اختلاف‌ها ميان ايران و امريكا در وين كمرنگ‌تر نشد
در انتظار مذاكرات بهتر در نيويورك
گروه ديپلماسي| پس از وين نوبت به نيويورك رسيد. قطار مذاكرات هسته‌اي ايران با 1+5 پس از نشست لوزان به مدت سه روز در هتل كوبرگ وين متوقف بود و پس از آن هم مذاكرات در نيويورك ادامه پيدا خواهد كرد، هرچند ميزان خروجي خبري اين دور از مذاكرات چندان چشمگير نبوده است اما خبرگزاري آسوشيتدپرس به نقل از ديپلمات‌هايي كه مي‌خواهند نام‌شان فاش نشود، اعلام كرده‌اند كه نخستين دور از مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و شش كشور مقابل آن پس از نشست لوزان، مثبت و اميدوار كننده بوده است. به گفته اين ديپلمات‌ها پس از نشست هسته‌اي وين دورنماي رسيدن به برنامه جامع مشترك اقدام تا 30 ژوئن مشخص‌تر شده است. اين ديپلمات‌هاي اروپايي مانند عباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان تاكيد داشته‌اند كه در اين دور از مذاكرات تمركز بيشتر بر مساله سرعت برداشته شدن تحريم‌هاي ايران بوده است.
پرونده همچنان باز تحريم‌ها
در شرايطي كه مذاكره كنندگان ايران براي نخستين بار در چندماه گذشته اعلام كرده‌اند كه مرحله نگارش متن برجام آغاز شده است اما به گفته منابع نزديك به تيم مذاكره‌كننده، دو طرف چندان در مسير نگارش متن پيش نرفته‌اند و بيشتر بحث‌ها در اين سه روز متمركز بر تحريم‌ها و تلاش براي كاستن از اختلاف‌هاي دو طرف در اين خصوص بوده است. سيدعباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان كه در دو روز نخست اين دور از مذاكرات حرف جديد چنداني براي رسانه‌ها نداشت پس از نشست عمومي مديران سياسي ايران و 1+5 در وين كه در هتل كوبرگ برگزار شد و بيشتر شمايل اختتاميه‌اي براي اين دور و نه نشستي براي تصميم‌گيري خاص را داشت، توضيحاتي را در خصوص اين سه روز از مذاكرات ارايه داد. عراقچي در اين خصوص گفت: كار روي نگارش متن را شروع كرديم و سه روز خيلي فشرده ابتدا روي چارچوب كاري كه مي‌خواهيم انجام دهيم بحث كرديم سپس بحث نگارش را از موضوع مشخص تحريم‌ها آغاز كرديم. با توجه به آنكه پس از نشست لوزان اظهارنظرهاي متفاوتي از سوي مقام‌هاي امريكايي در خصوص چگونگي برداشته شدن تحريم‌ها به گوش مي‌رسيد؛ بخش عمده كار در سه روز مذاكراتي در وين به بحث تحريم‌ها اختصاص يافته است. عراقچي در اين خصوص گفت: با توجه به سوءتفاهماتي كه در اين مدت پيش آمده بود، با توجه به اظهارات ضد و نقيضي كه از سوي طرف مقابل وجود داشت، اصرار ما اين بود كه بايد حتما يك تصوير روشن در اين خصوص وجود داشته باشد، در خصوص بحث تحريم‌ها و لذا محور اصلي كار ما اين بار تحريم‌ها بود و از بحث تحريم‌ها كار نگارش را شروع كرديم. تحريم ايران تنها سوژه مذاكرات هسته‌اي در هتل كوبرگ وين نبود، بلكه در ديدار مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و امريكاي وزارت خارجه با قائم‌مقام وزير خارجه اتريش نيز اين مساله مطرح شد. روانچي كه به بهانه مذاكرات هسته‌اي ايران در وين بود در اين ديدار درباره آخرين وضعيت روابط دوجانبه، مذاكرات هسته‌اي و تحولات منطقه به ويژه يمن با ميزبان خود گفت‌وگو كرد. با اين همه اهم مسائل به مذاكرات هسته‌اي ايران اختصاص يافت. روانچي در اين خصوص گفت: موضوع لغو تحريم‌ها از موضوعات اساسي مذاكرات است و ضروري است اين موضوع بدون هر گونه ابهام در متن توافق مورد اشاره قرار گيرد. معاون وزير خارجه كشورمان در ادامه با اشاره به بحران انساني در يمن به طرح چهار ماده‌اي ايران براي پايان دادن به مساله يمن اشاره كرد و گفت: تنها از طريق گفت‌وگو ميان مردم يمن و گروه‌ها و احزاب اين كشور و تشكيل يك دولت فراگير حل و فصل بحران يمن عملي است. قائم‌مقام وزير خارجه اتريش نيز در اين ديدار ضمن استقبال از پيشرفت در مذاكرات هسته‌اي خاطرنشان كرد كه اتريش علاقه‌مند است درباره موضوعات منطقه‌اي با جمهوري اسلامي ايران تبادل نظر و رايزني داشته باشد.
نگارش متن برجام آسان نيست
ايران و 1+5 تا به امروز كه كمتر از 70 روز تا پايان ماه ژوئن براي رسيدن به برجام فرصت دارند، 18 ماه مذاكرات سخت و فشرده‌اي را كه هرلحظه امكان فروپاشي شاكله آن وجود داشته است پيش برده‌اند. هشت روز مذاكرات شبانه‌روزي در لوزان و ركورد 9 ساعته‌اي كه وزراي امور خارجه ايران و امريكا در گفت‌وگوهاي دوجانبه از خود به جا گذاشتند اين شائبه را به وجود آورده است كه طي مسير باقي مانده از اين مذاكرات چندان سخت نخواهد بود. با اين همه يكي از اصلي‌ترين گره‌هاي باقي مانده كه در لوزان هم دو طرف نتوانستند بر سر آن به تفاهم دست پيدا كنند، مساله تحريم‌ها بود كه به مذاكرات وين به ارث رسيد و به نظر مي‌رسد در نيويورك هم عمده وقت مذاكره‌كنندگان را به خود اختصاص خواهد داد. عراقچي در پايان سه روز مذاكره در وين با تاييد سخت بودن روند پيشرفت مذاكرات گفت: خيلي آهسته به پيش خواهيم رفت.
معاون وزير خارجه و عضو ارشد مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان گفت: موضع ما كاملا مشخص است، توافقاتي كه در ادوار گذشته به دست آمده و در جلسه لوزان در قالب يك بيانيه مشترك منتشر شده كاملا روشن است. همه تحريم‌هاي اقتصادي و مالي در روز اجراي توافق بايد لغو شود و برهمين اساس هم توافق صورت گرفته است و تلاش خواهيم كرد تا آن را مكتوب كنيم. البته مكتوب كردن با توجه به ابعاد بسيار مختلفي كه بحث تحريم‌ها دارند، خيلي پيچيده و گسترده است. در يك جمله مي‌توان گفت كه بايد همه تحريم‌هاي اقتصادي برداشته شود، ولي با توجه به انواع و اقسام تحريم‌هايي كه وجود دارد و زواياي بسيار مختلف آنها كار سختي است. وي گفت: با توجه به اينكه برخي به شوراي امنيت مربوط مي‌شود و برخي هم به امريكا و برخي هم به اروپا و تحريم‌هاي يك‌جانبه‌اي كه گذاشته‌اند و ابعاد مختلفي كه دارد، نگارش آن به اين آساني هم نيست، ولي ما كار را شروع كرديم و اميدوار هستيم كه در وقت مقتضي بتوانيم به پايان برسانيم.
معيار اصلي چارچوب‌هاي به دست آمده در لوزان است
در حالي كه هنوز كمتر از يك ماه از تفاهم به دست آمده بر سر راهكارها ميان ايران و 1+5 در لوزان نگذشته است به نظر مي‌رسد كه طرف امريكايي براي كاستن از فشارهاي داخلي بر كاخ سفيد، تفسيرهاي خود از متن نهايي برجام را پررنگ‌تر از واقعياتي كه در سر ميز مذاكرات مي‌گذرد، نشان مي‌دهد. معاون وزير خارجه و عضو ارشد مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان در اين خصوص گفت: تلاش ما آن است كه فضاي مذاكرات را يك فضاي سازنده نگه داريم و به اظهارات و بياناتي كه مخاطبان داخلي از سوي طرف مقابل دارند بيان مي‌كنند و با توجه به مشكلاتي كه بعضا كشورها در داخل خود دارند، بيان مي‌شود به آنها توجه نكنيم و مذاكرات را در مسير صحيح خود و با توجه به چارچوب‌ها و راه‌حل‌هايي كه در لوزان به دست آمده، ادامه دهيم. معاون وزير امور خارجه كشورمان در ادامه افزود: آن راه‌حل‌هايي كه ما در لوزان داريم، راه‌حل‌هايي است كه در طول تقريبا 20 روز گذشته در صحبت‌ها و مصاحبه‌هاي وزير خارجه، دكتر صالحي و همچنين بنده داشتيم، كاملا باز شده و به اطلاع مردم رسيده است و در همان چارچوب سعي مي‌كنيم كه موارد را مكتوب بكنيم و به يك متن توافق برسيم.
وي در پاسخ به اين سوال كه آيا بيشتر وقت مذاكره‌كنندگان در اين دور از مذاكرات به موضوع متن نگارش اختصاص داشته است يا موضوع تحريم‌ها گفت: اين دو به هم مرتبط است و به هرحال موضوع تحريم‌ها تنها موضوع ما در اين دور از مذاكرات بود و مقداري هم وارد كار نگارش شديم، ولي اين كار سخت، پيچيده و طولاني است.
زمان‌بندي لغو تحريم‌ها و پارچين، دو گره باقيمانده
با پايان مذاكرات سه روزه در وين اندك اندك از موضع‌گيري‌هاي مذاكره‌كنندگان حاضر در هتل كوبرگ رونمايي مي‌شود. در شرايطي كه مذاكره‌كنندگان اروپايي به سبك و سياق دورهاي پيشين مذاكراتي در خصوص آنچه در پشت درهاي بسته مي‌گذرد، سكوت اختيار كرده‌اند، سرگئي ريابكوف، معاون وزير امور خارجه روسيه نخستين فرد حاضر در مذاكرات بود كه به صراحت در خصوص فرصت‌ها و چالش‌هاي اين دور از مذاكرات سخن گفت. نيمه خالي سخنان ريابكوف به چالش‌هايي اختصاص داشت كه در اين دور از مذاكرات لاينحل باقي ماند. ريابكوف در اين خصوص گفت: هنوز پيشرفتي بر سر زمان‌بندي لغو تحريم‌هاي ايران حاصل نشده و انتظار نمي‌رود كه وزراي خارجه ايران و 1+5 به زودي با هم ديدار كنند. هنوز هيچ پيشرفتي بر سر برداشته شدن تحريم‌هاي تسليحاتي ايران صورت نگرفته است.
ريابكوف در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه فعلا مفاد بيانيه لوزان به قوت خود باقي است و زيربناي توافق جامع هسته‌اي به شمار مي‌رود. ريابكوف كه در وين ديدار دوجانبه‌اي هم با سيدعباس عراقچي به عنوان همتاي ايراني خود داشته است اعلام كرد كه در اين ديدار علاوه بر بحث‌هاي هسته‌اي، مساله تحويل دادن سامانه دفاع موشكي اس- 300 به ايران هم مطرح شد. ريابكوف از پارچين به عنوان چالش حل نشده ديگري در مذاكرات هسته‌اي خبر داد: موضوع دسترسي كارشناسان سازمان بين‌المللي انرژي اتمي به تاسيسات ايران در پارچين هنوز حل نشده است. معاون وزير امور خارجه روسيه همچنين مدعي شد كه در مذاكرات بحث ارسال سوخت مصرف شده به روسيه مطرح شده ولي هيچ توافقي بر سر اين موضوع حاصل نشد. به گفته عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده روسيه، اراك از زمره مباحثي بود كه در مذاكرات سه روزه وين در خصوص آن سخني ميان مذاكره‌كنندگان رد و بدل نشد. علاوه بر ريابكوف، سفير روسيه در انگليس نيز در زمره مقام‌هاي روسي بود كه با نگارش يادداشتي همزمان با مذاكرات هسته‌اي در لوزان تاكيد كرد كه رفع تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران از اولويت‌هاي مسكو در مذاكرات هسته‌اي است. آلكساندر ياكاونكو، سفير روسيه در انگليس و معاون سابق وزير خارجه روسيه بين سال‌هاي 2005 تا 2011 در يادداشتي كه روز جمعه در شبكه خبري راشاتودي نوشته متقاعد كردن كشورهاي هميار مسكو در گروه 1+5 براي رفع تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران را از اولويت‌هاي كشورش در مذاكرات هسته‌اي دانسته است. «ياكاونكو» به علاوه با اشاره به بحث‌ها و اختلافات روزهاي گذشته در موضوع بازگشت خودكار (Snap back) تحريم‌ها عليه ايران در حالت فرضي عدم پايبندي به مفاد توافقنامه احتمالي، بر لزوم تصميم‌گيري در اين باره از طريق راي‌گيري در شوراي امنيت سازمان ملل، بنا به قواعد و مقررات فعلي اين نهاد بين‌المللي تاكيد كرده است. سفير روسيه در انگليس تصميم رييس‌جمهور كشورش براي تحويل سامانه دفاع موشكي اس ـ 300 به ايران را هم تصميمي «كاملا قانوني» دانسته اما تاكيد كرده نبايد تصور شود اجراي اين قرارداد در آينده نزديك صورت خواهد گرفت.
باز هم مذاكرات در نيويورك
صبح روز گذشته تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران به تهران وارد شد و كمتر از 24 ساعت بعد تهران را به مقصد نيويورك ترك كرد. در شرايطي كه به نظر مي‌رسد مذاكره‌كنندگان ايران و امريكا به عنوان دو قطب اصلي در اين مذاكرات در وين آخرين موضع‌گيري‌هاي خود در خصوص زمان برداشته شدن تحريم‌ها را به اطلاع هم رسانده‌اند، به نظر مي‌رسد كه تصميم‌گيري‌هاي كليدي در اين خصوص به مذاكرات دوجانبه ميان وزراي امور خارجه ايران و امريكا در حاشيه اجلاس بازنگري ان پي تي موكول شده است. عباس عراقچي با تاكيد اين مساله كه دور بعدي مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 در نيويورك برگزار خواهد شد در اين خصوص گفت: با توجه به اينكه همه كارشناسان فني و كارشناسان خلع سلاح جمهوري اسلامي ايران و ديگر كشورها در اجلاس نيويورك حضور دارند، تصميم گرفتيم كه از اين فرصت استفاده كنيم و در حاشيه آن اجلاس كار نگارش را هم در سطح معاونان و هم در سطح كارشناسي ادامه دهيم. وي با اشاره به اينكه در سطح وزرا در نيويورك ملاقات‌هاي دوجانبه صورت خواهد گرفت، گفت: وزير خارجه امريكا در اين اجلاس شركت مي‌كند و برنامه‌اي براي ديدار دوجانبه در حاشيه اين اجلاس در رابطه با بحث هسته‌اي تنظيم شده است و خانم فدريكا موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا هم در نيويورك حضور دارد و برنامه ملاقاتي براي ديدار با وي تنظيم شده است و اگر وزراي ديگر هم به نيويورك بيانيد ملاقات‌هاي دوجانبه خواهيم داشت. مساله ديدار ميان وزراي امور خارجه ايران و امريكا كه ظاهرا قطعي به نظر مي‌رسد يكي از پرسش‌هاي مطرح شده در نشست روزانه سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا بود. ماري هارف با تاييد اين خبر گفت: انتظار داريم جان كري، وزير خارجه و محمد جواد ظريف همتاي ايراني‌اش در نيويورك با يكديگر ديدار كنند و البته سوژه اين ديدار هم هسته‌اي خواهد بود.
سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا در پاسخ به سوالي درباره گفت‌وگوي تلفني وزراي امور خارجه ايران و امريكا كه گفته مي‌شود سوژه اصلي آن بحث يمن بوده است، افزود: همان‌طور كه قبلا گفته‌ام وزير خارجه و وندي شرمن، معاون وزير و تيم مذاكره‌كننده‌مان راه‌هاي مختلفي براي برقراري ارتباط با ايرانيان دارند و ما نمي‌خواهيم هر بار مشخص كنيم كه اين راه‌ها هميشه چه چيزي هستند. من گفت‌وگوي تلفني آنها را تاييد نمي‌كنم.
در حالي كه هنوز برنامه تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران در نيويورك اعلام نشده است، گفته مي‌شود كه محمدجواد ظريف، روز چهارشنبه نهم ارديبهشت ماه در دانشگاه نيويورك سخنراني و به سوالاتي در خصوص مذاكرات هسته‌اي پاسخ مي‌دهد. ديويد ايگناتيوس، ستون‌نويس روزنامه واشنگتن‌پست مجري اين برنامه است. اين برنامه با همكاري بنياد امريكاي نوين و مركز همكاري بين‌المللي دانشگاه نيويورك برگزار خواهد شد.