نمايش لاجرم بايد اتمسفر حاكم بر داستان را به صحنه انتقال مي‌داد اما متاسفانه كارگردان در اين زمينه موفق عمل نكرد. استفاده از تمهيدات قابل پيش‌بيني مثل پوشاندن كف صحنه با تكه كاغذهاي مچاله شده يا حضور بازيگر/ پرفورمر با يك كيسه بزرگ ذرت روي صحنه نيز كمك چنداني به تعميق فضاي موجود نكرد. مهم‌ترين نكته اما در طراحي حركت اجراگر نهفته بود كه همه‌چيز به ساده‌ترين شكل و بدون هيچ پيشنهاد تازه‌اي براي هنرمندان ايراني برگزار شد.
آشنايي مخاطب ايراني با reality theatre
اما در همين سه روز ابتدايي يك گروه بين‌المللي با هزار اعمال شاقه موفق شد شمايي، شمايلي، ماكتي از شيوه اجرايي‌اش را به نمايش بگذارد. گروه آلماني Rimini Protokoll كه كارش را از سال 2000 آغاز كرده و به واسطه شيوه اجرايي‌اش امروز يكي از مهم‌ترين گروه‌هاي تئاتري جهان و مبدع گونه reality theatre به شمار مي‌رود. اجراهاي اين گروه در محيط‌هاي شهري اتفاق مي‌افتد و عناصري از هنرهاي گوناگون را در بر مي‌گيرد. هلگارد كيم هاگ، اشتفان كائگي و دنيل وتزل تيمي از نويسنده‌ها و كارگردان‌ها را تشكيل دادند. آثار آنها در حوزه تئاتر، صدا، نمايش راديويي، فيلم و چيدمان در گروه‌هاي سه نفره، دو نفره و حتي تك نفره بيرون آمده. از سال ۲۰۰۲ تمام كارهاي اين گروه به صورت يكپارچه تحت نام «رميني پروتكل» نوشته شده و تمركز اصلي اين گروه بر توسعه مداوم ابزارهاي تئاتر است تا به ابعاد نامعمول واقعيت فرصت بروز دهند.
براي توضيح بهتر فعاليت رميني پروتكل كه جوايز متعددي از جمله شير نقره‌اي دوسالانه هنرهاي اجرايي ونيز در سال ۲۰۰۷ را كسب كرده مي‌توان گفت كه به طور مثال هاگ، كائگي و وتزل صورت جلسه سهامداران ديملر را به يك متن نمايشي تبديل كردند. يا پروژه ۱۰۰ % شهر، با حضور 100 نفر از ساكنان هر شهر در شهرهاي برلين، زوريخ، لندن، ملبورن، كپنهاگ و سن ديه‌گو به اجرا درآمد يا در برلين و درسدن نمايش‌هايي صوتي با كمك گوشي‌هاي اندرويد اجرا شد.
ريموت تهران از سري اجراهاي ريموت ايكس، يكي از چندين تجربه شهري كمپاني ريميني پروتكل با همكاري بخش بين‌الملل و خارج از صحنه جشنواره سي وششم فجر در طول ايام جشنواره بود كه با دشواري زيادي اجرا شد. با وجود هماهنگي‌هاي صورت گرفته از سوي مسوولان جشنواره، گروه براي دريافت مجوز هربار با مشكلات تازه مواجه شد.
خوشامدگويي تك زبانه جشنواره تئاتر فجر
تعدادي از اعضاي گروه ريميني پروتكل روز جمعه به تماشاي نمايش «تنهايي پرهياهو» نشستند اما نكته عجيب در سالن اين بود كه خوشامدگويي فقط به زبان فارسي انجام شد و خبري از توجه به هنرمندان و مهمانان خارجي جشنواره نبود. البته سالن‌هاي تئاتري روز سوم را آرام پشت سر گذاشتند و به طور كل مي‌توان گفت در سالن‌ها خبر چنداني وجود نداشت. پرسش اين است كه چرا فقط بايد شاهد تك اجراي «تنهايي پرهياهو» در سالن سمندريان ايرانشهر باشيم؟ دو سالن تئاتر و فقط يك اجرا !
نمايش «اگه بميري» به كارگرداني سمانه زندي‌نژاد يكي ديگر از نمايش‌هايي بود كه روز دوم جشنواره در تماشاخانه ايرانشهر روي صحنه رفت و استقبال تماشاگران را به همراه داشت. آيا امكان تكرار اين اجرا در روز بعد وجود نداشت؟ از ياد نبريم كه نمايش «پسران تاريخ» به كارگرداني اشكان خيل‌نژاد نيز در روز اول جشنواره با استقبال مخاطبان همراه شد.
برپايي رزيدنسي در سكوت
بخش رزيدنسي جشنواره هم در اين مدت با سكوت همراه بوده و گزارش چنداني از نتيجه نشست مشترك هنرمندان و گپ و گفت با افراد كارشناس منتشر نشده است. برنامه‌اي براي حضور و دعوت از هنرمندان، اساتيد، آموزگاران و افراد خلاق براي گردهمايي در يك زمان و يك فضا به دور از محيط و تعهدات معمول به منظور تحقيق، ارايه، انديشيدن و توليد در باب فرهنگي نو همراه با جست‌وجو در امكان‌هاي ديگر. جايي كه به گفته بعضي دست‌اندركاران جشنواره قرار بود به محل هم‌نشيني هنرمندان و كارشناسان براي ايجاد فضاي گفت‌وگوهاي بينارشته‌اي بدل شود. در همين رابطه «رزيدنسي بينارشته‌اي» با موضوع بحران آب با حضور ادوارد سورس معمار و كارشناس آب از فرانسه، اليوير كلر كارگردان از سوييس، استوارت دنيسون دراماتورژ و كارشناس بينافرهنگي از انگليس، ديمين سروانتس كارگردان از مكزيك، ليدا بنكدار نمايشنامه‌نويس ايراني و برديا دهقاني طراح صحنه برگزار شده است.
انتشار كاتالوگ در سه روز نخست، حضور گروه آلماني Rimini Protokoll در تهران، كم‌رمقي نمايش‌هاي خياباني حاضر در جشنواره و اجراي نمايش محيطي «سرنخ» در شب سالگرد فاجعه پلاسكو به قربانيان اين حادثه از جمله اتفاق‌هاي مهم روزهاي ابتدايي سي‌وششمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر به شمار مي‌رود.