پيتر جنكينز، نماينده انگلستان در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در فاصله سال‌هاي 2001 تا 2006 با سابقه بيش از سه دهه كار در حوزه ديپلماسي در گفتوگوي اختصاصي با «اعتماد» با اشاره به اشتباه خواندن سياست اقناع ترامپ به هرقيمتي براي باقي ماندن در توافق هسته‌اي با ايران، تاكيد مي‌كند كه اروپا بايد حفظ توافق هسته‌اي با ايران را كه مهم‌ترين دستاورد ديپلماتيك اتحاديه در عصر حاضر است بر هر امر ديگري ترجيح دهد. جنكينز در بخش‌هايي از اين مصاحبه قويا از باقي ماندن ايران در برجام حتي در صورت خروج امريكا از اين توافق حمايت مي‌كند و آن را در راستاي منافع سياسي و اقتصادي تهران مي‌داند.
خطرات تلاش اروپا براي متقاعد يا راضي كردن دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده براي باقي ماندن در برجام و عدم خروج آن چيست؟
من امروز به نسبت اوايل ماه گذشته ميلادي كه شنيدم تروييكاي اروپايي (بريتانيا، فرانسه و آلمان) با تشكيل كارگروهي با امريكا براي بررسي راه‌هاي برآورده كردن درخواست‌هاي ترامپ درباره برجام موافقت كرده‌اند، نگراني كمتري دارم. يكي از اصلي‌ترين نگراني‌هاي من در اين باره به محدوديت‌هاي داوطلبانه ايران در غني‌سازي اورانيوم بازمي‌گشت كه به عنوان اقدامي اعتمادساز از سوي تهران پذيرفته شده و در فاصله سال‌هاي 2016 تا 2031 به پايان مي‌رسد. با اين وجود شنيده‌ام كه گفت‌وگوهاي ديپلماتيك ميان سه كشور اروپايي و ايران انجام شده و مطمئن هستم كه اين رايزني‌ها و گفت‌وگوها مي‌تواند به تروييكاي اروپايي كمك كند تا نظر ايراني‌ها نسبت به درخواست‌هاي دونالد ترامپ را جويا شوند. همچنين اين رايزني‌ها ميان تهران و اروپايي‌ها مي‌تواند به سه كشور اروپايي در درك اين مساله كمك كند كه راضي كردن دونالد ترامپ و حفظ برجام دو مقوله كاملا متفاوت و غيرقابل جمع با يكديگر هستند. احتمالا اين گفت‌وگوها با ايران براي آنكه اروپايي‌ها متوجه شوند بايد دست از پروسه راضي يا متقاعد كردن دونالد ترامپ بردارند، كافي است.
فكر مي‌كنيد اروپا در نهايت تن به ترميم ايرادهايي كه ترامپ به برجام وارد كرده و آنها را به عنوان پيش شرط باقي ماندن امريكا در برجام مطرح مي‌كند، روي آورد؟
خير، من فكر مي‌كنم كه تروييكاي اروپايي در نهايت مجبور به انتخاب مي‌شوند. انتخاب ميان تلاش براي جبران ضعف‌هاي مورد ادعاي ترامپ در برجام- تلاشي كه محكوم به شكست است چرا كه اين ايرادهاي ادعايي بدون رضايت ايران قابل رفع شدن نيستند و ايران نيز هيچگاه قدم در چنين مسيري نخواهد گذاشت- يا دفاع از توافقي كه يكي از معدود دستاوردهاي ديپلماتيك بسيار مهم اتحاديه اروپا در 15 سال گذشته بوده است. از آنجا كه تروييكاي اروپايي و اتحاديه اروپا هنوز مايل هستند به عنوان بازيگراني منطقي و مطلع در سطح بين‌المللي به نظر برسند، بنابراين به نظر من در مسير حفظ توافق هسته‌اي گام برخواهند داشت. درخواست‌هاي ترامپ غيرمنطقي هستند و حفظ يك توافق در حوزه منع اشاعه كه بسيار به سختي به دست آمده بسيار منطقي و عاقلانه است.
ايران مي‌گويد كه برنامه موشك‌هاي بالستيك اين كشور قابل مذاكره نيست اما به نظر مي‌رسد كه اتحاديه اروپا نيز نگراني‌هاي خود را از اين مساله دارد. آينده اين بن بست را چگونه پيش بيني مي‌كنيد؟
بله، اتحاديه اروپا نسبت به برنامه ايران براي برخورداري و توسعه از موشك‌هاي بالستيك ابراز نگراني كرده است. از آنجا كه بخش‌هاي اعظمي از خاك اروپا خارج از برد موشك‌هاي ايران هستند من فكر مي‌كنم كه اين ابراز نگراني‌ها بيشتر نگراني‌هاي نيابتي هستند و البته به هرحال وجود دارند. اينكه چگونه مي‌توانيم اين مساله و اختلاف ميان ايران و اروپا را حل كنيم، مشخص نيست. ايران به اندازه هر كشور ديگري در منطقه خاورميانه حق برخورداري از موشك‌ها براي مقابله با هر خشونت احتمالي عليه خود را دارد. برنامه موشكي ايران نيز در تناقض با قوانين بين‌المللي نيست بنابراين درخواست از ايران براي محدود يا متوقف كردن اين برنامه هيچ شانسي براي پيروزي ندارد. به نظر من بهترين اقدام اين است كه اتحاديه اروپا در رفتاري توامان با احترام و درك منافع متقابل، با ايران وارد گفت‌وگو شود و ببيند كه آيا ايران آماده است به شكل داوطلبانه گام‌هايي را براي اثبات ماهيت دفاعي برنامه موشكي‌اش بردارد يا خير؟ همزمان اتحاديه اروپا مي‌تواند گفت‌وگوهاي جامع و فراگير منطقه‌اي درباره توقف روند اشاعه موشكي را به راه بيندازد كه البته برخي بازيگران منطقه‌اي صحبت كردن يا فكر كردن به چنين گفت‌وگوهايي را آغاز كرده‌اند.
ايرادهايي كه ترامپ به برنامه جامع اقدام مشترك وارد مي‌كند تا چه اندازه جدي هستند؟ فكر مي‌كنيد مسائلي نظير زمان انقضاي برخي محدوديت‌هاي فني ايران كه ترامپ از آن سخن مي‌گويد واقعا در حوزه اشاعه هسته‌اي خطرناك هستند؟
برنامه جامع اقدام مشترك ضعيف نيست. آنها كه ادعاي ضعيف بودن اين برنامه را مطرح مي‌كنند يا صادق نيستند يا متوجه نيستند كه برجام چيست و اطلاعاتي هم درباره قوانين بين‌المللي منع اشاعه هسته‌اي ندارند. به همين دليل است كه درخواست‌ها يا پيش‌شرط‌هاي ترامپ غيرمنطقي هستند. زماني كه محدوديت‌ها بر غني‌سازي اورانيوم ايران برداشته شوند، ايران همچنان به تعهدات خود در معاهده منع تكثير تسليحات اتمي و قوانين آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پايبند خواهد بود. اين كشور همچنان متعهد خواهد بود كه توليد اورانيوم غني شده را صرفا در حد نيازهاي تجاري نگه دارد. هيچ دليلي وجود ندارد تصور شود كه در چنان شرايطي ايران مي‌تواند تهديدي جدي‌تر يا بزرگ‌تر براي منع اشاعه به نسبت ساير كشورهاي عضو ان پي تي باشد.
فكر مي‌كنيد اگر امريكا از برجام خارج شود، باقي ماندن در اين توافق براي ايران ارزشي خواهد داشت؟
بله، فكر مي‌كنم همچنان ارزش بسياري براي ايران خواهد داشت. اگر امريكا از برجام خارج شود، ايران از تمام منافع تجاري و سرمايه‌گذاري‌هايي كه هنگام توافق هسته‌اي تصور مي‌كرد از آنها بهره‌مند خواهد شد، منفعت نخواهد برد (شرم‌آور است كه ايران از منافع كامل برجام در دو سال گذشته هم منتفع نشده و دليل آن شكست امريكا در وفاي به تعهداتش در اين توافق بوده است.) با اين وجود ايران همچنان از بخشي از اين منافع تجاري و سرمايه‌گذاري‌ها بهره‌مند خواهد شد. همچنان كمپاني‌ها و بانك‌هاي اروپايي و آسيايي بسياري خواهند بود كه هيچ منافع تجاري با امريكا ندارند و دليلي وجود ندارد كه از جريمه‌ها يا تهديدهاي وزارت خزانه داري امريكا واهمه داشته باشند. حتي در صورت خروج امريكا، ايران همچنان به نسبت سال‌هاي 2012 تا 2016 كه تحريم‌ها صادرات نفتي اين كشور را به توقف نزديك كرده بودند و بر ساير حوزه‌ها نيز تاثيرات منفي بسياري گذاشته و جذب سرمايه‌گذاري را نيز تحت تاثير قرار داده بودند در شرايط بهتري خواهد بود. در سناريوي برعكس سوال شما، اگر ايران به دونالد ترامپ اجازه دهد كه تهران را وادار به خروج از توافق هسته‌اي كند، روز بزرگي كه رييس‌جمهور امريكا انتظار آن را مي‌كشيد، فرا خواهد رسيد. خروج ايران مي‌تواند شادي را در رياض، تل‌آويو و كاخ‌سفيد به راه بيندازد. چرا؟ به اين دليل كه خروج تهران از برجام مي‌تواند به دشمنان ايران يك بار ديگر اين فرصت را بدهد كه درباره ماهيت برنامه هسته‌اي ايران و نيت اين كشور از اين برنامه اطلاعات نادرست منتشر كنند و نظر افكار عمومي براي تحميل تحريم عليه تهران را جلب كرده و حتي به قوه نظامي براي ممانعت از استفاده دو گانه ايران از تكنولوژي هسته‌اي روي آورند. براي ايران، اينكه امريكا از برجام خارج شود و با واكنش‌هاي تحقيرآميز و ناراحتي مواجه شود بسيار مفيدتر از اين است كه به ترامپ آن چيزي را اهدا كند كه وي با سخن گفتن از ضعف‌هاي برجام به دنبال آن است (ترامپ با اصرار بر ضعيف بودن برجام تلاش مي‌كند تهران را به خروج از اين توافق وادار كند.)
ايران از آنكه نتوانسته در دو سال جاري از منافع برجام به دليل كارشكني‌هاي امريكا منتفع شود، شكايت مي‌كند؛ اگر امريكا از برجام خارج شود اتحاديه اروپا و ساير اعضاي برجام مي‌توانند ناكامي‌هاي اقتصادي ناشي از اين اقدام را براي ايران جبران كنند؟
متاسفانه خير. بخش اعظمي از كمپاني‌ها و بانك‌هاي اروپايي، منافع اقتصادي بسياري در امريكا دارند. آنها امروز و در آينده آماده نيستند كه آن منافع را قرباني رابطه تجاري با ايران يا در اين كشور كنند. روساي اين كمپاني‌ها و بانك‌ها به سهامداران خود وعده داده‌اند كه منافع آنها را در هر تصميم‌گيري مد نظر قرار دهند. دولت‌هاي اروپايي نيز نمي‌توانند آنها را تشويق به حركت ديگري كنند. اتحاديه اروپا مي‌تواند با اعمال دوباره «قوانين حفاظتي» (مقررات براي جلوگيري از اثرگذاري تحريم‌ها) كه نخستين‌بار در 1996 به عنوان ابزاري براي مقابله با تحريم‌هاي امريكا به كار گرفته شدند، به نوعي بر تصميم‌گيري اين بانك‌ها و كمپاني‌ها تاثير بگذارد. با اين وجود كارشناسان شك دارند كه بانك‌ها و كمپاني‌هايي كه در امريكا منافعي دارند اين قوانين حمايتي را كافي بدانند. با اين وجود، بانك‌ها و كمپاني‌هاي اروپايي و آسيايي بسياري هستند كه منافع اقتصادي در امريكا ندارند. اين بانك‌ها و كمپاني‌ها نمي‌توانند بطور كامل تبعات اقدام‌هاي امريكا را خنثي كنند اما باز هم وضع ايران نسبت به شرايطي كه برجام وجود نداشته باشد يا پيش از آن، بهتر خواهد بود.