انتقاد كشاورزان پايين دست سد جيرفت
هراس از شنيدن مشكلات كمآبي
سينا قنبرپور
تجمع مسالمت‌آميز كشاورزان و مردم پايين‌دست سد جيرفت براي طرح مشكلات كمآبي شب قبل از برگزاري با مخالفت فرماندار كهنوج روبه‌رو و غيرقانوني اعلام شد. با وجود اينكه كشاورزان و مردم اين منطقه فقط قصد داشتند كه در اين تجمع با نمايندگان خود در مسجد يكي از روستاها ديدار كرده و مشكلات‌شان را با نمايندگان در ميان بگذارند اما فرمانداري كهنوج با انتشار اطلاعيه‌اي در كانال‌هاي تلگرامي و شبكه‌هاي مجازي اين تجمع را غيرقانوني خواند و اعلام كرد با كساني كه در اين تجمع حضور پيدا كنند برخورد قانوني خواهد شد.
«يحيي كمالي‌پور» و «احمد حمزه» نمايندگان جيرفت و كهنوج هم از جمله ميهماناني بودند كه به اين گردهمايي دعوت شده بودند و با وجود اينكه به نظر مي‌رسيد به اين دعوت پاسخ مثبت داده‌اند اما در روز برگزاري تجمع به دلايلي از جمله «مشغله پيش‌بيني نشده» حضور نيافتند. يكي از كشاورزان درباره عدم حضور نمايندگان مجلس مي‌گويد: «هيچ‌كدام از مسوولان به دعوت مردم پاسخ مثبت ندادند با وجود اينكه تا شب قبل از برگزاري اين گردهمايي ما فكر مي‌كرديم كه نماينده‌هاي‌مان حتما مي‌آيند تا به حرف‌هاي‌مان گوش بدهند و درد‌دل‌هاي‌مان را به گوش همكاران‌شان در مجلس برسانند تا براي حل مشكلات‌مان چاره‌اي پيدا كنند، اما متاسفم كه بايد بگويم انگار نماينده‌ها هم به فكر مردم حوزه انتخابيه‌شان نيستند و ما را فقط براي راي دادن لازم دارند.»
محدوديت منابع آبي
كشاورزان جيرفت، جازموريان، كهنوج، قلعه‌گنج‌رودبار، عنبرآباد و توابع‌شان پس از احداث سد جيرفت با مشكلات ناشي از كمبود آب براي ادامه فعاليت‌شان روبه‌رو بوده‌اند اگر چه بارها براي مديريت و حل اين مشكل از مسوولان محلي درخواست كمك كرده‌اند اما سال به سال اين مشكل پيچيده‌تر و وخيم‌تر شده است. درخواست‌هاي پي‌درپي اين گروه از كشاورزان از مسوولان محلي تا نمايندگان مجلس و مديران سازمان محيط زيست و وزارت نيرو هنوز راه‌حلي پيش پاي‌شان نگذاشته اما از آنجا كه ادامه حيات‌شان بسته به حل اين مشكل است كه همچنان تلاش مي‌كنند تا با در جريان قرار دادن مسوولان راهي براي حل اين مشكل بيابند. «مهران عسگرپور» يكي از شركت‌كنندگان در گردهمايي روز جمعه كه كارشناس كشاورزي است و خود نيز كشاورز است، مي‌گويد: «ما خواهان احياي «جازموريان» و «هليل‌رود» هستيم و نسبت به انتقال آب از سرشاخه‌هاي سد صفارود به شمال استان كرمان اعتراض داريم. تبعات اين انتقال آب مشكلات مضاعفي را براي مردم و كشاورزان اين منطقه به‌وجود خواهد آورد كه ما انتظار داريم مسوولان نسبت به اين مشكلات با دقت نظر بيشتري توجه كنند، خب براي جلب‌توجه بيشتر مسوولان هم تجمع آرام و مسالمت‌آميز روز جمعه را برنامه‌ريزي كرده بوديم.» به گفته عسگرپور: «سران طوايف و كشاورزان و عشايري كه در حوزه هليل‌رود حقابه‌دار هستند، در اعتراض به پروژه‌اي كه همه ما معتقديم نابودگر است يك همايش برگزار كرديم كه اگر‌چه قرار بود اين همايش در محل مسجد سعيد‌آباد برگزار شود اما با مشكلاتي كه پيش آمد بالاخره در حدفاصل بين جيرفت و عنبرآباد و كهنوج در كنار رودخانه گرد هم آمديم و همايش را برگزار كرديم؛ متاسفانه نمايندگان مجلس هم با وجود اينكه دعوت شده بودند تشريف نياوردند.»
او درباره دليل عدم حضور نمايندگان مي‌گويد: «ما دليل اصلي را نمي‌دانيم، ظاهرا در بيرون از محل مسجدي كه قرار بوده همايش در آنجا برگزار شود مشكلاتي رخ داده و اتفاقاتي افتاده كه من از چند و چون آن اطلاع دقيقي ندارم اما ظاهرا فرمانداري كهنوج مخالفت‌هايي ابراز داشته كه ممكن است دليل عدم حضور نمايندگان هم به اين رخدادها ارتباط داشته باشد. به هر صورت اما مردم مايل بودند كه رو‌در‌رو در فضايي صميمي و شفاف مشكلات‌شان را با نمايندگان‌شان در ميان بگذارند و خب انتظار داشتند كه نمايندگان در ميان مردم حضور پيدا كنند اما متاسفانه اين انتظار برآورده نشد ما از نمايندگان‌مان مي‌خواهيم مانع از اجراي طرح انتقال آب شوند. عسگرپور همچنين مي‌افزايد: ما همراهي و همدلي نمايندگان‌مان را نياز داريم، مردم شرايط دشواري دارند و نگران آينده سرزمين‌شان هستند، نگران آينده فرزندان‌شان و كشاورزي آبا و اجدادي‌شان هستند و لازم است كه نه‌تنها نمايندگان كه ديگر مسوولان هم به دغدغه‌هاي مردم اهميت بدهند و در گام نخست به حرف‌ها و درد‌دل‌هاي مردم گوش بدهند، مردم حق دارند كه از مسوولان بخواهند به حرف‌هاي‌شان گوش بدهند فكر نمي‌كنم اين انتظار زياده از حد باشد.»
عسگرپور، كشاورززاده است و در حال حاضر به همراه ديگر اعضاي خانواده‌اش در زمين‌هاي آبا و اجدادي‌اش در منطقه‌اي به نام «ميان‌چيل» به كار كشاورزي (گندم، جو و خرما) مشغول است و به گفته خودش در تمامي اسنادي كه از اين زمين‌ها موجود است حقابه‌هايي از هليل‌رود ثبت شده و كانال‌هاي سنتي (دست‌كند) كه براي رساندن آب از رودخانه به اين زمين‌ها احداث شده نيز هنوز موجود است.
برچسب نزنيد
خواسته مردم فقط طرح مشكلات‌شان بوده و هست؛ فقط همين. برچسب زدن به مردمي كه صادقانه و صميمانه مي‌خواهند با نمايندگان درباره مشكلاتي كه روز به روز زندگي و معاش‌شان را دشوارتر كرده حرف بزنند، اما به نظر مي‌رسد از اين گردهمايي برداشت‌هاي متفاوتي شده است.
شب قبل از برگزاري اين مراسم پيام‌هايي در فضاي مجازي منتشر شده كه نشان‌دهنده نگاهي متفاوت به اين همايش بوده از جمله اينكه در يكي از اين پيام‌ها آمده: «هر‌گونه تجمع تحت عنوان نجات جازموريان در اين شهرستان بدون مجوز غيرقانوني است.» اين پيام از سوي گروه‌هاي متفاوتي با عناوين مختلف به سرعت منتشر شد و به گفته افراد محلي با اينكه تا پيش از انتشار اين پيام هيچ مخالفتي از سوي هيچ‌يك از مقامات دولتي و رسمي منطقه با اين همايش صورت نگرفته بود. يكي از شركت‌كنندگان در همايش درباره رخدادهاي شب قبل از برگزاري همايش مي‌گويد: «فرماندار كهنوج بلايي سر مردم آورد كه همه ترسيدند، اصلا مردم فكر كردند قرار است يك اتفاق خيلي بدي در منطقه بيفتد يك عده‌اي از مردم وحشت‌زده شدند. متاسفانه شب قبل فرماندار كهنوج يك اطلاعيه‌اي صادر و تجمع ما را غيرقانوني اعلام كرد و همچنين بر اساس اين اطلاعيه هركس در اين تجمع شركت مي‌كرد با برخورد غيرقانوني مواجه مي‌شد، اين اطلاعيه در تعداد زيادي از كانال‌هاي تلگرامي و سايت منتشر شد، ما تعجب كرديم، راستش اصلا فكر نمي‌كرديم يك جلسه ساده با نمايندگان مردم اين‌طور از طرف فرماندار كهنوج با مخالفت روبه‌رو بشود.»
در پل بهادرآباد چه خبر بود؟
پل بهادرآباد در كنار رودخانه بالاخره محل گردهمايي گروهي از كشاورزان و بزرگان طوايف و عشاير بود تا با يكديگر حرف بزنند. امين عليمرادي درباره ساعات گردهمايي مي‌گويد: «قضيه نه سياسي بود، نه خدايي نكرده بحث اغتشاشي مطرح بود و نه هيچ بحث ديگري مطرح بود، ما خودمان ولايت‌مدار هستيم، ما همه كشاورز و كاسبيم، ما دلسوز اين آب و خاكيم. مي‌خواستيم با نماينده‌هاي‌مان صحبت كنيم و از آنها بخواهيم كه پاي درد دل مردم بنشينند فقط همين. جمع شديم و چند نفر از معتمدين و بزرگان از طرف گروه‌ها صحبت كردند و ديگران هم گوش دادند همه ماجرا همين بود و ديگر هيچ چيز اضافه‌تري هم نبوده است.»
البته نيروي انتظامي در محل پل بهادرآباد هم مستقر بوده و به گفته اين شاهد عيني: «نيروي انتظامي آمد و گفت كه «ما بايد مانع از تجمع شما شويم ما دستور داريم شما را متفرق كنيم» اما رفتيم و به آنها گفتيم كه شما اينجا باشيد اگر ما حرفي زديم كه فكر كرديد نامناسب است يا حرف نادرستي است يا خداي ناكرده حرف خلافي است يا خداي ناكرده عليه امنيت ملي كشور حرفي زده شد شما واكنش نشان بدهيد و به ما بگوييد كه اينجا را ترك كنيم آن‌وقت هر چه شما گفتيد ما اطاعت مي‌كنيم. وقتي ديدند كه چند نفر از افراد مثلا كارمندان دادگاه شهر هستند يا از افراد سرشناس هستند ديگر نيروي انتظامي‌ها هم چيزي نگفتند، يك گوشه ايستادند و فقط تماشا كردند تا انتهاي برنامه كه آخر سخنراني‌ها بود و ما عكس هم گرفتيم و سوار ماشين‌ها شديم و هركس رفت به خانه‌اش. ماموران نيروي انتظامي هم سوار ماشين‌هاي‌شان شدند و رفتند، همه‌چيز خيلي آرام و مرتب و منظم پيش رفت.» به گفته عليمرادي: «سال‌ها پيش كشاورزان جازموريان آب مورد نياز خود را از رودخانه تامين مي‌كردند اما الان كلا اين رودخانه خشك شده، كشاورزها مجوز حفر چاه گرفته‌اند، اوايل با حفر چند متر چاه‌ها به آب مي‌رسيد اما سال به سال عمق چاه‌ها بيشتر شد و حالا كار به جايي رسيده كه عمق چاه به 50-40 متر رسيده و بعضي‌جاها چاه‌هايي عميق‌تر هم حفر شده و در برخي نقاط هم تامين آب با مشكلاتي بيش از اين همراه است. البته اگر الان چاه‌ها هنوز آب دارد دليلش اين است كه پشت سد جيرفت آب هست اگر قرار باشد كه آب را از سرشاخه‌ها انتقال بدهند آب اين چاه‌ها هم خشك مي‌شود.» او مي‌گويد مردم صداي زنگ خطر را مي‌شنوند و نگرانند كه اگر آب‌را از سرشاخه‌ها و از بالادست سد به نقطه ديگري از استان كرمان منتقل كنند چاه‌ها هم خشك خواهد شد و محيط زيست اين منطقه كاملا نابود مي‌شود، مردم تشنه و آواره مي‌شوند، خب مردمي كه از سرزمين‌شان آواره شوند كجا مي‌توانند پناه بگيرند؟ اين مردم گناه‌شان چيست؟ ما مي‌خواهيم قبل از اينكه مصيبت اتفاق بيفتد و گريبان مردم را بگيرد يك فكري به حال اين مردم بشود، صداي اين مردم شنيده شود، خب علاج واقعه را بايد قبل از وقوع چاره كرد ديگر.
حقابه‌ها را رعايت كنيد
سدها سال‌هاست به جاي اينكه سيلاب‌ها را كنترل كنند و مانع از هدررفت آب‌شوند به بلاي جان محيط زيست و كشاورزان تبديل شده‌اند. انتقال آب بين حوضه‌اي نه تنها مشكلات توزيع آب در كشور را حل نكرده بلكه به نزاع‌هاي بين اقوام و ساكنان مناطق مختلف كشور دامن زده است. ماجراي قتل انسان‌ها بر سرمنابع آب مساله جديدي نيست اما شدت و حدت خشونت بر سر تصاحب منابع آب طي سال‌هاي گذشته بيشتر و بيشتر شده و سهم‌خواهي به بهانه‌هاي مختلف هر روز از گوشه‌اي از كشور سر برمي‌آورد. تغييرات آب و هوايي، كاهش بارندگي را در پي داشته و ايران نيز از جمله كشورهايي است كه سال به سال سهم كمتري از بارش باران و برف دارد و ميزان آب‌هاي سطحي و منابع آب‌هاي زير‌زميني‌اش كاهش پيدا مي‌كند در اين ميان هر نوع غفلت در برنامه‌ريزي براي مديريت آب نه تنها به نابودي محيط زيست كه به ويراني زيستگاه‌هاي انساني منجر خواهد شد و كينه‌توزي ميان مردمان اين سرزمين را نيز افزايش خواهد داد. امروز كرمان با كرمان و روزهاي بعد خوزستان با اصفهان، چهارمحال بختياري با يزد و... . اين قصه ادامه دارد.