تقسيم‌بندي گلايه‌آميز كابينه توسط رييس‌جمهور
اميدواران و نا اميدان
مرجان زهراني
رييس‌جمهوري اميدوار به آينده اما از تعدادي وزرايش نااميد است. اين گزاره را مي‌توان از لابه‌لاي سخنان روز گذشته او فهميد. حسن روحاني از اميد گفت و ترجيح داد در مراسم بزرگداشت روز كارگر «اميد به آينده» ترجيع‌بند سخنانش باشد؛ از همين روي براي كارگران از گشايش‌هاي روزهاي آينده سخنراني كرد اما نااميدي از نااميدان كابينه نيز نه تنها در فحواي كلامش مشخص بود كه در پشت تريبون از آن سخن گفت: «غمناك بودن نسبت به آينده چه سودي دارد؟ چرا غصه بخوريم كه سال آينده سخت‌تر مي‌شود؟ ما بايد همواره نسبت به آينده اميدوار باشيم. من وزرا را در دولت به دو دسته تقسيم مي‌كنم كه البته هر دو دسته پرتلاش هستند. ولي يك دسته از اول سال نواي نااميدي مي‌دهند كه بودجه كم است، نفت ارزان شد، ماليات چه شد، خشكسالي و كاهش بارندگي داريم و تمام صحبت‌شان نا اميدي است. يك عده هم اميدوارانه حرف مي‌زنند مي‌گويند بارندگي كم است، پس بايد الگوي كشت را عوض كنيم. يعني هم پيشنهاد مي‌دهند و هم اميدواري. » اين جملات بخش كوتاهي از صحبت‌هاي حسن روحاني است كه بخشي از كابينه‌اش را نشانه گرفت؛ كابينه‌اي كه روحاني آن را به دو دسته «اميدواران و نااميدان» تقسيم مي‌كند اما دقيقا همين بخش از صحبت‌هاي او كه در خبرگزاري‌ها منعكس شده و نشان از گلايه مندي روحاني از هيات دولت داشت، در پايگاه اطلاع‌رساني رييس‌جمهوري منتشر نشد.
اعتراض دوم
اين دومين بار است كه روحاني پشت تريبون از وزراي تحت امرش سخن مي‌گويد. شنبه يك ارديبهشت روحاني وزرا را عتاب كرد و از آنها پرسيد «چرا روزه سكوت گرفته‌اند». رييس‌جمهوري در همايش هم انديشي مديران ارشد دولت تدبير و اميد به وزرا هشدار داد كه كارگزاران دولت در هر رده مديريتي بايد بدانند كه طبق قانون اساسي و طبق وظيفه شرعي داراي توانمندي و قدرت بالايي هستند، بايد به وظيفه خود عمل كنند و اگر مي‌ترسند و نمي‌توانند و اگر از اخم اين و آن هراس دارند بايد كنار بروند چرا كه واجب نيست انسان صندلي‌اي كه اشغال كرده است تا پايان چهار سال آن را بچسبد. او در بخشي از سخنراني خود به دخالت دستگاه‌هاي نظارتي در دستگاه‌هاي اجرايي نيز اشاره كرد و همين گزاره نشان داد كه بيشترين انتقاد او از مديراني است كه به قول او با يك تلفن يا پيامك اجازه اينگونه دخالت‌ها را مي‌دهند.
انتقاد دولت از هيات دولت و مديران اجرايي هم اين‌بار و هم در همايش هم‌انديشي مديران ارشد دولت با انتقاد مواجه شد. نخ تسبيح همه انتقادات هم اين بود كه چرا عالي‌ترين مقام اجرايي كشور در يك سال اخير گاه و بي‌گاه از كابينه گلايه كرده اما هيچ تحرك و تغييري در پي اين گلايه‌مندي نبوده است.
تغيير چينش كابينه
اغلب منتقدان كه البته برخي از آنان حاميان دولت نيز بودند به روحاني پيشنهاد دادند به جاي سخنراني دست به كار شده و چينش كابينه را تغيير دهد و هيات دولت را بازسازي كند. بخش ديگري از منتقدان سخنراني، روحاني نيز در لفافه سخن گفتن او را نقد كردند. آنها بر اين باور بودند كه بلندپايه‌ترين مقام اجرايي بايد برخوردي قاطع و بياني صريح داشته‌باشد چرا كه ترميم كابينه و ماندن يا رفتن وزرا بخش مهمي از اختيارات او است.
كنايه‌هاي سابق
البته كنايه‌هاي روحاني تنها به روزهاي سال 97 بازنمي‌گردد. هنوز چند روزي از انتخاب مجدد روحاني نگذشته‌بود كه رييس دولت دوازدهم در ضيافت افطاري با وزيران، روساي سازمان‌ها، مديران و استانداران از پاشنه‌هاي ور نكشيده و لخ لخ كردن برخي وزرا سخن اينگونه گلايه كرد: «... ما البته در چهار سال دولت يازدهم، به دلايلي يك مقدار سخت‌گيري نكرديم... همه افراد در دولت بدون استثنا زحمت كشيدند... اما همه هم يك‌جور نبودند... بعضي‌ها با همه توان آمدند. ما روستايي هستيم، به قولي بعضي‌ها گيوه را ور كشيدند و به ميدان آمدند... اما بعضي‌ها پاشنه گيوه‌شان خوابيده بود، ور نكشيدند و لخ‌لخ كردند.» همين چند جمله كافي بود كه رنگ و بوي تغييرات اساسي كابينه در دولت دوازدهم به چشم بيايد و احساس شود.
بوي تغيير مي‌آيد؟
حسن روحاني اين روزها منتقدتر از هر منتقدي به كابينه نگاه مي‌كند. هشدار مي‌دهد و وزرا و وكلايش را مورد عتاب قرار مي‌دهد. جدي‌ترين پرسش در مورد روند كلامي‌اي كه او در پيش گرفته اين است كه آيا تغييراتي در انتظار كابينه است؟
چرا روحاني دست به كار نمي‌شود تا جاي وزراي نااميد را با اميدواران عوض كند؛ ژنرال‌هايي كه در دولت يازدهم خودي نشان دادند و حالا ترجيح مي‌دهند چندان در مركز توجه و حرف و حديث قرار نگيرند. عده‌اي هم كه به قول روحاني در پي برنامه‌ريزي براي 5 سال و 10سال آينده خود هستند. اين وزرا كه شايد با سفارش برخي چهره‌ها كرسي هيات دولت را به دست گرفته باشند، ترجيح مي‌دهند به جاي تمركز بر دولت مستقر به فكر گعده‌ها و لابي‌گري‌هاي چهره‌هايي خارج از دولت باشند و احتمالا سياست‌هايي خارج از چارچوب دولت را دنبال كنند. يكي از مهم‌ترين نقدهاي سياست‌ورزان به مجموعه هيات دولت در دوره گذشته اين بود كه چرا روحاني يك تنه باري را به دوش مي‌كشد و در بسياري از بزنگاه‌هاي مهم خود اوست كه در نقش سخنگو در تقبيح يا تحبيب واقعه‌اي سخن مي‌گويد، تلويحا به موانع خارجي دولت اشاره مي‌كند و حتي از عملكرد مثبت دولت گزارش مي‌دهد. سخنان اين روزهاي روحاني نشان مي‌دهد او يا نيت تغيير ارنج دولت و خداحافظي با نااميدان كابينه را دارد يا آنكه با وعظ و خطابه گلايه آميز و هشدار‌دهنده‌اش مي‌خواهد وزرايش به ويژه نااميدان را در بيان موانع و مشكلات سهيم كند تا جداي از پذيرش سهم‌القدر نقش‌شان در مسائل و مصايب دولت، پاشنه كفش‌هاي‌شان را براي خلاقيت و حل مشكلات بالا بكشند. آيا روحاني به اهداف خود خواهد رسيد؟