مسلمانان براي حفظ محيط ‌زيست جهاد كنيد

براساس تحقيقات دانشمندان كه هفته گذشته منتشر شد، مراسم حج در سال‌هاي آينده در شرايط آب‌وهوايي بسيار سختي برگزار مي‌شود. آنها مي‌گويند روزهاي تابستان سال آينده، گرما مي‌تواند آستانه حد مجاز را رد كند و به مسلماناني كه براي انجام اين «واجب» خود را به اين شهر مي‌رسانند، بسيار سخت باشد. اين اخبار بلافاصله پس از گذشت چند هفته بعد از بازگشت بيش از 2 ميليون زائر از سفر زيارتي واجب خود منتشر شده است. در واقع نتيجه اين تحقيق به ما مسلمانان مي‌گويد كه تهديد محيط زيستي براي اين منطقه وجود دارد و همه مسلمانان جهان نه تنها بايد درباره اين تهديد نگران باشند كه بايد متحد شوند و فكري به حال محيط‌زيستي كنند كه در خطر است.

حج جزو فرايض اسلام است؛ من نيز بايد آن ‌را بجا بياورم. اما دانشمندان پيش‌بيني مي‌كنند، درجه گرما و رطوبت در دوره مناسك حج در سال‌هاي 2045 تا 2053، 20 درصد بيش از حد مجاز خواهد بود و در طول سال‌هاي 2079 تا 2089 اين رقم به 42 درصد افزايش مي‌يابد. همه اينها در شرايطي است كه نگهداري از محيط‌زيست در دين اسلام، يكي از مهم‌ترين توصيه‌هاي پيامبر اسلام و قرآن است. در قرآن آياتي هست كه احترام به محيط‌زيست را مي‌توان از آنها استنباط كرد. همچنين پيامبر اسلام به درختكاري امر كرده است. با تمام اين توصيه‌هاي مهم، هنوز ما مسلمانان نتوانستيم به اين احكام مهم در مقياس وسيع جامه عمل بپوشانيم و حالا شايد با شنيدن نتيجه اين تحقيقات و دانستن اين موضوع كه اجراي واجب ما: خطر زيست‌محيطي مواجه است، بتوانيم بيشتر از قبل نگران محيط‌زيست باشيم و بدانيم كه حالا ديگر به يك «جهاد محيط‌زيستي» نياز داريم.

فضلان خليد، موسس بنياد اسلامي علوم محيط زيست و نويسنده كتاب «نشانه‌هاي روي زمين: اسلام، مدرنيته و بحران آب و هوايي» بيش از 35 سال است به ‌عنوان دوستدار محيط زيست فعاليت مي‌كند اما بزرگ‌ترين چالش او برانگيختن مسلمانان است. او مي‌گويد:«اسلام ذاتا دوستدار محيط زيست است اما مدرنيته همه ما را به دور شدن از طبيعت سوق داده است. دليل آنكه من از فعاليت خود دست نمي‌كشم، نوه‌هايم هستند؛ آنها وارث چه سياره‌اي خواهند بود؟ تحت آن شرايط آنها چگونه مراسم حج خود را بجا بياورند؟»
خليد پيش‌تر گروهي از دانشمندان و دانشگاهيان را گرد هم آورده بود تا بيانيه‌اي براي نشست بين‌المللي اسلامي تغييرات آب و هوا در استانبول 2015 تهيه كنند. اين نشست توسط گروه «رهايي اسلامي» حمايت مالي شد، گروهي كه مسلمانان را بار ديگر فرا ‌خواند تا اگر مي‌خواهند زيارت نسل‌هاي آينده تضمين شود اكنون اقدام كنند. ماريا ظفر، عضو گروه رهايي اسلامي انگلستان مي‌گويد:«حج در عمل نياز به تشريفات فضاي بيروني دارد. اين تنها اختصاص به مكه ندارد، مكان‌هاي مقدس ديگري مانند بيت‌المقدس، گنبد طلايي در هند و... مكان‌هايي هستند كه براي ما عزيزند و تمام اين مكان‌هاي عزيز در معرض اين خطر قرار دارند. ما تصور مي‌كنيم كه تغييرات آب و هوايي از ما دور هستند اما جايي در زندگي ما نيست كه تحت تاثير آن قرار نگيرد».

اگر ما واقعا بخواهيم افسار فاجعه‌اي به بزرگي بحران تغييرات اقليمي را بر عهده بگيريم بايد با آن شخصي برخورد كنيم. بدون اين پيش‌شرط، معضل به قوت خود باقي مي‌ماند و ما براي پايدار شدن آن متحد شده‌ايم. بنابراين اگر براي بعضي افراد پول تنها شكل سرمايه‌گذاري احساسي است و قدرت اقتصادي بيش از اراده ما براي حفظ سياره ما‌ست، ما بايد از آن بهره بگيريم. سال آينده عربستان سعودي ميزبان سران جي 20 است پس بياييد اين كشور را تحت فشار قرار دهيم تا متوجه تهديد مالي ناشي از كم شدن زائران شود. حج براي عربستان سعودي بسيار سودمند است و كارشناسان اقتصادي مي‌گويند، درآمد حاصل از حج واجب و عمره تا سال 2022 بيش از 150 ميليارد دلار است.

دكتر حسنا احمد، مدير عامل «گلوبال وان» كه سال‌ها‌ست براي ايجاد فضاي سبزتر حجاج تلاش مي‌كند، مي‌گويد:«براي عربستان سعودي حج سودمندتر از نفت است.» احمد يك راهكار سبز براي حجاج در سال 2011 ايجاد كرده و در حال حاضر نيز روي يك اپليكيشن حج سبز كار مي‌كندكه اگر منابع مالي آن تامين شود، او قصد دارد سال آينده آن را اجرا كند.

با به جا ماندن 100 ميليون بطري پلاستيكي هر سال پس از پايان مراسم زيارت، ضرورت انجام اقدامي جدي به وضوح ديده مي‌شود. مسوولان عربستان سعودي به مرور با نصب نقاط بازيافت در اطراف حرم شروع به اجراي طرح‌هاي سازگار با محيط زيست كرده‌اند و قصد دارند تا سال 2030 ميزان زباله‌هاي بازيافتي را به دو سوم كاهش دهند. تلاش براي تغيير ضرورت دارد اما مشكل عمده بي‌تفاوتي است. اين موضوع به محروميت اقتصادي- اجتماعي گره خورده و اغلب مردم «نجات سياره» را مختص ثروتمندان مي‌دانند و فكر مي‌كنند، عمل به توصيه‌هاي محيط‌زيستي نوعي نخبه‌گرايي سبز است اما در واقع اين‌ طور نيست.

احمد مي‌گويد:«به نظر مي‌آيد در حال حاضر، در انگلستان زنان سفيدپوست طبقه متوسط- و صادق خان- تنها كساني هستند كه چوب به‌ دست گرفته‌اند. ما مي‌دانيم كه تغييرات اقليمي با انقلاب صنعتي در اروپا آغاز شد و فقر نيز به طور ناگسستني با آن پيوند خورده است. مردم براي زنده ماندن تلاش مي‌كنند و نمي‌توانيم آنها را سرزنش كنيم كه چرا تغييرات آب و هوايي اولويت اول آنها نيست. به همين دليل دستيابي به اهداف توسعه پايدار سازمان ملل در راس امور من قرار دارد».

اما همه ما انسان‌ها بايد بدانيم بحران محيط زيست در انزوا قرار ندارد و نمي‌توان در انزوا هم با آن برخورد كرد. جايي كه موسسات بزرگ در زمينه‌هاي تجارت و كشت و صنعت بايد ارتباطات بهتري با نهادهاي ناظر برقرار كنند، ما مسلمانان هم بايد نه تنها در مناظرات گسترده‌تري شركت كنيم بلكه درباره سبك زندگي خود تجديد نظر كنيم. ما مسلمانان بايد همراه جنبش‌هاي حفظ محيط ‌زيست شويم؛ بايد مصرف گوشت را كاهش دهيم، از بسته‌بندي كمتر استفاده كنيم، از انسان مصرف‌گراي زباله‌ساز فاصله بگيريم و... .

ما همه نقشي براي ايفا كردن داريم؛ اجتماعي، اخلاقي، اقتصادي و يا مذهبي. براي ما لازم است كه انگيزه خود را بيابيم، حال اين انگيزه وجدان، ايمان باشد و يا انگيزه‌اي مالي. اگر تهديد براي حجاج بتواند محركي براي مسلمانان باشد حتي خواندن نتيجه پژوهش تازه مي‌تواند خبر خوبي باشد. چون وظيفه هر مسلماني در هر نقطه از دنيا فكر كردن به اجراي احكام دين اسلام است و حفظ محيط ‌زيست و اجراي حج، دو حكم مهم دين شريف ما.

منبع: رمونا علي/ گاردين