زنان و بازار نيروي كار در ايران
احسان سلطاني
در جهان امروز مشاركت زنان در نيروي كار يك محرك مهم (و همچنين مستلزم و پيامد) رشد و توسعه محسوب مي‌شود. مشاركت اقتصادي زنان برآمد و برآيند عوامل متنوع كلان اقتصادي و همچنين موارد خاص زنان است. در كشورهاي در حال توسعه، پيوستن زنان به نيروي كار، به عنوان مكانيسم تقابلي در پاسخ به شوك‌هاي اقتصادي عمل مي‌كند. در كشورهاي كمتر توسعه يافته، نرخ بسيار بالاي مشاركت نيروي كار زنان معمولا منعكس‌كننده فقر است. سطح آموزش زنان معمولا كمتر از مردان است و بيشتر احتمال دارد تا آنها درگير مشاغل با حفاظت كمتر (مانند مشاغل خانگي) شوند. دسترسي به آموزش باكيفيت (بالاتر از مقطع متوسطه) عاملي بسيار مهم و تعيين‌كننده در بهبود شرايط اشتغال زنان محسوب مي‌شود. ارتقاي وضعيت آموزش زنان، سطح توقعات آنان و دستمزد مطابق با آن را بالا مي‌برد، اما تحقق اين امر نيازمند خلق شغل است. در سطح جهان، ميزان اشتغال زنان در اقتصادهاي روستايي بالاست. در كشورهاي صنعتي و توسعه يافته نسبت اشتغال زنان بين 50 تا 60 درصد است. متوسط نسبت جهاني اشتغال زنان و همچنين كشورهاي درآمد بالا و سازمان همكاري و توسعه اقتصادي 47 درصد است. كشورهاي هم‌گروه اقتصادي ايران شامل گروه‌هاي درآمد متوسط به بالا و درآمد متوسط به ترتيب داراي نسبت‌هاي اشتغال زنان به ترتيب 54 و 45 درصد و منطقه‌هاي خاورميانه و جنوب آسيا به ترتيب داراي نسبت‌هاي 17 و 29 درصد هستند. در سطح منطقه كشورهاي همسايه شمالي ايران از بهترين نسبت‌هاي اشتغال زنان (بين 42 تا 65 درصد) برخوردارند. تركيه و پاكستان با مقادير به ترتيب 26 و 22 درصد و لبنان و تونس با 21 درصد پس از اين كشورها قرار دارند.
ايران با نسبت اشتغال زنان 13 درصد از يكي از كمترين نسبت‌ها در سطح جهان برخوردار بوده و فقط كشورهاي عربي الجزاير، اردن، عراق و سوريه با فاصله كمي پايين‌تر از ايران قرار گرفته‌اند.
ضمن اينكه نرخ مشاركت اقتصادي (فعاليت) 17 درصدي زنان كشور (جهان 50 درصد) در مقايسه با مردان با نرخ 72 درصد (جهان 77 درصد) بسيار پايين است، ميزان بيكاري 20 درصدي زنان (جهان 6 درصد) نيز در مقايسه با نرخ 11 درصدي مردان (جهان 6 درصد) بالاست. ضمن اينكه نرخ مشاركت اقتصادي (فعاليت) 17 درصدي و نرخ بيكاري 20 درصدي زنان، شدت بيكاري در زنان جوان (24-15 ساله) با نرخ بالاي 40 درصد به مراتب نامطلوب‌تر است. در شرايطي كه نرخ بيكاري زنان جوان در كل جهان در حول و حوش 15 درصد ثابت مانده، اما در ايران در ربع قرن اخير از 31 درصد به 41 درصد افزايش يافته است. نرخ اشتغال جوانان (15 تا 24 ساله) براي زنان كمتر از 10 درصد برآورد مي‌شود.
كارشناس اقتصادي