در آستانه مهم‌ترين رويداد نشر
مصائب نمايشگاه كتاب ادامه د ارد
با نزديك شدن به زمان برگزاري نمايشگاه كتاب تهران، هر روز خبرهاي تازه‌اي درباره جزييات اين رويداد كه بزرگ‌ترين رويداد فرهنگي كشور ناميده مي‌شود، منتشر مي‌شود. به‌تازگي نيز يحيي دهقاني، معاون اجرايي نمايشگاه سي و يكم خبر داده است كه تا پايان هفته گذشته ثبت‌نام 2500 ناشر داخلي براي حضور در اين دوره از نمايشگاه انجام شده است و با توجه به پايان يافتن زمان ثبت‌نام ناشران داخلي، كميته‌هاي اجرايي در حال نهايي كردن برخي از ثبت‌نام‌هاي موقت هستند. به گفته او، علاوه بر ناشران داخلي، تاكنون 110 ناشر و توزيع‌كننده لاتين و عرب نيز ثبت‌نام خود را انجام داده‌اند. در كنار موضوع ثبت‌نام ناشران داخلي و خارجي، مكان برگزاري نمايشگاه نيز همچنان از موضوعاتي است كه درباره آن صحبت مي‌شود. دو دوره اخير نمايشگاه در مجموعه شهر آفتاب برگزار شد. هرچند تعدادي از ناشران به ويژه در سال گذشته با اين جابه‌جايي موافق بودند اما هرگز نمي‌توان مشكلات برپايي نمايشگاه در اين مجموعه تازه‌تاسيس را ناديده گرفت. حتي اگر موضوعي مانند دوري راه و دشواري دسترسي به مكاني مانند شهر آفتاب را در نظر نگيريم، اين مجموعه هنوز به طور كامل آمادگي برگزاري رويدادي در حد و اندازه نمايشگاه بين‌المللي كتاب را نداشت. كمتر كسي است كه مشكل آب گرفتگي غرفه‌هاي خارجي و غرفه‌هاي كودك و نوجوان را در دو سال گذشته به ياد نداشته باشد؛ مساله‌اي كه به نوعي يك آبروريزي بين‌المللي به شمار مي‌رفت. در دو سال گذشته، بارش‌هاي بهاري سبب شد تا آب، غرفه مهمانان خارجي و كودك و نوجوان را بردارد و اين وضعيت زماني غم‌انگيزتر شد كه آب، غرفه مهمانان ويژه نمايشگاه را برداشت و اينچنين بود كه سال گذشته اين اتفاق بر سر غرفه ايتاليا آمد و دو سال پيش هم گريبان غرفه روسيه را گرفت. اين در حالي بود كه سال گذشته شهر آفتاب متعهد شده بود مشكلات دوره پيش را برطرف كند. با اين حال درست روزي كه محمدباقر قاليباف (شهردار پيشين تهران) در مناظره‌هاي انتخاباتي مشغول صحبت بود و برنامه‌هاي خود را به عنوان نامزد رياست‌جمهوري تشريح مي‌كرد، تصاوير مختلفي از وضعيت اسفناك نمايشگاه تهران در شهر آفتاب در فضاي مجازي و خبرگزاري‌هاي رسمي منتشر شد.
درست است كه در چند ماه اخير وضعيت بارندگي تهران نشان داده كه احتمالا بهار خشكي را پيش رو داريم و بعيد به نظر مي‌رسد نمايشگاه امسال، دچار مشكل آب‌گرفتگي بشود، وضعيت نابسامان سال گذشته سبب شد تا شوراي سياستگذاري نمايشگاه كتاب، عطاي شهر آفتاب را به لقايش ببخشايد و بدون توجه به تفاهمنامه 5 ساله با اين مجموعه كه براساس آن اين مكان به صورت رايگان در اختيار نمايشگاه قرار مي‌گرفت، به گذشته رجعت كند و بار ديگر مصلاي تهران را به عنوان ميزبان نمايشگاه كتاب بپذيرد.هرچند تعدادي از ناشران معتقدند مصلي، فضايي نمايشگاهي به شمار نمي‌آيد و مناسب برگزاري نمايشگاه كتاب نيست، ولي برگزاركنندگان، اين مكان را با همه ايراداتش به شهر آفتاب ترجيح دادند به ويژه اينكه مصلاي تهران هم متعهد شد بخشي از مشكلات قبلي را مرتفع كند و آن‌گونه كه معاون اجرايي نمايشگاه به ايبنا گفته است، در حال حاضر كميته پشتيباني و اجرايي در مصلاي تهران مستقر شده‌اند و در آينده نزديك نيز ديگر كميته‌ها مستقر خواهند شد. دهقاني تاكيد دارد كه جانمايي‌هاي نمايشگاه نيز انجام شده است و با توجه به بهره‌برداري از رواق‌هاي شرقي و غربي براي نخستين‌بار در نمايشگاه امسال، ناشران خارجي در طبقه منفي يك رواق شرقي، ناشران كودك در طبقه همكف و صحن همسطح، ناشران آموزشي در طبقه همكف رواق غربي و ناشران داخلي به مانند سال‌هاي پيشين در شبستان مستقر خواهند بود. همچنين غرفه ناشران دانشگاهي در جنوب شبستان (ضلع شرقي خيابان قنبرزاده) و در زير چادرهاي مستحكم برپا خواهد شد. چندي پيش در تعطيلات نوروز نيز سيدعباس صالحي، وزير فرهنگ و ارشاد نيز از مراحل آماده‌سازي نمايشگاه در مصلاي تهران بازديد كرد. فارغ از اينكه بازگشت نمايشگاه به مصلي را اتفاقي يا گامي براي حل مشكلات يا بازگشتي به عقب تلقي كنيم، بار ديگر اين ضرورت را گوشزد مي‌كند كه نمايشگاه كتاب نيازمند مكاني مستقل است كه ويژه نمايشگاه تعريف و طراحي شده باشد و هيچ خوشايند نيست كه اين نمايشگاه كه گفته مي‌شود بيشترين تعداد بازديدكننده را دارد، بعد از 31 دوره برگزاري، همچنان خانه‌به‌دوش است و حال‌آنكه انتظار مي‌رود بعد از اين همه مدت به بلوغي رسيده باشد و دست‌كم در زمينه اوليه‌ترين نيازهايش دچار مشكل نباشد. درست است كه برپايي نمايشگاه كتاب در محل دايمي نمايشگاه‌هاي بين‌المللي تهران، مشكلاتي مانند ترافيك‌هاي سنگين در بزرگراه‌هاي اطراف را ايجاد مي‌كرد، اما فعالان حوزه نشر تصور مي‌كردند حضورشان در مصلاي تهران موقتي است و به‌زودي مكاني ثابت كه تصور مي‌كردند در تپه‌هاي عباس‌آباد باشد، در اختيار نمايشگاه كتاب قرار مي‌گيرد و آوارگي نمايشگاه به پايان خواهد رسيد؛ آرزويي كه هنوز جامه عمل نپوشانده است. انتظار مي‌رود بعد از سي دوره، موضوعات اصلي حوزه چاپ و نشر به بهانه برگزاري نمايشگاه مورد نقد و بررسي قرار بگيرد، موضوعاتي مانند برقراري رابطه بيشتر با ديگر كشورها درزمينه ترجمه كتاب‌هاي ايراني و معرفي ادبيات معاصر به خارج از مرزها و... بررسي شود اما شرايط ما به‌گونه‌اي است كه همچنان مكان برگزاري نمايشگاه، دغدغه‌اي جدي است.با همه اينها سال گذشته بر اين نكته تاكيد شد كه جنبه نمايشگاهي نمايشگاه بيش از گذشته موردتوجه باشد تا اينكه نمايشگاه صرفا به فروشگاهي بزرگ براي فروش كتاب تبديل شود؛ اما هم مسوولان و هم ناشران به‌خوبي مي‌دانستند و مي‌دانند كه اجراي اين تصميم نيازمند زمان بيشتري است و با توجه به اينكه هنوز در زمينه برخي از قوانين بين‌المللي مانند كپي‌رايت جهاني، مشكل داريم، اجرايي كردن اين تصميم، نيازمند پيش‌فرض‌هايي است كه فعلا وجود ندارد.
بااين‌حال امسال نيز به سبك و سياق سال‌هاي گذشته، يكي از شركت‌كنندگان خارجي به عنوان مهمان ويژه حضور دارد و بر همين اساس صربستان مهمان ويژه اين دوره از نمايشگاه است. در دو سال آينده نيز كشورهاي چين و ژاپن به ترتيب مهمانان ويژه نمايشگاه در سال‌هاي 2019 و 2020 خواهند بود. درهرحال سي و يكمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران از تاريخ 12 تا 22 ارديبهشت‌ماه در مصلاي تهران برگزار خواهد شد.