ملك سلمان به دنبال ابتكار جديد منطقه‌اي
مثلث تركيه، مصر و عربستان در رياض
روزگذشته عبدالفتاح سيسي، رييس‌جمهوري مصر در حالي با اسكورت جنگنده‌هاي مصري، آسمان سرزمين فراعنه را به سوي عربستان سعودي ترك كرد كه رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه كه از روزها قبل خود را به چند قدمي رياض رسانده بود تا مناسك حج را به عمل آورد، نيز عازم كاخ سعودي شد. اما صرف‌نظر از اين حاشيه‌ها، بايد گفت در متن ماجرا، گردهمايي‌اي كه عربستان ميان رهبران تركيه و مصر در رياض ايجاد كرده، از ابعاد گوناگون مهم بوده و قابل ارزيابي و تحليل است.
اين نشست سه‌جانبه پس از سفر صباح الاحمد الصباح، امير كويت به عربستان و سپس سفر هيات اماراتي عاليرتبه به رياست محمد بن زايد، وليعهد ابوظبي و معاون فرمانده كل نيروهاي مسلح امارات به رياض و پس از آن سفر عبدالله دوم پادشاه اردن به پايتخت عربستان سعودي انجام شده و در درجه اول به ذهن هر ناظري متبادر مي‌كند كه كاخ سعودي درحال تنظيم يك محور جديد منطقه‌اي است. اما درباره اينكه اهداف چيست و چه دستاوردهايي خواهد داشت، احتمالا بين كارشناسان اختلاف نظرهايي باشد.
اين در حالي است كه از سوي تركيه و مصر يعني بازوهايي كه عربستان براي اهداف منطقه‌اي خود برگزيده نيز، مواضع متفاوتي نسبت به پاره‌اي از مسائل وجود دارد و به نظر مي‌رسد رياض با هر برنامه‌اي، ابتدا هدف نزديك‌تر كردن مواضع آنكارا و قاهره در قبال اين مسائل را دنبال مي‌كند. حداقل از حدود يك سال و نيم پيش به دنبال سقوط دولت محمد مرسي رييس‌جمهور اخواني مصر، قاهره و آنكارا در مسائلي چون سوريه، فلسطين و اين اواخر يمن، ليبي و گروه تروريستي داعش، دچار اختلاف‌هاي فزاينده شده‌اند. تا جايي كه رجب طيب اردوغان و عبدالفتاح سيسي روساي تركيه و مصر، در نخستين اظهارات خود پس از حضور در رياض، تقارن سفرها را تصادفي دانستند. در همين حال لازم به ذكر است اخباري منتشر شده است كه حكايت از آن دارد كه تميم بن حمد آل ثاني، امير قطر نيز روز دوشنبه به رياض مي‌رود. با وجود اينكه پيش‌بيني نمي‌شود ميان ديپلمات‌هاي اين كشورها در رياض ديدارهاي مستقيمي برگزار شود اما بي‌برنامه دانستن اين سلسله ديدارهاي متقارن ساده انگارانه است. حداقل به نظر مي‌رسد مقامات عربستان با گردهم آوردن رقبايي كه روابط راهبردي با رياض دارند درصدد جمع اضداد براي اهداف مشترك هستند.
مشخص است كه مسائل اصلي همچون اوضاع سوريه و عراق و مبارزه با تروريسم و مذاكرات هسته‌اي ايران در راس دستور كار مذاكرات رياض با اين مقامات قرار دارد. تقويت روابط عربستان به پشتوانه مصر با تركيه موجب ايجاد توازن در مقابل ايران در منطقه مي‌شود. اما اختلافي كه بين محور دوحه- آنكارا با محور رياض - قاهره درباره ليبي و مصر و اخوان المسلمين و جريان‌هاي وابسته وجود دارد مانع بزرگي است.
به باور كارشناسان اگر عربستان نتواند بر اين مانع فايق آيد، در مورد سياست همگرايي خود چند گزينه پيش رو دارد: اول اينكه به محور رياض - قاهره تكيه كند و از نزديك ساختن تركيه و قطر به اين محور صرف نظر كند، دوم آنكه به محور آنكارا - دوحه اعتماد كند كه به كاهش فشارها بر جريان اخواني منطقه منجر شده و در نتيجه موجب نارضايتي مصر مي‌شود يا اينكه به سياست گذشته خود يعني سياست‌هاي دوجانبه با هركدام از شركاي خود بسنده كند.
در هر صورت اين به معناي ناكامي رياض در ائتلاف‌سازي مورد نظر خود خواهد بود. با اين حال احتمال موفقيت عربستان در اين هدف كاملا صفر نيست. ضمن اينكه احتمال خلق هر ابتكار ديگري نيز وجود دارد.
در همين راستا منابع آگاه اعلام كرده‌اند كه در رايزني‌هاي دوجانبه رهبران مصر و عربستان قرار است عبدالفتاح سيسي با سلمان بن عبدالعزيز در خصوص تشكيل نيروي عربي مشترك متشكل از 20 تا 40 هزار سرباز كه هسته آن از مصر، اردن و امارات است و بعدا كشورهاي ديگر نيز به آن مي‌پيوندند، گفت‌وگو كند.