خريداران حقيقت وارونه

32 ساله است و نه ماه از روزي كه به عنوان وليعهد عربستان سعودي معرفي شد مي‌گذرد. محمد بن سلمان، نخستين و ارشدترين مقام سياسي كشورش نيست اما زماني كه پاي او به خاك بريتانيا رسيد، انگليسي‌ها قرمزترين فرش قرمزها را پيش پاي او پهن كردند. نخستين تور اروپايي دردانه ملك سلمان با اما و اگرهاي بسياري برگزار شد، تدابير امنيتي شديد در لندن برقرار گرديد تا مبادا حادثه‌اي يا انتقادي كام وليعهد جوان را تلخ كند. هنگامي كه محمد بن سلمان از خودروي سلطنتي پياده شد تا در مقابل خانه شماره 10 داونينگ استريت با ترزا مي، نخست وزير بريتانيا ديدار كند، خبرنگار الجزيره با صداي بلند از وي سوال كرد: آقاي محمد! چه زماني به بمباران كودكان و زنان غيرنظامي در يمن پايان مي‌دهيد؟ صداي خبرنگار الجزيره به اندازه‌اي بلند بود كه گوش‌هاي محمد بن سلمان را تيز كند اما وي دست‌هايش را به نشانه سلام و عليك با خبرنگاران در هوا تكان داد و دوشادوش ترزا مي‌ ايستاد و عكس يادگاري گرفت. ترس دولت ترزا مي ‌از حمله به محمد بن سلمان آنچنان بالا گرفته بود كه خبرنگاران و عكاس‌ها با فاصله بسيار زيادي از درب ورودي خانه شماره 10 استقرار داده شده بودند. با اينهمه هنگامي كه خودروي محمد بن سلمان در حال گشت و گذار در لندن بود معترضان به ماشين ضدگلوله وي تخم‌مرغ پرتاب كردند تا خشم خود را از حضور وي در پايتخت بريتانيا به تصوير بكشند. محمد بن سلمان 9 ماه پس از به قدرت رسيدن در جامه يك اصلاح‌طلب به لندن سفر كرد. مردي كه با لغو محدوديت‌هاي رنگارنگ پيشين براي زنان سعودي مي‌گويد به دنبال مدرن كردن كشورش است و با طرح اقتصادي 2030 از عدم وابستگي عربستان به نفت به عنوان منبع درآمد اصلي در چند سال آينده سخن مي‌گويد. در حوزه سياست خارجي تحكيم اتحاد رياض با واشنگتن و نزديكي به تل آويو به مذاق انگليسي‌ها خوش آمده است، با او در سياست‌ها و موضع‌گيري‌هاي ضدايراني همراهي مي‌كنند اما خواهان تداوم نقش منفي عربستان در اجراي برجام نيستند، چندان موافق رفتارهايش در مواجهه با قطر به عنوان يكي از دوستان اصلي منطقه‌اي خود نيستند اما نگراني‌ها درباره تطويل جنگ يمن را در خفا در گوش محمد بن سلمان زمزمه مي‌كنند و در ملأعام دربرابر كشتار زنان و كودكان با سلاح‌هاي خودفروخته به رياض سكوت اختيار مي‌كنند. محمد بن سلمان در 9 ماه گذشته براي كاستن از انتقادها از عربستان دست به جيب شده است. اگر دونالد ترامپ براي محكم كردن جا پاي خود در كاخ سفيد به بهبود اوضاع اقتصادي و ايجاد اشتغال نياز مبرم دارد، ترزا مي‌نيز براي روزهاي سخت پسابرگزيت به شريكي اقتصادي نياز دارد كه در روزهاي تنهايي بريتانيا در اروپا به كارش ‌آيد. مي‌توان گفت كه بريتانيا در دوره پسابرگزيت به متحدان سياسي، شركاي تجاري بين‌المللي و بازار و سرمايه نياز دارد و در مقطع فعلي اين ويژگي‌ها را در عربستان سعودي مي‌بيند.

عربستان سعودي اتحادي كهن با بريتانيا دارد و البته كه اين اتحاد در روزهاي پسابرگزيت مي‌تواند تنوع بيشتري هم به خود بگيرد. بي‌بي‌سي در تحليلي در اين باره مي‌نويسد: در حال حاضر نخست وزير بريتانيا مي‌گويد كه عربستان سعودي اطلاعات امنيتي را در اختيار لندن قرار داده كه مي‌تواند جان شهروندان انگليسي را در خيابان‌هاي لندن هم ايمن سازد. سعودي نيز مي‌گويد كه در قالب همكاري‌هاي اطلاعاتي و امنيتي با لندن از علم انگليسي‌ها در حوزه سايبري براي مقابله با آنچه تهديدهاي تهران مي‌خواند، استفاده كرده است. در حوزه رابطه دفاعي و نظامي نيز عربستان سعودي ميليارد‌ها دلار سلاح از لندن خريداري مي‌كند كه به ايجاد اشتغال در بريتانيا كمك شاياني مي‌كند. همزمان محمد بن سلمان به حمايت‌هاي بين‌المللي از طرح‌هاي اقتصادي داخلي خود نياز دارد تا به نوعي سرمايه‌گذاري‌هاي بيشتري را جلب كند.

شعار مشترك: مقابله با ايران

عربستان سعودي از منتقدان برجام حتي پيش از تولد اين توافق در جولاي 2015 بود. پس از حصول آن نيز رياض در كنار تل آويو و تندروهاي امريكايي تمام تلاش خود را براي برهم زدن آن به كار گرفت. برجام نقطه اختلاف نه فقط بريتانيا كه تروييكاي اروپايي با عربستان سعودي است اما رياض اخيرا نقطه ضعف اروپا را پيدا كرده و درست از همان نقطه در حال اعمال فشار بر تهران است: فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران. ترزا مي‌ نخست‌وزير و بوريس جانسون وزير خارجه وي در چندماه اخير بارها و بارها از فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران با عنوان فعاليت‌هاي بي‌ثبات‌كننده نام برده‌اند و در روزهايي كه دونالد ترامپ، اعلام كرده اروپا بايد با ممانعت از تداوم فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران ادامه حيات برجام را تضمين كند، مقام‌هاي بريتانيايي در حضور محمد بن سلمان و عادل الجبير وزير خارجه وي تاكيد مي‌كنند كه براي مقابله با فعاليت‌هاي ايران در منطقه حاضر به همكاري با رياض هستند. عربستان سعودي كه از بيش از سه سال قبل جنگ در يمن را با بمباران هرروزه مردم فقيرترين كشور جهان عرب آغاز كرده است در مقابل همه انتقادها از تداوم آن، ايران را مقصر معرفي مي‌كند و اين ادعا در بيانيه دفتر نخست‌وزير بريتانيا پس از ديدار مي ‌با محمد بن سلمان نيز ديده مي‌شود: رياض و لندن موافق هستند كه تنها راه براي پايان دادن به بحران يمن كه توسط حوثي‌هاي مورد حمايت ايران ايجاد شده، توسل به راهكار سياسي است. محمد بن سلمان تلاش براي تشديد فشار بر ايران را از دو كانال دنبال مي‌كند: محكوم كردن آزمايش‌هاي موشكي تهران و مخرب نشان دادن فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران. وي اخيرا در اظهاراتي تركيه، ايران و گروه‌هاي افراطي را مثلث شرارت خوانده بود. ترزا مي ‌نيز در ماه فوريه در گفت‌وگو با خبرنگاران در برلين گفته بود كه بريتانيا با دونالد ترامپ و برخي از اعضاي كابينه وي درباره آنچه فعاليت‌هاي مخرب ايران در منطقه خواند اشتراك نظر دارد. اين نگاه بريتانيا در دايره تروييكاي اروپايي نيز حاميان جدي دارد و به عنوان نمونه ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه كه هفته گذشته به تهران سفر كرده بود نيز از فعاليت‌هاي منطقه‌اي و آزمايش‌هاي موشكي ايران شكايت كرده بود. لودريان حتي در اظهاراتي تند و تيز تهران را به تحريم‌هاي تازه نيز تهديد كرد. جدا از ترزا مي، بوريس جانسون، وزير خارجه بريتانيا نيز در نشست خبري با همتاي سعودي خود ادعاها درباره ايران را تكرار كرد و گفت: «ايران نقش خطرناك و مخربي در يمن بازي كرده و منطقه را بي‌ثبات مي‌كند.» درحالي كه دولت بريتانيا به‌شدت از سوي نهادهاي حقوق بشري براي عدم توقف ارسال تجهيزات نظامي به عربستان سعودي تحت فشار قرار دارد مقام‌هاي انگليسي ترجيح مي‌دهند تعبير وارونه‌اي از حوادث در يمن را به افكار عمومي ارايه دهند. بوريس جانسون در بخش‌هايي از سخنان خود در حضور عادل الجبير گفت كه هدف عربستان سعودي از تشكيل ائتلاف براي حمله به يمن، حمايت از «دولت قانوني» اين كشور بوده است. عادل الجبير وزير خارجه سعودي نيز در اظهاراتي گفت: با انگليس بر سر ضرورت مهار ايران و متوقف كردن حمايت اين كشور از تروريسم توافق داريم.

پس از ايران نوبت به تركيه رسيد

عربستان سعودي عنان ديپلماسي منطقه‌اي را به افراط‌گرايي واگذار كرده و براي تامين امنيت سياسي و تضمين ريسك‌هاي اقتصادي خود به كشورهاي غربي و اسراييل روي آورده است. درحالي كه از ايران صداي واحد لزوم مذاكره با بازيگران منطقه‌اي براي تامين امنيت به گوش مي‌رسد، عربستان سعودي سياست كاملا متضادي را دنبال كرده و در لندن، واشنگتن يا حتي تل‌آويو به دنبال خريد امنيت است. محمد بن سلمان كه تاكنون رابطه خود با ايران و قطر را تا سر حد درگيري نظامي پيش برده است در تازه‌ترين اظهارات خود آن هم در خاك مصر، تركيه را هم بي‌نصيب نگذاشت. به گزارش تايم، محمد بن سلمان در گفت‌وگويي با سردبيران روزنامه‌هاي مصري در قاهره ادعا كرده كه ايران، تركيه و گروه‌هاي افراطي يك «مثلث شرارت» را تشكيل مي‌دهند. وي همچنين پيش بيني كرده كه درگيري عربستان با قطر سال‌ها طول خواهد كشيد. وي گروه اخوان المسلمين را به سوءاستفاده از دموكراسي در منطقه متهم كرد و گفت: تركيه حامي آن، تلاش مي‌كند خلافت را احيا كند. بسياري از تحليلگران منطقه‌اي اين اظهارات محمد بن سلمان را تندترين موضع‌گيري وي در قبال تركيه دانسته‌اند كه مي‌تواند فصل جديدي از تنش را ميان آنكارا و رياض آغاز كند. تايم در اين باره نوشت: قرار دادن تركيه، در كنار گروه‌هاي افراطي و دشمن اصلي منطقه‌اي عربستان، يعني ايران يك تشديد تنش ناگهاني عليه تركيه است. البته پس از انتشار اين مطلب، سفارت عربستان در تركيه بيانيه‌اي صادر و اظهارات بن سلمان را تعديل كرد. در بيانيه سفارت عربستان ضمن تكذيب اظهارات بن سلمان درباره تركيه آمده كه منظور وليعهد گروه اخوان المسلمين و گروهك‌هاي راديكال بوده است.

وقتي صلح قرباني منافع اقتصادي مي‌شود

بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه در واكنش به اظهارات و موضع‌گيري‌هاي ضدايراني مقامات انگليسي و سعودي در سفر محمد بن سلمان به لندن گفت: طنز جالبي است كه مقامات انگليسي در ديدار با مقامات كشوري مانند عربستان سعودي كه متجاوز به يمن و عامل بروز فاجعه انساني و جنايت جنگي در اين كشور است و سال‌هاست اصلي‌ترين منبع، مروج و حامي افراط‌گرايي، تروريسم و جنگ‌افروزي در خاورميانه و جهان است، اقدام به بيان چنين مواضع و اظهاراتي عليه ايران مي‌كنند. حمايت‌هاي سياسي و تسليحاتي انگلستان و برخي ديگر از كشورها مانند امريكا از عربستان سعودي تهديدي عليه امنيت، صلح و ثبات كل منطقه است. اين گونه همنوايي‌هاي انگلستان با رياض، مسووليت اين كشور را در شكل‌گيري، تشديد و تداوم بحران‌هاي منطقه غرب آسيا سنگين‌تر و رسيدن به صلح و همكاري بين كشورهاي منطقه را دشوار، طولاني و پرهزينه‌تر مي‌كند. انتظار از تمام كشورهاي جهان و از جمله انگلستان و به صورت كلي از جامعه بين‌المللي اين است كه در اقدامي مسوولانه رياض را براي توقف جنگ و خونريزي در يمن و صدور انديشه‌هاي افراطي و تروريستي تحت فشار و بازخواست قرار دهند و منافع زودگذر اقتصادي‌شان را با صلح و امنيت بين‌المللي معامله نكنند.