گزارش «اعتماد» از زيان هنگفت پيونگچانگ
از ميزباني المپيك زمستاني
گران‌ترين المپيك تاريخ
رسول مجيدي
المپيك زمستاني پيونگچانگ بدون‌شك مهم‌ترين رخداد ورزشي سال 1396 بود. رخدادي با بيش از 100 مسابقه مختلف با چيزي نزديك به 3000 شركت‌كننده. بيش از 300 مدال در اين رقابت‌ها توزيع شد و البته ميزباني آن 13 ميليارد دلار براي پيونگ چانگ آب خورد. هزينه‌اي كه درطول مسابقات فقط 3 ميليارد دلار آن به خزانه بازگشت و حالا اين شهر مانده و 10 ميليارد دلار بدهي.
7 سال قبل، در تابستان سال 2011، وقتي ميزباني پيونگچانگ اعلام شد، خبرگزاري رويترز گزارش داد كه سهام كازينوها، پيست‌ها و شركت‌هاي ساختماني با افزايش چشم‌گيري روبه‌رو شده. چرا كه پيش‌بيني مي‌شود اين ميزباني ده‌ها ميليارد دلار به اقتصاد كره تزريق كند. گزارش‌ها حاكي از آن بود كه مردم منطقه پيونگچانگ تمام طول شب را در خيابان به جشن و شادي پرداختند. موسسه تحقيقاتي هيونداي كره‌هم گزارش داد كه المپيك زمستاني 61 ميليارد دلار به اقتصاد چهارم قاره آسيا اضافه مي‌كند. با اين همه حالا برخي خيلي خوشبين نيستند. ساخت و سازها در پيونگچانگ قرار بود فقط 7 ميليارد دلار هزينه بردارد اما اين رقم به 13 ميليارد رسيد. بليت‌ها فروش نرفت و بيشتر مسابقات با سكوهاي خالي برگزار شد. يكي از بزرگ‌ترين دلايل كم شدن درآمد مسابقات شايد همين بود. توريست‌هاي كمي به خاطر اين مسابقات بار سفر به خاور دور بستند و صنعت گردشگري آنطور كه بايد و شايد به گردش درنيامد. فروش پايين بليت‌ها علاوه بر كم كردن هيجان بازي‌ها، درآمدها را هم با كاهش رو به رو كرد.
تحقيقات جديد نشان مي‌دهد بسياري از المپيك‌ها برخلاف تصور باعث ضررهاي مالي هنگفتي براي ميزبان‌ها شده. المپيك زمستاني 2014 در سوچي روسيه، 50 ميليارد دلار هزينه دربر داشت. المپيك مونترال در سال 1976 هم باعث شد اقتصاد اين شهر تا 3 دهه بدهي داشته باشد!
اما آيا پيونگچانگ هم با چنين سرنوشتي روبه‌رو مي‌شود؟ پروفسور پارك سانگ‌بائه كه در دانشگاه هانيانگ، مديريت و صنعت ورزش تدريس مي‌كند، چنين نظري دارد. او در طول مسابقات به سي‌ان‌ان گفت: «من فكر نمي‌كنم مسوولان پولي كه هزينه كرده‌اند را بتوانند به خزانه برگردانند.»
دليل اين مساله شايد دوري پيونگچانگ از شهرهاي پرجمعيت باشد. پيش‌بيني‌ها حاكي از آن است كه كره كار سختي براي تبديل اين شهر به قطب گردشگري زمستاني دارد. احتمال مي‌رود بسياري از ورزشگاه‌هاي ساخته شده در اين منطقه با كمبود مشتري رو به رو شود. استاديوم المپيك 35000 نفري پيونگچانگ كه هزينه زيادي براي ساختش در پي داشت، فقط در دو رخداد المپيك مورد استفاده قرار گرفت؛ افتتاحيه و اختتاميه. البته اين استاديوم احتمالا در آينده بيشتر به كار بيايد چون قرار است در آن كنسرت و تئاتر اجرا شود. اما مساله اين است كه ساير پيست‌ها احتمالا هيچ‌وقت صرفه اقتصادي نداشته باشند. پيونگچانگ بيش از دوساعت با سئول فاصله دارد و پيست‌هاي زيادي براي رقابت با آن وجود دارد. به اين اضافه كنيد هزينه بالاي نگهداري پيست‌هاي برفي را و اينكه فقط در مدت مشخصي از سال امكان بهره‌برداري از آن وجود دارد.
در كره‌جنوبي برخي مي‌گويند انتخاب پيونگچانگ براي ميزباني كار اشتباهي بود و اين پيست‌ها در آينده چيزي جز هزينه ندارند. به ويژه اينكه پيونگچانگ فقط 50 مايل با مرز كره‌شمالي فاصله دارد و برخي نسبت به امنيت آن هم مشكوك هستند. با اين همه هستند كارشناساني كه خوشبينند. آنها معتقدند هزينه‌هاي بسيار اين مسابقات در بلندمدت و از طريق صنعت گردشگري جبران خواهد شد.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد در بيشتر مواقع، المپيك‌ها خيلي خيلي بيشتر از بودجه پيش‌بيني شده براي ميزبانان هزينه بر مي‌دارند. در هزاره سوم، فقط المپيك زمستاني سالت‌ليك‌سيتي امريكا بوده كه هزينه‌اي نزديك به بودجه اوليه داشته. هزينه‌اي كه نزديك به 3 ميليارد دلار تخمين زده مي‌شود. در ساير موارد هزينه‌ها سر به فلك كشيده. در المپيك 2008 پكن قرار بود فقط 20 ميليارد دلار هزينه شود اما صورتحساب نهايي نزديك به 45 ميليارد دلار بود. در لندن 2012 پنج ميليارد دلار بودجه درنظر گرفته بودند اما هزينه‌ها شد چيزي نزديك به 18 ميليارد دلار. در سوچي وضع از همه بدتر بود. بودجه 10 ميليارد دلاري ناگهان تبديل شد به هزينه‌اي 50 ميليارد دلاري تا اين رقابت‌ها گران‌ترين المپيك تاريخ شود. بيشتر شهرهايي كه در هزاره سوم ميزبان مسابقاتي مثل المپيك شدند، سال‌ها مجبور شدند هزينه‌هاي عمومي خود را كاهش دهند تا از بار بدهي‌هاي‌شان بكاهند.
مجله اكونوميست چندي پيش در همين‌باره تحليل جالبي به مخاطبانش ارايه داد. از نگاه تحليلگران اين مجله، در آينده ديگر كمتر كشور دمكراتي ميزبان مسابقاتي مانند المپيك مي‌شود چرا كه بايد از ماليات شهروندانش براي ميزباني چنين مسابقاتي استفاده كند و شهروندان ترجيح مي‌دهند مالياتي كه مي‌پردازند هزينه شهرشان شود، نه مسابقات ورزشي. شايد به همين خاطر است كه المپيك زمستاني پيونگچانگ فقط 3 متقاضي داشت و هيچ‌كدام نتوانستند به پاي هزينه‌كرد كره‌اي‌ها برسند. جالب اينجاست كه المپيك زمستاني بعدي هم در آسيا برگزار مي‌شود؛ در پكن. پايتخت چين قرار است تبديل به اولين شهري در دنيا شود كه هم از مسابقات تابستاني ميزباني كرده و هم زمستاني. شايد خيلي‌ها از خود بپرسند چرا پكن با وجود هزينه‌هاي زياد در سال 2008 بازهم مي‌خواهد المپيكي ديگر را ميزباني كند؟ پاسخ به دولت اقتدارگراي اين كشور بر مي‌گردد كه نيازي نمي‌بيند درباره هزينه‌كرد بودجه عمومي اين كشور به مردمش پاسخ دهد. المپيك حالا بيشتر از اينكه اتفاقي درآمدزا باشد، تبديل شده به ويتريني براي كشورها تا نشان دهند توسعه‌يافته هستند. به كشورهاي ميزبان رخدادهاي بزرگ ورزشي در چندسال گذشته نگاه كنيد: جام‌جهاني و المپيك پيشين در برزيلي برگزار شد كه دولتش ادعاي توسعه‌يافتگي داشت. جام‌جهاني بعدي در روسيه اقتدارگرا ميزباني مي‌شود. جام‌جهاني 2022 در قطري كه به لطف درآمدهاي هنگفت گازي‌اش سري در سرها درآورد. المپيك 2008 به ميزباني چين بود و المپيك زمستاني بعدي هم به ميزباني همين كشور. نشان دادن توسعه‌يافتگي، شايد مهم‌ترين دستاور برگزاري المپيك باشد. درغيراين‌صورت كافي است در خيابان‌هاي شهرهاي ميزبان قدم بگذاريد. از ريو تا پيونگچانگ همه اعتقاد دارند هزينه‌هاي سرسام‌آور المپيك را مي‌شد به روش‌هاي بهتري هزينه كرد. هزينه براي ارتقاي شاخص سلامت، بهداشت و آموزش.