تهران، سوژه رايزني از واشنگتن تا برلين و برن
دونالد ترامپ دوباره از گفت‌وگو با ايران سخن گفت؛ مايك پمپئو راهي اروپا شد
گروه ديپلماسي
از مذاكره مستقيم ميان ايران و امريكا خبري نيست اما هر روز بر تعداد پيام‌هايي كه دو طرف به شكل غيرمستقيم به هم مي‌دهند، افزوده مي‌شود. همين پيام‌ها ناظران روابط را به اين گمانه‌زني واداشته كه شايد تجربه مذاكرات محرمانه مسقط به نوعي ديگر در حال تكرار است. گمانه‌زني كه هيچ ادله مستندي براي آن وجود ندارد. دونالد ترامپ مي‌گويد به دنبال مذاكره است و تهران مي‌گويد مذاكره تحت فشار به معناي تسليم است و با كشوري كه يك‌بار ميز مذاكره را ترك كرده حرفي براي گفت‌وگوي دوجانبه نداريم. بيشترين پيام‌ها براي مذاكره از سوي دونالد ترامپ به گوش مي‌رسد. ترامپ در 10 روز اخير بارها و بارها اعلام كرده آماده مذاكره است و آخرين بار آن روز پنجشنبه و در گفت‌وگو با خبرنگاران در كاخ سفيد بود. ترامپ در اظهاراتي ادعا كرد كه تهران به دنبال مذاكره است و او هم براي گفت‌وگو با اين كشور آمادگي دارد. رييس‌جمهور امريكا در اين باره گفت: «اگر آنها بخواهند با ما گفت‌وگو كنند، من براي مذاكره حاضرم. ايران هم مانند چين بسيار ضعيف شده و در پي توافق با ما است.» اين اظهارات ترامپ دومين سيگنال وي براي گفت‌وگو با ايران در 10 روز اخير است. شايد بتوان شاه‌بيت موضع‌گيري‌هاي وي در قبال تهران را در كنفرانس خبري او با آبه شينزو، نخست‌وزير ژاپن دانست كه به صراحت اعلام كرد به دنبال تعيير نظام در ايران نيست و خواهان گفت‌وگو با نمايندگان همين نظام حاكم است. برخي تحليلگران اين اظهارات رييس‌جمهور امريكا را نه الزاما عزمي راسخ براي گفت‌وگو بلكه تلاشي براي كشيدن ترمز جنگ مي‌دانند. فشارهاي ايالات متحده امريكا بر ايران در چند حوزه سياسي، اقتصادي و امنيتي فضا را به شدت نسبت به وقوع درگيري ميان تهران و واشنگتن متشنج كرده است و به نظر مي‌رسد كه ترامپ با تكرار تمايل به مذاكره تلاش مي‌كند هم به تندروها در داخل ساختار كاخ سفيد و هم به مخاطبان نگران غيرامريكايي بگويد كه ما به دنبال گزينه نظامي نيستيم. تنش نظامي در منطقه غرب آسيا و خليج فارس آخرين چيزي است كه جامعه بين‌المللي در اين منطقه به آن نياز دارد لذا در چند هفته اخير تعداد كشورهايي كه تلاش كرده‌اند با گفت‌وگو با تهران و واشنگتن سطح منازعه را كنترل كنند، كم نبوده است. در حالي كه تهران مي‌گويد پيامي دريافت نكرده و سوژه رايزني‌ها در ديدارهاي محمدجواد ظريف با همتاهاي خارجي چه در داخل تهران و چه در پايتخت‌هاي كشورهاي ديگر واسطه‌يابي يا پيغام‌رساني نبوده است اما به نظر مي‌رسد كه دوستان و شركاي منطقه‌اي و بين‌المللي ايران دست از تلاش در اين مسير برنمي‌دارند. در ميان كشورهايي كه در چندهفته اخير براي ميانجي‌گري ميان تهران و واشنگتن اعلام آمادگي كرده‌اند، نام ژاپن به دليل رابطه تنگاتنگ اين كشور با امريكا و همچنين دوستي آبه شينزو، نخست‌وزير با دونالد ترامپ بيش از سايرين سر و صدا به پا كرد. سفر دونالد ترامپ به توكيو و استقبال از ميانجي‌گري آبه ميان تهران و واشنگتن بسياري را به اين گمانه‌زني واداشته كه شايد در سفر اواخر خردادماه نخست‌وزير ژاپن به تهران تحول جديدي در بن‌بست ديپلماتيك ميان تهران و واشنگتن رخ بدهد. اين گمانه‌زني زماني تقويت شد كه روز پنجشنبه «سرگئي لاوروف» وزير خارجه روسيه نيز با سفر به توكيو اعلام كرد مسكو از آغاز مذاكرات بين ايران و ايالات متحده براي كاهش تنش‌هاي اخير استقبال مي‌كند.سرگئي لاوروف كه به ژاپن سفر كرده بود در نشست خبري در سفارت روسيه در توكيو، با بيان اينكه مسكو خود را به عنوان واسطه بين ايران و امريكا تحميل نمي‌كند، گفت: اما ما از آغاز مذاكرات بر مبناي احترام متقابل و همچنين بدون هيچگونه پيش‌شرطي استقبال مي‌كنيم. معتقديم مذاكراتي كه از اين نقطه شروع شود كه «اول شما را در مضيقه اقتصادي قرار مي‌دهيم و بعد شما براي مذاكرات التماس كنيد»، را نمي‌توان به عنوان الگويي براي رفتار در عرصه بين‌المللي در نظر گرفت. ما از گفت‌وگو حمايت مي‌كنيم، همان‌گونه كه از گفت‌وگوي امريكا و كره شمالي استقبال كرديم. ايران پاسخ خود را به بيانيه‌ها، اقدامات و تحريم‌هايي كه امريكا تلاش مي‌كند عليه ايران اعمال كند، بيان كرده است، تحريم‌هايي كه از سوي هيچ كس حمايت نمي‌شود و نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت است و هيچ راهي براي حمايت از آنها وجود ندارد.»در همين راستا، يك مقام ژاپني اعلام كرد روسيه از تلاش ژاپن براي ميانجي‌گري ميان ايران و امريكا در جهت كاستن از تنش‌هاي ميان دو كشور حمايت مي‌كند. به گزارش فارس، يك مقام وزارت خارجه ژاپن بعد از ديدار وزراي خارجه و دفاع ژاپن و روسيه گفت: «ژاپن به طور سنتي روابط دوستانه‌اي با ايران داشته است. از طرف ژاپن اين اظهارات مطرح شد كه ژاپن قصد دارد از اين روابط دوستانه با ايران براي كاستن از تنش‌ها با امريكا استفاده كند.»اظهارات لاوروف در حمايت از ايران در برابر تحريم‌هاي امريكا در حالي انجام شد كه روسيه پس از اقدام روز 18 ارديبهشت ايران در كاستن از سطح تعهدات برجامي و تعيين بازه زماني 60 روزه براي گام بعدي، براي حفظ برجام فعال‌تر از قبل شده و سرگئي ريابكوف، معاون وزير خارجه روسيه روز چهارشنبه در ايران با سيدعباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه رايزني‌هاي برجامي و منطقه‌اي را پيش برد. در حالي كه ظاهر امر حاكي از آن است كه در مدت زمان گذشته از 18 ارديبهشت، اروپايي‌ها جز وعده دادن به پيشبرد ساز و كار مالي موسوم به اينستكس كار خاصي انجام نداده‌اند اما رايزني‌هاي امريكا با متحدان اروپايي و همزمان اظهارنظرهاي شفاهي تروئيكاي اروپايي درباره لزوم حفظ برجام بيش از پيش شده است. يكي از نگراني‌هاي اروپا در پيشبرد ساز و كار مالي ويژه براي كار با ايران، تحريم‌هاي امريكا است و همزمان واشنگتن همچنان به استفاده از تحريم به عنوان ابزاري براي به پاي ميز مذاكره كشاندن تهران اعتقاد دارد. در چنين شرايطي مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا شال و كلاه كرده و در حالي كه شمارش معكوس 60 روزه ايران آغاز شده با آن دسته از دوستان ايران در اروپا كه تلاش مي‌كنند از سطح تنش ميان تهران و واشنگتن بكاهند، رايزني‌هايي را آغاز كرده است. آلمان و سوييس دو مقصد اصلي مايك پمپئو در اين تور كوتاه اروپايي هستند.
آلمان و سوييس، ميزبان رايزني‌هاي ايراني
مايك پمپئو
مايك پمپئو در حالي روز گذشته با آنگلا مركل، صدراعظم و مايكو هاس، وزير خارجه آلمان ديدار كرد كه معاون سياسي وزارت خارجه آلمان قريب به 10 روز پيش در سفر به تهران با سيدعباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه ديدار كرده بود. ديداري كه اصلي‌ترين محور آن فرجام توافق هسته‌اي و تصميم اخير برجامي ايران بود. در حالي كه اروپايي‌ها از دردسري كه تيم ترامپ با خروج از برجام و تنش‌آفريني با تهران براي آنها ايجاد كرده به شدت خشمگين هستند اما همچنان تلاش مي‌كنند با رايزني با امريكا كمترين هزينه را براي به راه‌اندازي اينستكس براي خود بتراشند. با وجود اينكه نگاه‌هاي رسانه‌اي به دنبال رايزني‌هاي پمپئو در اروپا با محوريت ايران است اما مقام‌هاي وزارت خارجه امريكا مي‌گويند ايران يكي از مباحث متعددي است كه در سفر پمپئو به برلين، پايتخت آلمان، «برن»، پايتخت سوييس و لاهه در هلند مورد بحث قرار خواهد گرفت. انگليس نيز چهارمين مقصد پمپئو است كه در آنجا دونالد ترامپ را همراهي خواهد كرد. مهم‌ترين سخنان پمپئو در برلين درباره اينستكس مطرح شد. وي براي نخستين بار در چند ماه اخير اعلام كرد كه كانال ويژه مالي اروپا با ايران موسوم به «اينستكس» مادامي كه با كالاهاي تحريمي مرتبط نباشد، از نظر واشنگتن مشكلي ندارد. وي البته اظهارات ضدايراني هميشگي خود را هم تكرار و ادعاهايي بي‌پايه و اساس عليه ايران مطرح كرد. به گزارش «اعتماد» وزير خارجه امريكا پس از ديدارش با هايكو ماس، وزير خارجه آلمان در اظهاراتي مداخله جويانه گفت: «ايران بايد هر چه سريع‌تر معاهده‌هاي سي‌اف‌تي و پالرمو را بدون هيچ پيش‌شرط و تحفظي تصويب كند.» پمپئو همچنين ادعا كرد در صورتي كه از ساز و كار مالي اروپا براي مبادله با ايران (اينستكس) براي تبادل كالاهاي بشردوستانه استفاده شود، تحريمي متوجه آن نخواهد بود، در غير اين صورت «ايالات متحده تمام تلاشش را به كار مي‌گيرد تا نظام تحريم‌هاي خود را عملي كند.» او همچنين ضمن تشكر از آلمان براي تحريم خطوط هوايي ماهان، خواهان اقدامي مشابه بريتانيا و تروريستي اعلام كردن حزب‌الله لبنان شد. آلمان شاخه سياسي حزب‌الله را به رسميت مي‌شناسد، هر چند شاخه نظامي آن را در فهرست گروه تروريستي قرار داده است.از نظر رسانه‌هاي امريكايي اقامت سه روزه مايك پمپئو، وزير خارجه اين كشور در سوييس اندكي تعجب‌آور است. سوييس حافظ منافع امريكا در ايران است و رييس‌جمهور اين كشور هم چندي پيش در بحبوحه آغاز تنش ميان ايران و امريكا در خليج فارس سفري از پيش اعلام نشده به واشنگتن داشت. سفري كه گفته مي‌شود بخش اعظم آن به مساله ايران مربوط بوده است. بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي اعلام شده پمپئو روزهاي شنبه و يكشنبه در سوييس خواهد بود و در شهر برن با وزير خارجه سوييس ديدار خواهد كرد.