محمدابراهيم ترقينژاد/ آخرين دور از مذاكرات هستهيي براساس ضربالاجل تعيين شده در توافق هستهيي از روز سهشنبه آغاز شد. ايران و شش قدرت جهاني بيش از هر زمان ديگري به توافق هستهيي نزديك شدهاند. وضعيتي كه ميتواند به رفع نگرانيهاي جهاني و پايان دادن به تحريمها عليه ايران و كاهش تنشها منجر شود. اما نتيجه اين مذاكرات چه خواهد شد؟ آخرين دور از مذاكرات منجر به توافق جامع نهايي كه مورد توافق و تفاهم طرفين باشد، منجر خواهد شد؟ سيد علي خرم، سفير اسبق ايران در مقر اروپايي سازمان ملل متحد و استاد حقوق بينالملل در گفتوگو با «اعتماد» معتقد است در مذاكرات مسقط طرفين به اختلافاتشان بيش از پيش واقف شدند و براي همين اين مساله نياز به گفتوگوهاي بيشتر دارد. البته خرم تاكيد دارد كه شكست در مذاكرات بعيد است. مشروح گفتوگوي «اعتماد» با سيد علي خرم در پي ميآيد:
دور جديد مذكرات هستهيي ايران با گروه 1+5 از سهشنبه با ناهار كاري آقاي ظريف و خانم اشتون آغاز شد. ارزيابيتان از اين دور مذاكرات چيست؟
دور جديد مذاكرات هستهيي ايران با 1+5 از مهر ماه 92 شروع شد و تا سوم آذر همان سال ادامه داشت كه به برنامه اقدام مشترك رسيديم كه در تابستان اين مذاكرات تا سوم آذر امسال تمديد شد. در برنامه جامع كه براي اعتمادسازي ميان ايران و طرفين ديگر مذاكره برقرار شد مسائل محتوايي خود را نشان داد و حتي تا تيرماه هم خوب پيش رفت و حتي 60 درصد متن نوشته شد اما روي محتواي آن به مشكل برخورديم. اين مذاكرات براي اين است تا مذاكرهكنندگان ببينند كه ميشود براي رسيدن به توافق و حل كردن اختلافهاي به وجود آمده، راهحلي پيدا كنند يا خير.
با توجه به اينكه اين دور از مذاكرات، آخرين دور مذاكرات طبق توافق ژنو است، شرايط براي رسيدن به توافق فراهم است؟
هنوز اين شرايط فراهم نيست ولي ممكن است كه شرايط لازم براي رسيدن به توافق در سه چهار روز آينده فراهم شود ولي تا الان اين شرايط فراهم نيست.
براي فراهم شدن شرايط لازم براي رسيدن به توافق، چه چيزهايي لازم است؟
بايد طرفين روي طرحهايي كه به يكديگر دادهاند توافق كنند.
اين طرحها شامل چه موضوعاتي است؟
موضوعات و طرحها درباره لغو تحريمها و غنيسازي است. اين دو مساله عمده مسائلي هستند كه طرفين بايد درباره آنها توافق كنند.
در هفته گذشته، مذاكرات سهجانبهيي ميان هياتهاي مذاكرهكننده ايران، امريكا و اتحاديه اروپا در مسقط برگزار شد. ارزيابيتان از مذاكرات مسقط چيست؟ فكر ميكنيد آن مذاكرات چقدر توانست به رفع اختلافات و رسيدن به توافق كمك كند؟
خير. متاسفانه آن مذاكرات نتوانست به رفع اختلافات كمك كند، در واقع جلسه مسقط نه براي رفع اختلاف بلكه در آن طرفين به اين نتيجه رسيدند كه اختلاف دارند يا اختلافي به وجود آمده است؛ مگرنه تا قبل از نشست مسقط اين اختلافات هويدا نبود و در جلسه مسقط بود كه مذاكرهكنندگان به اين اختلافات واقف شدند. البته بايد گفت اروپاييها در اين موضوع بسيار تلاش كردند و البته به نتايجي هم رسيدند.
درباره اين اختلافات بيشتر توضيح ميدهيد.
همان دو مساله تحريمها و غنيسازي كه دو موضوع اصلي مذاكرات هستند و مابقي موضوعات مانند مدت زمان اعتمادسازي، موضوعات فرعي هستند.
اين دو موضوع، از قبل نيز مورد اختلاف طرفين بود ولي دليل اينكه اختلافات هويداتر شده است، چيست؟
در طرحهايي كه داده شده بود يكسري توافقات ضمني ميان طرفين شده بود ولي در مسقط، وقتي هيات امريكايي جواب صريح و رسمي خود را اعلام كرد طرفين متوجه شدند كه آنها با برخي از مسائل نتوانستهاند توافق كنند و كنار بيايند.
اين پيام درباره همان دو موضوع تحريمها و غنيسازي بود؟
بله.
ميتوان گفت كه چند روز قبل كه آقاي بن علوي به تهران سفري غيررسمي داشت، حامل يك پيام و طرح جديد بود يا آنكه، از سوي ايران در خصوص طرح و نظر امريكاييها جواب گرفت؟
لزوم اين سفر نميتواند معناي اين را داشته باشد كه ايشان حامل پيام بودند بلكه عمان تلاش ميكند كه طرفين را به يكديگر نزديك كند و با حسن نيت شرايطي به وجود بيايد كه طرفين بيش از اين، از يكديگر دور نشوند.
چندي پيش شاهد پيروزي جمهوريخواهان در انتخابات كنگره و سنا بوديم. فكر ميكنيد كه اين شكست دموكراتها در نتايج مذاكرات تاثيرگذار خواهد بود؟
اين مساله در مذاكرات قطعا موثر بوده است.
و ممكن است كه دولت اوباما به خاطر اين شكست و در جهت تلاش براي ايجاد يك دستاورد در عرصه سياست خارجي، انعطافهايي از خود در مذاكرات نشان دهد.
اين مساله نيز امكانپذير است.
با اين تفاصيل، ارزيابيتان از سرنوشت اين دور مذاكرات چيست؟ توافق، تمديد يا شكست؟
اين سناريوها اصلا مطرح نيست چراكه نه شكست است و نه موفقيت و نه به شكل رسمي تمديد. اين حرف خيلي زود است كه گفته شود و بعد از چهار، پنج روز از مذاكرات ميتوان در اين خصوص ارزيابي كرد اما احتمالا طرفين خواهند گفت كه تماسها و ارتباطات خود را ادامه خواهيم داد، يعني مذاكرات مانند چهار ماه پيش، نه تمديد رسمي ميشود و نه آنكه شكست و نه پيروزي است.
پس يك توافق كلي است كه گفتوگو درباره جزيياتش به آينده موكول ميشود؟
ادبيات اين مساله مهم نيست ولي شكلش همين است كه مذاكرهكنندگان سعي ميكنند روي ادامه ارتباط توافق كنند.
شكستي در مذاكرات حاصل نميشود؟
تا بدين جا شكست بعيد است چراكه اين پرونده مانند بنايي ميماند كه 85 درصد آن ساخته شد و تنها 15 درصد آن تا تكميل و نهايي شدن باقي است پس هيچ معماري نميخواهد كه آن را خراب كند.
به فرض رسيدن به توافق، فكر ميكنيد كشوري باشد كه قصد سنگاندازي را داشته باشد، همانند كاري كه فرانسه در سال گذشته در رسيدن به توافق داشت؟
هنوز كسي نيست و بستگي به روزهاي آتي دارد.
احتمال اين مساله هم وجود دارد؟
بله.
اراده طرفين براي نيل به توافق را چطور ميبينيد؟
تا اجلاس مسقط كه طرفين اراده جدي داشتند.
بعد از اين اجلاس چطور؟
بايد منتظر ماند و روزهاي آتي را ديد.