ويليام برنز به عنوان نامزد رياست آژانس اطلاعات مركزي امريكا معرفي شد
ديپلمات خاكستري
شهاب شهسواري
ويليام برنز، معاون پيشين وزارت خارجه امريكا، به عنوان گزينه پيشنهادي جو بايدن، رييس‌جمهور منتخب براي هدايت سازمان CIAمعرفي شد. گفته مي‌شود اين نخستين‌بار است كه يك ديپلمات ارشد مديريت سازمان جاسوسي CIA را برعهده مي‌گيرد. اما داستان سوابق حرفه‌اي اين ديپلمات دست‌كمي از يك رمان دلهره‌آور جاسوسي ندارد. كمتر نقطه بحراني در چهل سال گذشته وجود دارد كه ردپايي از ويليام برنز، در مقام ديپلمات امريكايي در آن پيدا نشود. او سفير امريكا در اردن و روسيه بود و سه سال به عنوان نفر دوم وزارت خارجه امريكا خدمت كرده است. او نماينده امريكا در مذاكرات محرمانه تهران و واشنگتن در مسقط پايتخت عمان بود، از واپسين ديپلمات‌هاي امريكايي بود كه رسما به دمشق سفر كرد، نقش محوري در هماهنگي واشنگتن با متحدان در سرنگوني معمر قذافي، رهبر پيشين ليبي داشت، رياست مهم‌ترين ماموريت ديپلماتيك امريكا در جهان را در مسكو برعهده داشت و براي چهار رييس‌جمهور، متوالي از جمهوري‌خواه و دموكرات، خدمت كرد. جو بايدن در بيانيه خود براي معرفي ويليام برنز به عنوان گزينه‌اش براي رياست سازمان جاسوسي خارجي امريكا نوشته است:«بيل برنز يك ديپلمات مثال‌زدني است كه دهه‌ها در سراسر جهان براي امن و ايمن نگه داشتن مردم و كشور ما تجربه جمع كرده است... او با من هم‌عقيده است كه اطلاعات و امنيت بايد غيرسياسي باقي بماند و ماموران اطلاعاتي ملت ما سزاوار احترام و تحسين هستند.
مذاكره در كانال محرمانه
برنز با همراهي جيك سوليوان كه او هم در هفته‌هاي گذشته به عنوان مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور بعدي امريكا معرفي شده است، سال 2013 مسوول مذاكرات محرمانه با جمهوري اسلامي ايران درخصوص برنامه هسته‌اي ايران در عمان بود، مذاكراتي كه نهايتا دو سال بعد به امضاي برجام ميان ايران و 6 قدرت جهاني منجر شد. او همچنين رييس هيت مذاكره كننده امريكا در مذاكرات ايران و 1+5 بود كه همتاي او در هيات ايراني سعيد جليلي دبير وقت شواري عالي امنيت ملي محسوب مي‌شد. برنز بعد از آنكه از وزارت خارجه امريكا بازنشسته شد، رياست موسسه آموزشي «موقوفه كارنگي براي صلح بين‌المللي» را برعهده گرفت. ملوين گودمن، تحليلگر پيشين آژانس اطلاعات مركزي امريكا در يك مقاله با اشاره به سوابق برنز نوشته است: «انتصاب نيكولاس برنز يك سيگنال يك پيام جدي به جهان مي‌فرستد كه در امريكا بار ديگر خدمات عمومي [به جاي خدمت به منافع شخصي] در امريكا احيا شده است، اين براي همه ساختار اطلاعاتي و امنيتي امريكا مهم است و نه فقط سازمان سيا.»
ويليام برنز،گزينه جو بايدن براي رياست آژانس اطلاعات مركزي امريكا مي‌گويد، نخستين ماموريت مهمش به عنوان يك كارمند دون پايه سفارت امريكا در اردن، انتقال تجهيزات جاسوسي از امان به بغداد بوده است. برنز خاطره اولين ماموريت محرمانه‌اش براي دستگاه ديپلماسي امريكا را بارها براي رسانه‌ها تعريف كرده و به تازگي آن را در كتاب «گفت‌وگوهاي پشت‌پرده (كانال پشتي) » با جزييات شرح داده است. ماجرا اين است كه برنز، درست همزمان با سال‌هاي(هشت) جنگ تحميلي عراق عليه ايران به عنوان كارمند سفارت امريكا در اردن، داوطلب ارسال تجهيزات ارتباطي و اسناد به صورت محرمانه به بغداد مي‌شود. سفير وقت امريكا يك خودرو دراختيار او مي‌گذارد و به او مي‌گويد كه سبيل مرزبان‌هاي اردني را چرب كرده است كه او بتواند با مدارك تقلبي از مرز عبور كند و محموله محرمانه‌اش را به سفارت امريكا در عراق برساند. اما بعد از چند ساعت رانندگي، در آستانه عبور از مرز، نيروهاي اردني او را بازداشت كرده و تمامي تجهيزات ارتباطي و خودرو را توقيف مي‌كنند. برنز بعد از دو روز بازداشت توسط سفارت امريكا آزاد مي‌شود، اما تجهيزات، اسناد و خودرويش ضبط شدند. نخستين ماموريت مهم و محرمانه ويليام برنز با شكست مواجه شد، اما او تا سال‌ها بعد، يكي از گزينه‌هاي اصلي مقام‌هاي دستگاه سياسي امريكا براي ماموريت‌ها سخت و محرمانه بود.
آخرين بازمانده ايران-كنترا
او بعد از اردن به شوراي امنيت ملي امريكا مامور شد. همان زمان، يك عمليات محرمانه و پيچيده ديگر كه يك راس آن به جنگ عراق عليه ايران، يك راس كمك‌هاي نظامي به اسراييل و يك راس مبارزه با كمونيسم در امريكاي جنوبي مي‌رسيد در جريان بود. وقتي اين عمليات محرمانه لو رفت، برنز هم جزو كساني بود كه در معرض پاكسازي قرار داشت. اما اين بار هم نجات يافت. ويليام برنز مي‌گويد، در رسوايي مشهور ايران-كنترا كه به پاكسازي عميق در دستگاه مشاوره امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا منجر شد، نقشي نداشته است. جان پويندكستر، مشاور وقت امنيت ملي رونالد ريگان از كار بركنار شد و تقريبا تمامي زيردستانش در شوراي امنيت ملي اخراج شدند. ويليام برنز مي‌گويد، آن‌قدر مقامش پايين بوده كه كسي كاري به كار او نداشت. وقتي كالين پاول به عنوان مشاور امنيت ملي بوش پدر انتخاب شد، برنز ارتقاي مقام يافت و به عنوان رييس اداره خاورميانه شوراي امنيت ملي منصوب شد. اعتماد كالين پاول به او در شوراي امنيت ملي، باعث شد كه به برنز به سرعت پله‌هاي ترقي را بالا برود. درحالي كه براي يك ديپلمات عادي امريكايي دست‌كم 20 سال تجربه لازم است كه به مقام‌هاي ارشد مديريتي در وزارت خارجه برسند، او با 10سال سابقه، آن‌هم در يك دولت جمهوري‌خواه به مقام دستياري وزير خارجه در دولت بيل كلينتون رسيد و به عنوان مشاور ارشد براي دو وزير خارجه، وارن كريستوفر و مادلين آلبرايت خدمت كرد.
آخرين مامور در سوريه
ويليام برنز بر زبان‌هاي روسي و عربي تسلط كامل دارد. يك سال پيش از آغاز بحران سوريه، ويليام برنز واپسين ديپلمات ارشد امريكايي بود كه در سفري رسمي به سوريه، مذاكرات امنيتي با بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه را آغاز كرد. برنز از طرف اوباما براي بشار اسد پيام برده بود كه امريكا آمادگي دارد تا سفارت خود را بعد از 5 سال در دمشق بازگشايي كند و در مورد افزايش همكاري‌هاي امنيتي با دمشق مذاكره كرده بود. فوريه 2010 برنز پس از ديدار با بشار اسد گفته بود:«در ديدار با بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه اميدوار شدم كه مي‌توانيم براي پيشرفت در منافع مشترك دو كشور همكاري كنيم.» برخلاف اميدهايي كه برنز در اظهاراتش بعد از ديدار با رييس‌جمهور سوريه اظهار كرده بود، درست يك سال بعد از اين ديدار، جنگ داخلي در سوريه آغاز شد. در اين مدت نه تنها روابط دمشق و واشنگتن بهبود نيافت بلكه با آغاز جنگ داخلي در سوريه، امريكا عملا حمايت از گروه‌هاي مسلح مخالف دولت از جمله گروه‌هاي افراط‌گرا را براي سرنگوني اسد آغاز كرد.
انتقادها از انتخاب فردي از خارج سازمان
با وجود سوابق طولاني ويليام برنز، او نخستين گزينه بايدن براي هدايت آژانس بدنام اطلاعات مركزي امريكا (CIA) نبود. رييس قبلي سازمان جينا هسپل از جاسوسان سابقه‌دار CIA بود كه نامش با مشاركت در ترويج شكنجه در اين سازمان گره خورده بود. پيش از هسپل، مايك پمپئو رياست سازمان CIA را برعهده داشت كه بعدا به عنوان وزير خارجه امريكا منصوب شد. با اين حال مايك پمپئو، قبل از ورود به سازمان سيا سابقه ديپلماتيك نداشت. به نوشته ديويد ايگناتيوس، خبرنگار ارشد روزنامه واشنگتن پست در ميان نخبگان اين سازمان جاسوسي، اين انتظار وجود داشت كه بايدن گزينه‌هايي با سابقه بيشتر در ميان همتايان‌شان را به رياست CIA بگمارد. به نوشته واشنگتن پست، مايكل مورل، تحليلگر ارشد اين سازمان جاسوسي كه براي مدتي مسووليت سرپرسي سازمان را برعهده داشت، اصلي‌ترين گزينه پيشنهادي پيشكسوتان CIA به دولت جديد بود. ايگناتيوس مي‌نويسد كه انتخاب يك ديپلمات به جاي يك جاسوس با سابقه براي جانشيني رييس پيشين، جينا هسپل كه از ميان جاسوسان بدنام سازمان انتخاب شده بود، بسياري از قديمي‌هاي CIA را نااميد كرده است. آنها اميدوار بودند كه فردي آشنا با ساز وكار و ساختار اين سازمان جاسوسي بتواند بر «بازسازي» آن براي قرن بيست و يكم نظارت كند. به نوشته سي‌ان‌ان مورل هم مانند جينا هسپل رييس كنوني سيا متهم است كه از برنامه استفاده از شكنجه در سازمان سيا حمايت كرده و به همين دليل بسياري از سياستمداران دموكرات، مخالف انتخاب او به مقام رياست اين سازمان جاسوسي بودند. واشنگتن پست مي‌نويسد، بايدن از ابتدا علاقه‌مند بوده كه فردي از بيرون نهاد جاسوسي را در مقام رياست آن بگذارد تا مديري با قضاوت در ديدگاه مستقل بر عملكرد اين سازمان نظارت كند.گفته مي‌شود كه نخستين گزينه او براي رياست CIA توماس ئي دانيلون، يكي از مشاوران امنيت ملي باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين بود. دانيلون از دوستان نزديك بايدن است اما حاضر به پذيرش اين مسووليت نشده است. گزينه ديگر بايدن براي رياست آژانس اطلاعات مركزي امريكا ديويد كوهن، مقام ارشد وزارت خزانه‌داري امريكا بود كه پيش از اين در دوران اوباما دو سال به عنوان معاون اين سازمان خدمت كرده بود.
آنچه سياستمداران ارشد امريكايي
در مورد برنز مي‌گويند
هيلاري كلينتون، وزير خارجه پيشين امريكا ويليام برنز را «صندوقچه اسرار ديپلماسي امريكا» توصيف مي‌كند. برنز سال 2016 يكي از گزينه‌هاي اصلي هيلاري كلينتون، نامزد وقت انتخابات رياست‌جمهوري براي تصدي مقام وزارت خارجه، بود. جان كري، وزير خارجه پيشين امريكا كه او را به عنوان نفر دوم وزارت خارجه برگزيد و او را «ديپلمات ديپلمات‌ها» توصيف كرده است در مورد او مي‌گويد:«بيل برنز، استاندارد طلايي ساكت باش و سرت رو پايين بنداز و كارت را بكن در حوزه ديپلماسي است.» تعريف و تمجيدهاي اينچنيني از ويليام برنز فقط مختص دموكرات‌ها نيست. همكاران جمهوري‌خواه او نيز، او را به عنوان يك فرد قابل اعتماد و پركار مي‌شناسند. جيمز بيكر، وزير خارجه بوش پدر او را «يك كارمند دولتي بي‌نظير» توصيف مي‌كند كه «حقيقت را بدون پرخاشگري براي قدرتمندان بيان مي‌كند.» بيكر در مورد برنز مي‌گويد:«او فردي ايدئولوژيك نيست و همه به او اطمينان دارند.» ريچارد آرميتاژ، معاون وزير خارجه در دوران جورج بوش مي‌گويد:«آنچه باعث مي‌شود بيل به يك شخصيت ويژه بدل شود، آرامش، غيرهيجاني بودن و ميزان دانش اوست كه بر مبناي يك بنيان پولادين بنا شده است. او يك آدم اصولگراست كه تسليم مصلحت‌ها نمي‌شود.»
منتقد ترامپ
ويليام برنز از زمان ورودش به حرفه سياست خارجي در سال 1981 تا سال 2014 كه با 33 سال سابقه خدمت بازنشسته شد بدون توجه به حزب رييس‌جمهور حاكم، مسووليت‌هاي مهمي در وزارت خارجه امريكا داشت. با اين حال برنز از منتقدان سياست خارجي دولت ترامپ محسوب مي‌شد. او سال گذشته در مصاحبه‌اي با شبكه خبري پي‌بي‌اس در مورد سياست خارجي دولت ترامپ گفته بود:«من فكر مي‌كنم ما در حال كندن چاله‌اي عميق براي خودمان هستيم. به نظرم وقتي كه از كندن دست برداريم(كه فكر مي‌كنم اين كار را بكنيم و اميدوارم خيلي زود) و دوباره بالا برگرديم، مي‌بينيم كه چشم‌انداز اطراف‌مان به شدت عليه منافع و ارزش‌هاي ما تقويت شده است چراكه دشمنان و رقباي ما از اين وضع بهره‌برداري كرده‌اند.» بيل برنز 3 هفته پيش همراه با چندين ديپلمات ارشد پيشين امريكايي نامه‌اي را به مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا امضا كرده بود كه از او مي‌خواستند براي حفظ منافع امريكا و جلوگيري از افزايش ناامني در خاورميانه از قصد خود براي اعلام انصارالله يمن به عنوان يك گروه تروريستي، عقب‌نشيني كند. برنز تابستان امسال در مقاله‌اي براي مجله آتلانتيك پيش‌بيني كرده بود كه دونالد ترامپ از پذيرش نتيجه انتخابات در صورت شكست خودداري خواهد كرد و اين اقدام را يك آسيب اساسي به دموكراسي امريكا توصيف كرده بود.