محمد جعفري
رويكرد انتخاباتي حاكميت و به‌صورت مشخص شوراي نگهبان در انتخابات يازدهمين دوره مجلس شوراي اسلامي و تنگ‌تر شدن بي‌سابقه فيلترگزينش نامزدهاي اين عرصه، ميزان مشاركت انتخاباتي در جامعه ايران را به شكل بي‌نظيري كاهش داد تا نگراني‌هاي اهالي سپهر سياست در كشور براي حضور مردم در انتخابات 1400 بيش از هر دوره ديگري نمود پيدا كند. امري كه باتوجه به رويكرد سلبي تشديد شده حاكميت در مواجهه با اصلاح‌طلبان حضور جدي اين جريان سياسي را نيز در كارزار انتخاباتي خرداد 1400 با اما و اگرهاي ريز و درشتي رويارو كرده است.
محسن ميردامادي، فعال سياسي اصلاح‌طلب و معاون سياسي حزب اتحاد ملت در گفت‌وگويي با اشاره به چالش‌هاي گوناگون پيش روي اصلاح‌طلبان براي حضور در عرصه انتخابات آتي و بايدهاي آن از آسيب‌هاي وارد شده به اعتماد عمومي و راهكارهاي ترميم آن گفت و به بايسته‌هاي برنامه‌هاي ساكن آتي «پاستور» پس از انتخابات 1400 اشاره كرد. او همچنين اشاره‌اي به مساله تاثير انتخابات 2020 ايالات متحده بر انتخابات ايران داشت. آنچه با اين مقدمه در ادامه مي‌خوانيد، مشروح اين گفت وگو است با محسن ميردامادي .
اين فعال سياسي اصلاح‌طلب ابتدا با اشاره به رويكرد انتخاباتي حاكميت در انتخابات اخير مجلس اظهار كرد: بعد از انتخابات مجلس يازدهم كه در اسفند ماه سال گذشته انجام شده و به ميزان 42 درصد مشاركت كه از ابتداي انقلاب تاكنون در آمارهاي رسمي بي‌سابقه بود، رسيد يك نظري به تدريج شكل گرفت. آن هم اينكه تاكنون نظر تصميم‌گيرندگان اصلي انتخابات بر اين بود كه مشاركت مردم از حدي پايين‌تر نباشد و طبعا خواهان اين هم بودند كه نتايج مطلوب‌شان از انتخابات به دست آيد. اما در انتخابات اسفند ماه نتيجه تضمين شده براي تصميم‌گيرندگان بر ميزان مشاركت عمومي تقدم پيدا كرد.
او گفت: در گذشته به دليل اينكه، اولويت آنها مشاركت قابل قبول مردم در انتخابات بود در باقي مسائل از جمله صلاحيت نامزدها به نحوي عمل مي‌كردند كه ميزان مشاركت از حداقل مورد قبول‌شان پايين‌تر نيايد. اين مساله در انتخابات‌هاي گذشته نوعا رعايت مي‌شده است. ولي انتخابات اسفند ماه گذشته، انتخاباتي بود كه نتيجه تضمين شده براي تصميم‌گيرندگان انتخابات بر ميزان مشاركت عمومي تقدم پيدا كرد چراكه از پيش از انتخابات اخير مجلس با آن رويكردي كه نسبت به بررسي صلاحيت نامزدها در پيش گرفته شد كاملا قابل درك مي‌نمود كه ميزان مشاركت در جامعه پايين خواهد بود. معاون سياسي حزب اتحاد ملت در ادامه نيز بيان كرد: البته اين مشاركت پايين تنها به دليل محدود كردن نامزدها نبود ولي اين مساله را هم بايد از عوامل موثر آن بدانيم. با وجود اينكه چنين مساله‌اي قابل پيش‌بيني بوده و همه شواهد جامعه نيز آن را نشان مي‌داد نهايتا تصميم آنها(تصميم‌گيرندگان انتخابات) بر اين شد كه مشاركت پايين را به قيمت نتيجه تضمين شده بپذيرند. اين در حقيقت يك تغيير رويكرد فاحش و مهم بود كه نمونه‌هاي آن را جز در مواردي خاص به اين شدت سراغ نداشتيم. به همين دليل در گذشته ميزان مشاركت در اين حد پايين سابقه نداشته است.
دبيركل پيشين جبهه مشاركت در ادامه با اشاره به رويكرد اصلاح‌طلبان در مواجهه با اين مشي نيز يادآور شد: برخي دوستان اصلاح‌طلب از اين موضوع چنين نتيجه مي‌گرفتند با هزينه‌اي كه تصميم‌گيرندگان براي اين كار پرداخته‌اند قاعدتا انتخابات رياست‌جمهوري را هم به اين سمت خواهند برد. اين تلقي ناشي از تجربيات گذشته بود كه معمولا وقتي اين نوع اقدامات پرهزينه صورت مي‌گرفت نوعا موضوع به يك رويه مداوم تبديل مي‌شده است. اين تحليل برخي از دوستان اصلاح‌طلب بود ولي در مقابل اين نظر، نظر ديگري هم وجود داشت.
او ادامه داد: نظر ديگر بر اين اساس است كه انتخابات رياست‌جمهوري با انتخابات مجلس متفاوت بوده و در انتخابات رياست‌جمهوري با توجه به تجارب گذشته نوعا قطب‌بندي به وجود مي‌آيد. لذا انتخابات رياست‌جمهوري از سال 76 به اين سو انتخابات بدون رقابت نبوده است. حال رقابت در انتخابات 76 و 88 خيلي جدي‌تر بود و در انتخابات‌هاي ديگر نيز اين نوع رقابت، كم و بيش وجود داشته است.
ميردامادي خاطرنشان كرد: با مجموعه عوامل، هم تجربه انتخابات رياست‌جمهوري در گذشته و نگاه مردم به اين انتخابات كه آن هم تا حدي با انتخابات مجلس متفاوت بوده همچنين تاثيري كه انتخابات مجلس و ميزان مشاركت مردم بر امنيت ملي كشور به خصوص در شرايط وجود تهديدهاي جدي داشته، برخي اين نظر اوليه را كه به آن اشاره كردم، رد مي‌كنند. نظر اين دوستان اين است كه اصلاح‌طلبان بايد در انتخابات رياست‌جمهوري بنا را بر حضور فعال با كانديداي مطلوب داشته و در اين راستا برنامه‌ريزي كنند. حال اگر در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري باز هم فضا به سمت شرايطي مثل انتخابات مجلس سوق پيدا كرد و امكان حضور از اصلاح‌طلبان گرفته شد اين ديگران بوده‌اند كه اين امكان را سلب كرده‌اند. در اين فرض اصلاح‌طلبان برنامه‌ريزي‌ها و تلاش خود را به خرج داده‌اند و اگر فضاي لازم براي يك انتخابات رقابتي با كانديداهاي قابل قبول براي آنها مهيا نشد كوتاهي در انجام وظايف ملي‌شان رخ نداده است.
اين نماينده مردم تهران در مجلس ششم در ادامه اشاره‌اي نيز به بيانيه اخير آيت‌الله موسوي‌خوئيني‌ها داشت و تاكيد كرد: آقاي موسوي‌خوئيني در حقيقت بر اين گزينه اخير تاكيد كرده است. ايشان عنوان مي‌كند كه به دليل فضاي انتخاباتي پيش آمده در اسفند 98 اصلاح‌طلبان نبايد از عرصه كنار بكشند. اصلاح‌طلبان بايد در صحنه حضور پيدا كنند و اگر اين امكان از سوي ديگران سلب شد، تصميم‌گيرندگان انتخابات اين اتفاق را رقم زده‌اند و جناح اصلاح‌طلب نبايد از ابتدا فرض خود را بر عدم حضور در اين عرصه بگذارد.
اين فعال سياسي اصلاح‌طلب همچنين ضمن اشاره به عوامل موثر بر مشاركت يا عدم مشاركت مردم در انتخابات خاطرنشان كرد: اين مساله تنها به يك عامل محدود نشده و طبعا يكي از عوامل آن رقابتي بودن انتخابات است. اينكه نامزدها از تفكرات، سلايق و جناح‌هاي مختلف حتي فراتر از دسته‌بندي اصولگرايان و اصلاح‌طلبان باشند در اين مهم دخيل خواهد بود. حضور افرادي كه ديدگاه‌هاي متفاوت از اين دو جناح دارند، مي‌تواند يك عامل موثر در رقابتي بودن انتخابات باشد.
ميردامادي اضافه كرد: مساله مهم ديگري كه به‌خصوص در سال‌هاي اخير دركاهش مشاركت و يأس افكار عمومي تاثيرگذار بوده، شكل‌گيري اين احساس در مردم است كه راي آنها، تاثيري در سرنوشت‌شان نداشته و با اين انتخاب‌ها، تغيير يا بهبودي در آينده آنها حاصل نشده است. اصولا اين باور و تلقي كه نهادهاي انتخابي مانند مجلس و رياست‌جمهوري در تصميمات اصلي و تعيين‌كننده يا حتي در تصميمات سطوح پايين‌تر كشور سهمي ندارند، نقش قابل اعتنايي در كاهش مشاركت عمومي ايفا كرده است. مثلا اينكه مجلس اين توان و اجازه را ندارد كه درمورد قيمت بنزين تصميم بگيرد. مساله‌اي به اين سادگي كه در حد مسائل تعيين‌كننده مانند سياست هسته‌اي و امثال آن هم نيست ولي نمايندگان در مسائلي از اين دست هم نمي‌توانند تصميم بگيرند و اين ماجرا درنهايت به حوادث تلخي كه در آبان 98 پيش آمد، منجر مي‌شود.
رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس ششم همچنين تصريح كرد: در صورتي كه سير طبيعي كار براي چنين مسائلي در مجلس اين است كه ابتدا در شور اول و دوم به بحث گذاشته شده و موافق و مخالف درباره آن صحبت كنند و با طرح آن در رسانه‌ها كه مدت‌ها نيز به طول مي‌انجامد، جامعه براي چنين تصميمي آماده خواهد شد. در نهايت نيز اگر تصميمي براي افزايش نرخ بنزين اتخاذ شود، جامعه آمادگي ذهني داشته و آن را تحمل خواهد كرد. اين روند بايد سير طبيعي، منطقي و قانع‌كننده افكار عمومي را طي كند تا چنين تصميمي بدون حوادث و ماجراهاي بعدي اتخاذ شود. با روندهاي فعلي طبيعي است كه اين تلقي در افكار عمومي ايجاد شود كه اين نهاد انتخابي تاثيرگذار نبوده و به صرف راي دادن يا ندادن مردم تغييري در سرنوشت‌شان ايجاد نخواهد شد.
ميردامادي در ادامه گفت: اين مساله از عوامل بسيار موثر دركاهش مشاركت عمومي بوده كه در نوع خود جديد است. ما در ادوار گذشته انتخابات هم مواردي را داشتيم كه مردم به دليل رقابتي نبودن انتخابات مشاركت كمي را در آن بروز داده‌اند. ولي اين پديده، يك پديده نو بوده كه كارآمدي نهادهاي انتخاباتي در افكار بخش قابل‌توجهي از مردم را مورد ترديد قرار داده است.
دبيركل پيشين جبهه مشاركت در ادامه ضمن اشاره به بايسته‌هاي لازم براي ترميم سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي خاطرنشان كرد: بايد نامزدها اگر بناي ترغيب افكار عمومي براي حضور پاي صندوق راي را دارند در ارايه برنامه‌هاي خود مشكلات كشور را به طور جدي و ريشه‌اي مورد بحث قرار داده و راهكارهاي‌شان را مطرح كنند. در اين صورت مردم احساس خواهند كرد، نامزدهايي هستند كه راهكارهاي جدي براي حل مشكلات داشته و تا حدي اميدوار خواهند شد.
اين ميزان از تاثير سياست خارجي بر معيشت روزمره مردم در 40 سال گذشته بي‌سابقه است
ميردامادي گفت: به عنوان مثال در 4 دهه پس از انقلاب تاكنون هيچ‌گاه شرايطي را نداشتيم كه مردم تاثير سياست خارجي كشور بر سفره و معيشت‌شان را اين‌گونه با تمام وجود حس كنند. مسلما اگر رييس‌جمهوري بناي حل مشكلات جامعه را داشته باشد يكي از مهم‌ترين موارد اين است كه سياست خارجي را از شرايطي فعلي به خصوص دخالت‌هاي نظاميان در آن حوزه خارج كند.
اين كنشگر سياسي اصلاح‌طلب بر اين اساس تصريح كرد: اينها از مسائل مهمي هستند كه نامزدهاي انتخاباتي يا به طور مشخص نامزدهاي اصلاح‌طلبان بايد به آن پرداخته و حرفي قابل قبول براي مردم داشته باشند تا افكار عمومي جامعه بتواند با توجه به اين برنامه‌ها اميد از دست رفته خود را احيا و پاي صندوق‌هاي راي حاضر شود.
معاون سياسي حزب اتحاد ملت در ادامه اشاره‌اي نيز به تاثير عملكرد دولت روحاني بر اعتماد عمومي جامعه داشت و يادآور شد: از سال 92 كه حسن روحاني وارد صحنه انتخابات شد نه او مدعي اصلاح‌طلبي بوده و نه اصلاح‌طلبان او را به عنوان يك نامزد اصلاح‌طلب معرفي مي‌كردند. اصلاح‌طلبان، روحاني را در حقيقت يك نامزد قابل قبول در آن شرايط انتخاباتي ديده و از او حمايت كردند. براي بسياري از اصلاح‌طلبان اينكه روحاني در دور اول بتواند پرونده مساله هسته‌اي كشور را از شوراي امنيت سازمان ملل خارج كرده و به راه‌حلي براي برطرف كردن مشكلات تبعي آن برساند همين مقدار هم نمره قابل قبولي براي او به‌شمار مي‌رفت.
روحاني انتظارات را برآورده نكرد
ميردامادي ادامه داد: حسن روحاني اين نمره قبولي را در دوره اول كسب كرد و حال اينكه در امريكا اتفاقاتي رخ داد و دولت ايالات‌متحده به تعهدات خود عمل نكرد، بحث ديگري است. اينكه دولت روحاني به خصوص با نقش موثر و تعيين‌كننده وزير خارجه خود توانست مساله هسته‌اي ما را از شوراي امنيت خارج كند همين نمره قبولي نيز باعث حمايت اصلاح‌طلبان در دور دوم از روحاني شد اما در اين دوره شاهد برآورده كردن انتظارات از سوي رييس‌جمهور نبوديم و او مي‌توانست بهتر از اين عمل كند.
دولت در حوزه سياست خارجي تقريبا فاقد نقش اساسي است
ميردامادي همچنين در ادامه با اشاره به تاثير سياست خارجي در مشكلات كنوني كشور اظهاركرد: البته برخلاف برخي كه همه مشكلات كشور را متوجه عملكرد دولت و شخص روحاني مي‌دانند، بنا ندارم مساله را با اين منطق طرح و دنبال كنم. مهم‌ترين مشكل يا ريشه مشكلاتي كه ما داريم از نظر من سياست خارجي كشور بوده كه در موارد تعيين‌كننده در اين حوزه، دولت تقريبا فاقد نقش اساسي است و عملا دولت موازي نقش بيشتري در آن دارد. البته در مواردي اين امكان وجود داشته كه بهتر از اين عمل شود ولي متاسفانه به آنها پرداخته نشده است.
دوران نامزد نيابتي براي اصلاح‌طلبان
سر آمده است
اين نماينده مردم تهران در مجلس ششم با اشاره به بايسته‌هاي رفتار اصلاح‌طلبان در آينده نيز تاكيد كرد: اصلاح‌طلبان بايد در شرايط فعلي فرض را بر حضور و مشاركت در انتخابات بگذارند مگر اينكه راه‌شان در طول مسير پيش رو سد شود. بر همين اساس باتوجه به تجربيات ادوار گذشته به نظرم دوره داشتن نامزد نيابتي براي اصلاح‌طلبان به پايان رسيده و نمي‌توان مردم را با چنين گزينه‌اي پاي صندوق راي آورد.
اصلاح‌طلبان بايد دنبال چهره‌هاي جديد
در انتخابات باشند
ميردامادي اضافه كرد: بنابراين به نظر من بايد روي كانديداهاي استوار و ثابت قدم در اصلاح‌طلبي فكر كرد و از آنها خواست تا در صحنه حضور داشته باشند. البته در اين ميان ترجيح نيز بايد بر اين باشد كه اين افراد از ميان چهره‌هاي جديد باشند چراكه شايد اكثر نامزدهاي تكراري، جذابيت و مقبوليت چنداني هم در جامعه نداشته باشند. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب خاطرنشان كرد: نكته ديگر مهم در اين دوره انتخابات اين است كه اصلاح‌طلبان بايد به جاي معرفي يك نفر يك تيم را به افكار عمومي معرفي كنند. در حقيقت فردي به عنوان نامزد و تيمي مثلا10 نفره كه در صورت انتخاب، عناصر اصلي دولت جديد را تشكيل خواهند داد به عنوان نمونه جايگاه‌هايي نظير معاون اول، رييس سازمان برنامه و بودجه و موارد ديگري از اين نوع بايد در اين تيم به مردم معرفي شوند. امري كه مي‌تواند در كنار برنامه نامزد انتخاباتي تا حد زيادي رويكرد او را براي مردم روشن كرده و رغبت افكار عمومي را نسبت به نامزد مورد نظر اصلاح‌طلبان بيشتر كند.
معاون سياسي حزب اتحاد ملت در ادامه با اشاره به چگونگي انتخاب نامزد نهايي اصلاح‌طلبان از سوي مردم بيان كرد: من اطلاع ندارم كه با سازوكار موجود و ابهاماتي كه وجود دارد، آيا اصلاح‌طلبان به نامزدهاي متعدد يا حتي يك نامزد مطلوب خواهند رسيد يا خير. ولي اگر بيش از يك نامزد مورد قبول براي اصلاح‌طلبان وجود داشت طبعا راه‌حل منطقي اين است كه پيش از انتخابات، نظرسنجي از مردم صورت بگيرد تا مشخص شود كه چه شخصي در ميان نامزدهاي اصلاح‌طلبان مقبوليت بيشتري در ميان افكار عمومي خواهد داشت.
در هيچ دوره‌اي شاهد اين حجم از اقدامات خصمانه از سوي كاخ سفيد نبوده‌ايم
رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس ششم همچنين اشاره‌اي نيز به انتخابات 2020 امريكا داشت و تصريح كرد: ترامپ طبعا يك رييس‌جمهور غيرمتعارف در امريكا بوده و اين رفتار غيرمتعارف او نيز عموميت داشته و تنها در قبال ايران نيست. البته در مورد ايران شديدتر از هر كشور ديگري است اما اين رفتار در قبال چين، سازمان‌هاي بين‌المللي و در مواردي حتي در قبال متحدان خود امريكا نيز بوده است. رفتارهاي خصمانه او بي‌سابقه است و حتي در ادواري كه در گذشته تنش بين تهران و واشنگتن شديد هم بوده در اين حد شاهد اقدامات ماجراجويانه و مشكل‌ساز از سوي دولت امريكا نبوده‌ايم. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب همچنين گفت: طبيعتا انتخاب مجدد ترامپ براي دوره بعدي يك دوره 4ساله سخت ديگر را براي ما به دنبال خواهد داشت. اين احتمال هم داده مي‌شود كه در صورت انتخاب ترامپ در 2020 افرادي در تيم جديد او قرار بگيرند كه مواضع راديكال‌تري نسبت به تهران دارند. ولي بايد توجه داشت كه در صورت انتخاب بايدن هم با وجود اينكه رويكرد او متفاوت از ترامپ بوده و تاكنون در مورد برجام، نظر بر بازگشت به اين توافق اعلام كرده اين تصور كه همه مسائل ما با امريكا حل خواهد شد، تصور واقع‌بينانه‌اي نيست. ميردامادي خاطرنشان كرد: دموكرات‌ها هم در مورد مسائلي نظير سياست منطقه‌اي تهران، برنامه‌هاي موشكي و حقوق بشر با ايران مشكل داشته و برخلاف ترامپ امكان اجماع‌سازي هم دارند. اين يك برداشت پذيرفته شده است كه در ادواري كه دموكرات‌ها در امريكا حاكم هستند به اروپا نزديك شده و در بسياري از موارد مي‌توانند با آنها به اجماع برسند. در ادواري هم كه جمهوري‌خواهان بوده‌اند اين تعامل نزديك، كمتر شده و اروپا و امريكا تا حدي از يكديگر فاصله مي‌گيرند. اين مساله در مورد روساي جمهور جمهوري‌خواه مختلف متفاوت بوده و در دوره ترامپ اين فاصله بيشترين شدت را داشته است.
احتمال تاثير نتايج انتخابات امريكا
بر انتخابات ايران
ميردامادي در ادامه گفت: در صورت روي كار آمدن بايدن از اين جهت تقريبا وضعي شبيه دوره باراك اوباما اتفاق افتاده و اروپا و امريكا به يك موضع واحد مي‌رسند. ضمن اينكه خيلي بعيد به نظر مي‌رسد كه بايدن در صورت انتخاب فورا همه محدوديت‌هاي اعمال شده را برطرف كند و شرايط به ماقبل ترامپ برگردد. آنها (دموكرات‌ها) هم به هر حال به دنبال اين هستند كه نقطه نظرات خود را اعمال كرده و از فشارهاي موجود استفاده كنند. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب در پايان نيز خاطرنشان كرد: به اين دليل نبايد از حضور بايدن انتظار فوق‌العاده داشت. هر چند باز هم به نظر مي‌رسد
شرايط دوره او با دوران ترامپ قدري متفاوت خواهد بود.
توضيح: همزمان با انتشار نسخه مكتوب اين گفت وگو، كانال تلگرامي امتداد، ارگان رسانه‌اي حزب اتحاد ملت نيز نسخه ديجيتال آن را منتشر خواهد كرد.
اگر در آستانه انتخابات رياست جمهوري باز هم فضا به سمت شرايطي مثل انتخابات مجلس سوق پيدا كرد و امكان حضور از اصلاح‌طلبان گرفته شد اين ديگران بوده‌اند كه اين امكان را سلب كرده‌اند. در اين فرض اصلاح‌طلبان برنامه‌ريزي‌ها و تلاش خود را به خرج داده‌اند و اگر فضاي لازم براي يك انتخابات رقابتي با كانديداهاي قابل قبول براي آنها مهيا نشد، كوتاهي در انجام وظايف ملي‌شان رخ نداده است.
اصلاح‌طلبان بايد به جاي معرفي يك نفر يك تيم را به افكار عمومي معرفي كنند. در حقيقت فردي به عنوان نامزد و تيمي مثلا 10 نفره كه در صورت انتخاب، عناصر اصلي دولت جديد را تشكيل خواهند داد.
حسن روحاني نمره قبولي در دوره اول كسب كرد. اينكه دولت روحاني به خصوص با نقش موثر و تعيين‌كننده وزير خارجه خود،توانست مساله هسته‌اي ما را از شوراي امنيت خارج كند همين نمره قبولي نيز باعث حمايت اصلاح‌طلبان در دور دوم از روحاني شد اما در اين دوره شاهد برآورده كردن انتظارات از سوي رييس‌جمهور نبوديم.
دموكرات‌ها هم به هر حال به دنبال اين هستند كه نقطه‌نظرات خود را اعمال كرده و از فشارهاي موجود استفاده كنند. به اين دليل نبايد از حضور بايدن انتظار فوق‌العاده داشت. هرچند كه باز هم به نظر مي‌رسد شرايط دوره او با دوران ترامپ قدري متفاوت خواهد بود.