جنجال‌هاي سياسي، پاي بنيانگذار فيس‌بوك را به كنگره كشاند
سياست روي دوش شبكه‌هاي اجتماعي
شهاب شهسواري
مارك زوكربرگ، مديرعامل و بنيانگذار شبكه اجتماعي فيس‌بوك، سه‌شنبه شب براي اولين‌بار روي صندلي داغ استماع سناي امريكا نشست، تا به همگان ثابت شود نقش و اهميت رسانه‌هاي اجتماعي در سرنوشت سياسي جهان امروز از هر زماني مهم‌تر شده است. زوكربرگ كه غالبا با شيوه لباس پوشيدن غيررسمي و تيشرت‌هايش شناخته مي‌شد، اين‌بار در قامت يك شخصيت رسمي با كت و شلوار در ساختمان كنگره ايالات متحده امريكا حاضر شد تا به سوالات نمايندگان كنگره در مورد اقدامات فيس‌بوك براي رويارويي با انتشار اطلاعات نادرست، حريم شخصي كاربران و اثرگذاري ناصواب بر فرآيند‌هاي سياسي امريكا پاسخ بگويد. سناي امريكا براي اين جلسه بي‌سابقه پنل تلفيقي از سناتورهاي عضو كميته بازرگاني و كميته قضايي را براي پرسش از مديرعامل شبكه اجتماعي فيس‌بوك تعيين كرده بود و 42 نماينده سناي ايالات متحده در اين جلسه از مديرعامل فيس‌بوك سوال پرسيدند. مهم‌ترين حاشيه اين جلسه سنا به نوشته رسانه‌هاي امريكايي، عدم آشنايي نمايندگان كنگره با نحوه كار شبكه‌هاي اجتماعي و راهكارهاي فناوري اطلاعات بود. سي‌ان‌ان در اين مورد نوشت: «اكثر سناتورهايي كه از او سوال پرسيدند هيچ اطلاعي نداشتند كه فيس‌بوك چگونه كار مي‌كند، چه راهكارهايي براي مشكلات وجود دارد و حتي نتوانستند به اهداف‌شان در دعوت از مديرعامل فيس‌بوك براي پاسخگويي نزديك بشوند. » بر اساس اين گزارش فقدان آگاهي سناتورهاي امريكايي از نحوه كار فيس‌بوك به زوكربرگ اجازه داده تا به سادگي سوالات مهمي در مورد گستره رصد داده‌ها توسط اين كمپاني و ابهام‌ها در مورد مسووليت‌پذيري فيس‌بوك در مورد چگونگي استفاده از داده‌هاي كاربران و احتمال سوءاستفاده از آنها را بدون جواب بگذارد. با اين حال، چهار ساعت جلسه پرسش و پاسخ سناتورهاي امريكايي با مارك زوكربرگ باعث شد اين مدير شبكه مجازي فيس‌بوك چندين بار به خاطر ناتواني خود در حل مشكلات عذرخواهي كند و وعده دهد كه با انجام اصلاحاتي در وضعيت مقررات حريم خصوصي كاربران اين شبكه اجتماعي، مشكلات موجود را حل كند، همزمان او تلاش كرد تا از كمپاني خود در برابر وضع قوانين جديد محدودكننده از سوي كنگره دفاع كند. افشاگري‌هاي هفته‌هاي گذشته در مورد نحوه دسترسي يك موسسه مشاوره سياسي به نام كمبريج آناليتيكا به اطلاعات شخصي 87 ميليون كاربر فيس‌بوك و استفاده از اين اطلاعات براي اثرگذاري در تبليغاتي انتخاباتي به نفع يك كارزار رياست‌جمهوري، اصلي‌ترين عاملي بود كه پاي زوكربرگ را براي پاسخگويي به سنا باز كرد. طي يك ماه گذشته و با انتشار گزارش‌ها در مورد سوءاستفاده از داده‌ها و نفوذ موسسه كمبريج آنالتيكا به حريم خصوصي كاربران فيس‌بوك، قيمت سهام اين كمپاني به‌شدت افت كرده‌بود، اما طي ساعات برگزاري نشست سنا، سهام فيس‌بوك با رشد 5/4 درصدي به روند كاهشي خود پايان داد، آمادگي مارك زوكربرگ در پاسخگويي و سخنان كم افت و خيز او در جلسه سنا به بازگشت رونق سهام اين كمپاني كمك كرد.
نقش بدون ترديد رسانه‌هاي اجتماعي
بر اساس نظرسنجي كه به تازگي از سوي موسسه گالوپ منتشر شده است، بيش از 43 درصد از شهروندان امريكايي نسبت به ميزان تجاوز فيس‌بوك به حريم شخصي خود «بسيار نگران» هستند. هفت سال پيش زماني كه گالوپ نظرسنجي مشابهي انجام داده‌بود، اين رقم معادل 30 درصد از پاسخ‌دهندگان بود. مارك زوكربرگ در بخشي از صحبت‌هاي خود در جلسه سنا تاكيد كرد: «الان براي من روشن است كه به اندازه كافي براي جلوگيري از آسيب‌رساني ابزارهايي كه توليد كرديم، تلاش نكرده‌ايم. از جمله در مسائلي مانند اخبار جعلي، دخالت خارجي در انتخابات و اظهارات تنفرآميز در كنار امنيت داده‌ها به اندازه كافي دقت نداشتيم.» زوكربرگ با پذيرش مسووليت در مورد گام‌هاي اشتباه موسسه تحت مديريتش گفت: «ما به اندازه كافي در مورد ميزان مسووليت‌مان شناخت نداشتيم و اين يك اشتباه بزرگ بود. اين اشتباه من بود و من متاسفم. من فيس‌بوك را ايجاد كردم، آن را اداره مي‌كنم و مسوول هر آن چيزي هستم كه در آن اتفاق مي‌افتد.» زوكربرگ همچنين بزرگ‌ترين حسرت خود را ناتواني در شناسايي و مقابله با كارزار اطلاعات نادرست عنوان كرد كه توسط روسيه به راه افتاده است و تاكيد كرد كه اولويت او در سال 2018 «رسيدگي صحيح به اين مساله است.»اما گسترش نقش شبكه‌هاي اجتماعي در سياست امريكا به جلسه سه‌شنبه منحصر نمي‌شود، چهارشنبه كميته انرژي و بازرگاني مجلس نمايندگان امريكا هم يك جلسه استماع براي بررسي اين مساله برگزار كرد و مارك زوكربرگ در جلسه سنا خبر داد كه رابرت مولر، بازپرس ويژه در مورد پرونده تباني كارزار انتخاباتي ترامپ با روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري، او و ديگر مديران فيس‌بوك را مورد بازجويي قرار داده است. جنجال‌هاي اخير در مورد اثر فيس‌بوك در سياست امريكا باعث شده است تا يك اجماع بي‌سابقه دو حزبي در مورد توانايي شبكه‌هاي اجتماعي براي تغيير گفتمان عمومي و زيرسوال بردن عملكرد دموكراسي‌ها ايجاد شود. بسياري از قانونگذاران امريكايي چه جمهوريخواه و چه دموكرات، خواهان تصويب قوانين تازه و جريمه‌هاي جديد براي شبكه‌هاي اجتماعي شده‌اند. در عين حال مديرعامل فيس‌بوك از اثر رقابت‌هاي سياسي بين‌المللي در كاركرد موسسه تحت مديريت خود خبر داد و از عبارت «رقابت تسليحاتي» براي نحوه مقابله فيس‌بوك با «افرادي در روسيه» استفاده كرد. زوكربرگ تاكيد كرد: «افرادي در روسيه شغل‌شان سوءاستفاده از سيستم نرم‌افزاري ما است.»
ناآگاهي از كاركرد شبكه‌هاي اجتماعي
نكته بارز در جلسه سه‌شنبه سنا، ناآگاهي سناتورها از نحوه كاركرد شبكه‌هاي اجتماعي بود. جواب‌هاي قاطع وواضح زوكربرگ به سوالات ساده‌لوحانه برخي سناتورها نشان از اين داشت كه بسياري از سياستمداران كاركشته با وجود ميزان اثرگذاري و نفوذ شبكه‌هاي اجتماعي در شؤون زندگي شهروندان و راي‌دهندگان‌شان، شناخت كافي از نحوه عملكرد آنها ندارند. وقتي سناتور اورين هچ از زوكربرگ پرسيد كه با چه الگوي تجاري مي‌تواند از خدماتش درآمد كسب كند، با يك جواب ساده مواجه شد، «ما از تبليغات كسب درآمد مي‌كنيم.» سناتور جان كندي، در چهار سوال متوالي خواهان برداشتن گام‌هايي از سوي فيس‌بوك شد كه عملا فيس‌بوك همه اين گام‌ها را قبلا برداشته است. سوالهاي جان كندي در اين مورد كه آيا فيس‌بوك تمايل دارد حق مشخصي را به كاربرانش بدهد با اين جواب مواجه شد كه اين حق اكنون در اختيار كاربران هست. به نوشته وب‌سايت فناوري ورج، ساعت‌ها سوال و جواب به مسائلي اختصاص داشت كه با يك جست‌وجوي ساده در گوگل مي‌شد به جواب آنها پي برد، آن هم در شرايطي كه سوالات بسيار مهم‌تري پرسيده نشد. به نوشته ورج شايد همين پيچيدگي عملكرد شبكه‌هاي اجتماعي خودش بخشي از مشكل موجود باشد .