حفاظت از منافع يا ميانجيگري
محمود فاضلي
به دنبال ديدار اخير 40 دقيقه‌اي «اولي ماورر» رييس‌جمهور سوييس با دونالد ترامپ در كاخ سفيد كه همزمان با افزايش تنش بين امريكا و ايران و اعزام ناو هواپيمابر و كشتي‌هاي جنگي نيروهاي نظامي امريكا به خليج‌فارس صورت گرفت، بسياري از رسانه‌هاي بين‌المللي تلاش داشتند كه نقش كشور سوييس را براي ايفاي نقش ميانجي ميان تهران و واشنگتن صحه بگذارند و وجهه سوييس به عنوان يك كشور مهم و بي‌طرف كه به‌طور سنتي خدمات خوب ديپلماتيك را ارايه مي‌كند، تقويت كنند. رييس‌جمهور سوييس در اين زمينه تاكيد كرد: «اگر شما تصور مي‌كنيد كه من در ارتباط با ايران به اينجا آمده‌ام، اشتباه مي‌كنيد. حفاظت منافع امريكا در ايران هم يكي از موضوعات مورد گفت‌وگو بود. حفاظت منافع كشورها يك موضوع محرمانه است كه او به همين خاطر چيزي درباره اين گفت‌وگوها نمي‌تواند اظهار كند.» همزمان با انجام اين سفر رسانه‌هاي بين‌المللي مدعي بودند سوييس شانس بالايي در جهت كاستن تنش بين واشنگتن و تهران دارد. در اين زمينه مي‌توان به نقش «اريك لانگ» سفير وقت سوييس در ايران و همكاران وي در اوايل دهه هشتاد ميلادي در زمينه آزادي 52 ديپلمات به گروگان گرفته شده امريكا در تهران اشاره كرد كه به مدت 444 روز در گروگان دانشجويان قرار داشتند. البته بايد توجه داشت كه تفاوت زيادي بين آن زمان و اختلاف پيچيده كنوني ايران و امريكا وجود دارد. سوييس از 31 خرداد 1359 و اندكي پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران و قطع روابط ديپلماتيك بين واشنگتن و تهران، حفاظت منافع امريكا در تهران را به‌عهده دارد. گولديمان ديپلمات برجسته سابق كه به مدت 6 سال نيز سفير سوييس در ايران بود، درخصوص باز نگه داشتن يك كانال تماس بين واشنگتن و تهران معتقد است براي ما آن‌گونه كه رييس‌جمهور هم گفت، ميانجيگري فعال بين ايران و...
امريكا مطرح نيست. سوييس فقط حافظ منافع دو كشور است؛ اين هم به آن معناست كه سوييس از منافع امريكا در تهران بايد حفاظت كند و همچنين از منافع ايران در واشنگتن، بنابرابن سوييس فقط يك كانال ارتباطي و به عبارت ديگر، نامه‌رسان است. سوييس در ژنو نقش يك هتلدار را بازي مي‌كند تا طرف‌هاي اختلاف در آن بتوانند با هم مذاكره كنند. سفارت سوييس در تهران تلفني از سوي وزارت امور خارجه ايران دريافت مي‌كند كه لطفا يك پيام كتبي است كه بياييد و آن را تحويل بگيريد. در اين مورد فقط سفير سوييس است كه بايد پيام را از طريق يك سيستم محرمانه به برن و همچنين سفارت سوييس در واشنگتن انتقال دهد.
شواهد نشان مي‌دهد ديپلمات‌هاي سوييس در سال‌هاي اخير چندبار تبادل زندانيان بين ايران و امريكا را با موفقيت انجام داده بودند. در سال 2016 هم چند زنداني دوتابعيتي ايراني توانستند از طريق سوييس به امريكا بازگردند و متقابلا هفت ايراني زنداني در امريكا هم آزاد و به تهران بازگشتند. اما تا زماني كه ترامپ و اطرافيانش به تهديدات خود ادامه مي‌دهند ميانجيگري به زمان زيادي نياز خواهد داشت. در اين شرايط پيچيده هر ميانجيگري بايد قدرت لازم براي پيشبرد امور را داشته باشد كه سوييس فاقد اين شاخصه است. در ديدار رييس‌جمهور سوييس با ترامپ، جان بولتون مشاور امنيتي رييس‌جمهور امريكا نيز حضور داشت و حضور وي باعث شد تا تئوري توطئه در سوييس مطرح شود و اينكه بولتون يك جنگ‌طلب بوده و مي‌خواهد سوييس را در اختلاف با ايران فعال كند. رييس‌جمهوري سوييس پس از ديدار با همتاي امريكايي خود مدعي شد ترامپ يك شخصيت خيلي اجتماعي بوده كه خيلي باز عقايد خود را ابراز مي‌كند؛ فكر مي‌كنم با او خيلي آسان مي‌توان همكاري كرد. ترامپ از وي سوال كرده بود كه چرا سوييس تا اين حد در جهان محبوب و دوست‌داشتني است؟ كه اين به آن معناست كه وي تصوير خوبي از سوييس دارد.
روابط سياسي سوييس با ايران در مقايسه با ساير كشورهاي اروپاي غربي خوب و دوستانه بوده است. در مقايسه با برخوردهاي خصمانه دول غربي، سوييس روابط متعادل‌تري با تهران داشت و اين روابط منجر به همكاري‌هاي سياسي طرفين شد. با قطع روابط ايران با مصر و آفريقاي‌جنوبي در زمان آپارتايد، سوييس حفاظت از منافع ايران در اين دو كشور را نيز برعهده گرفت.
در پي اعمال تحريم‌هاي اقتصادي يك‌طرفه ازسوي اتحاديه اروپا بر ايران براي تعليق برنامه هسته‌اي، سوييس كه از جمله اعضاي اين اتحاديه به‌شمار نمي‌رود، در اين مدت تغيير محسوسي در مراودات خود با ايران ايجاد نكرد و به ارسال تجهيزات صنعتي و ساير كالاهاي تجاري به ايران ادامه داد و قراردادهاي بزرگ خريد گاز نيز با ايران امضا كرد. سوييس از تلاش‌ها براي حل و فصل تنش‌ها بر سر مسائل پيرامون برنامه هسته‌اي ايران استقبال و برجام را يكي از عناصر مهم معماري منع اشاعه هسته‌اي مي‌داند. اين كشور هميشه آماده ميزباني گفت‌وگو‌هاي طرفين بوده است. در گذشته نيز چنين نقشي داشته و گفت‌وگو‌هاي مهمي درخصوص ايران در سوييس انجام شده است. هنگامي كه بحث ميانجيگري درميان باشد براساس مقاصد دوطرف عمل مي‌كند. سفير سوييس در تهران نيز در جديدترين موضع‌گيري خود تاكيد كرده محصولات دارويي و تجهيزات پزشكي مشمول تحريم‌ها نمي‌شوند. با اين همه، ما هنوز فاقد يك كانال مالي قابل اتكا براي فراهم كردن اعتبارات لازم براي معاملات بين‌المللي در اين حوزه هستيم. سوييس در حال كار كردن بر يك كانال مالي براي كالاهاي انسان‌دوستانه است. در دور پيشين تحريم‌ها، ما چنين سازوكاري را ايجاد كرديم. ما در حال گفت‌وگو با مقامات مربوطه، بانك‌ها و شركت‌هاي سوييسي هستيم تا سازوكاري قابل اتكا پديد آوريم.