بي‌تاثيري آراي مستقيم يا غيرمستقيم
ناصر ايماني
چندي است كه بحث سخنگوي ملت و پاسخگويي به ملت در محافل سياسي مطرح مي‌شود كه در نتيجه صحبتي است كه رييس‌جمهوري چند روز پيش در جلسه هيات دولت مطرح كرد. در ابتدا مي‌دانيم كه سمت يا منصبي تحت عنوان سخنگوي ملت در هيچ كجاي قوانين ما جايي ندارد و در اين 40 سال بعد از انقلاب هم صحبتي در اين مورد مطرح نشده‌است. با اين حال اگر بخواهيم عرف سياسي را در نظر بگيريم شخص اول مملكت بر اساس قانون اساسي مي‌تواند سخنگوي همه ملت ايران باشد. در واقع عالي‌ترين مقام كشور كه رهبري است به تعبيري مي‌تواند زبان مردم محسوب شود.
اين مورد تنها در ايران صادق نيست بلكه قاعدتا در هر كشوري بالاترين مقام مسوول، سخنگوي ملت است. اينكه بر «مسوول بودن» تاكيد دارم به اين دليل است كه گاهي در بعضي از كشورها بالاترين مقام «مسوول» نيست، يعني مسووليتي ندارد و بيشتر جايگاهي نمايشي است مانند نظام پادشاهي در كشوري همچون انگلستان اما در اغلب كشورها بالاترين مقامي كه مسووليت داشته‌باشد، سخنگوي ملت نيز است.
با اين حال برخي تعبيري متفاوت دارند و مطرح مي‌كنند كه عالي‌ترين مقام اجرايي كه با آراي مستقيم مردم انتخاب مي‌شود، نماينده نظر اكثريت است كه مي‌تواند سخنگوي ملت نيز باشد اما معتقدم اين تعبير نادرست است.
ما هم بر مبناي قانون اساسي همچون بسياري ديگر از كشورها آراي مستقيم و غير مستقيم داريم اما همه اين آرا منبعث از راي ملت است. براي مثال در برخي از كشورها رييس‌جمهوري توسط مجلس انتخاب مي‌شود كه راي مستقيم نيست اما نماينده‌هاي مجلس را مردم انتخاب مي‌كنند. آيا مي‌توان گفت كه رييس‌جمهوري در اين كشورها مسووليتي ندارد يا نبايد پاسخگو باشد يا... در اين كشورها هم در واقع رييس‌جمهوري با راي مردم انتخاب مي‌شود. با اين نگاه پس رييس قوه مقننه هم مي‌تواند بگويد من سخنگوي ملت هستم چون مجموعه راي مردم به نمايندگان باعث شده بر اين صندلي تكيه بزنم و رييس نمايندگان مردم محسوب مي‌شوم.
بنابراين معتقدم آراي مستقيم و غيرمستقيم تاثيري بر اين گزاره ندارد. در مثالي ديگر عالي‌ترين مقام قضايي ايالات متحده آمريكا توسط رييس‌جمهوري انتخاب مي‌شود و راي مستقيم مردم را ندارد. آيا مي‌توان گفت رييس قوه قضايي نمي‌تواند اعمال حاكميت بكند؟ از همين روي اين تعبير راي مستقيم و غيرمستقيم چندان درست نيست. در همه كشورها مقامات برخي با آراي مستقيم و غيرمستقيم انتخاب مي‌شوند اما در كل آراي مردمي است.
بحث ديگري هم كه وجود دارد بحث پاسخگويي است. در رده پايين‌تر مساله قواي سه‌گانه و ارگان‌ها و سازمان‌هاي ديگر مطرح است. هر كدام در حيطه مسووليت خودشان بايد به مردم پاسخ دهند، يعني پاسخگوي عملكرد قوه قضاييه رييس‌جمهوري نيست همان‌طور كه پاسخگوي عملكرد قوه قضاييه، رييس‌جمهوري نيست. مردم قاعدتا از آقاي حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهوري تنها يك انتظار دارند و آن هم اين است كه پاسخگوي عملكرد خود باشد. سخنگوي عملكرد قوه مجريه باشد.
تحليلگر اصولگرا