كتابخانه
جست‌وجوهاي داريوش شايگان
«در جست‌وجوي فضاهاي گم‌شده» يكي از آخرين آثار داريوش شايگان، انديشمند و روشنفكر فقيد ايراني است. اين كتاب در واقع مجموعه‌اي از مقالات او در زمينه هنرهاي تجسمي است. اين مقالات در دو بخش كلي گردهم آمده‌اند. بخش نخست به هنر به نحو عام اختصاص دارد. اين بخش شامل جستارهايي خواندني درباره هنر غرب و شرق و تمايزها و اشتراكات آنها است كه از آن ميان مي‌توان به اين عناوين اشاره كرد: «سفر من به قرن پانزدهم ميلادي»، «چگونه مي‌توان در حوزه فرهنگ غربي به هنر انديشيد»، «در جست‌وجوي فضاهاي گم‌شده»، «پاريس، شهر جهاني» و «آيينه روح يك ملت». در اين بخش شاهديم كه شايگان چگونه در مقام سالكي هنردوست به فضاهاي هنري متفاوت در مكان‌ها و زمان‌هايي متنوع سرك مي‌كشد و با قلمي شيوا تجربه نظري خود را درباره آنها بيان مي‌كند. در بخش دوم كتاب مقالاتي مي‌خوانيم درباره هنر معاصر ايران. «هاله بازيافته» درباره عكس‌هاي بهمن جلالي، «درهاي خانه‌هاي متروك» درباره عكس‌هاي عباس كيارستمي، «لحظه‌اي در واحه» درباره شعرهاي سهراب سپهري، گفت‌وگو و مقاله‌اي درباره ابوالقاسم سعيدي، مقاله‌اي درباره آيدين آغداشلو و مقاله‌اي درباره آثار كامي يوسف‌زاده عنوان مقالات اين بخش است.
شاعر شوريده‌سر
باباطاهر عريان در ميان فارسي‌زبانان عمدتا به واسطه رباعيات پرسوز و گدازش شناخته مي‌شود، همچنين درباره او و شهرتش يعني «عريان» افسانه‌ها و قصه‌هايي در ميان افواه رايج است. نصرالله پورجوادي، استاد فلسفه و عرفان‌پژوه سرشناس و برجسته ايراني سال 1393 در كتاب كوچك و مهمي كوشيد تصوير دقيق‌تري از اين عارف شاعر بزرگ ايراني قرون چهارم و پنجم هجري ارايه كند. او در اين كتاب تلاش كرده با استفاده از منابع جديد و مطالعه دقيق‌تر منابعي كه قبلا در اختيار محققان بوده، غبار از چهره گردگرفته و رازآلود باباطاهر بزدايد و او را از شخصيتي افسانه‌اي به چهره‌اي تاريخي بدل كند. پورجوادي در مقدمه اين كتاب كوچك اما جذاب به تحقيقات تاريخي درباره باباطاهر مي‌پردازد و آثار تازه يافته‌شده درباره او را معرفي مي‌كند. در فصل اول به باباطاهر افسانه‌اي براساس گزارش راوندي در راحه الصدور، حمدالله مستوفي در عرفات‌العاشقين، گزارش واله داغستاني و گزارش رضاقلي خان هدايت مي‌پردازد. در فصل سوم به بحث رابطه و نسبت باباطاهر و عين‌القضات همداني مي‌پردازد. فصل سوم به معرفي طاهر جصاص همداني مي‌پردازد و در فصل چهارم نشان مي‌دهد كه طاهر جصاص همان طاهر همداني است، در فصل پنجم كتاب باباطاهر در علم تصوف معرفي مي‌شود و در فصل ششم مساله اشعار باباطاهر مطرح مي‌شود. پورجوادي در اين كتاب كوشيده با رد گزارش راوندي و پيدا كردن مطلبي كه شيرويه درباره طاهر در تاريخ همدان نوشته، نگاه ما به طاهر را تصحيح كند.
پيش از تاريخ چيست؟
پيش از تاريخ، داستاني است كه راجع به دوره پيش از پيدايش خط بازگو مي‌كنيم. خاستگاه انسان فعلا به حدود شش ميليون سال پيش برمي‌گردد و اين گستره‌اي است كه چندين دوره زمين‌شناختي و دوران‌هاي پيش از تاريخ را در بر مي‌گيرد. دوره پيش از تاريخ مرتبط است با مجموعه‌اي از محوطه‌ها و دست‌ساخته‌ها و چشم‌اندازهايي از گذشته‌ها كه امروزه مي‌كوشيم چيزي از آنها درك كنيم. كتاب كوچك «پيش از تاريخ» نوشته گريس گاسدن با ترجمه جواد دانش‌آرا درباره اين موضوع است. مفهوم يا فكر چيزي به نام پيش از تاريخ، به تدريج از قرن شانزدهم ميلادي تا اوايل قرن نوزدهم ميلادي شكل گرفت. اما رشد و تاثير آن از نتايج بحث‌هاي مربوط به تكامل در نيمه قرن نوزدهم بود. كشف قاره امريكا تكان عظيمي به اروپا داد و به اين پرسش منتهي شد كه مردمان قاره امريكا اصل و تبارشان از كجاست، چون ذكري از آنها در عهدين نيامده بود. سوال بعدي اين بود كه چه نوع روابطي سبب پيدايش و گسترش اقوام گوناگون در همه جاي عالم شده است. پيش از تاريخ، برخلاف باستان‌شناسي، به نحوه يافتن، تاريخ‌گذاري و تحليل موارد گذشته نمي‌پردازد بلكه به داستان‌هايي درباره گذشته مي‌پردازد. در باستان شناسي حركت از معلوم به مجهول است؛ حال آنكه پيش از تاريخ صرفا از فرآيند استنباط كمك مي‌گيرد.