گروه اجتماعي
نشست خبري ديروز رييس كل سازمان نظام پزشكي كشور، جلسه پرسش و پاسخ درباره واكسن كوويد19 بود، آن‌هم سه روز بعد از اينكه رهبري، با اعلام بي‌اعتمادي به واكسن‌هاي توليد شده توسط شركت‌هاي امريكايي و انگليسي و فرانسوي، خريد و ورود اين واكسن‌ها را به كشور ممنوع كردند و به دولت دستور دادند كه تامين واكسن وارداتي از منابعي غير انجام شود. با اين حال، ديروز بيشترين سوال خبرنگاران رسانه‌هاي داخلي و خارجي درباره اين بود كه حالا با ممنوعيت خريد واكسن از امريكا و انگليس و فرانسه، چه واكسني و در چه زماني به ايران خواهد رسيد كه اين پزشك اصلاح‌طلب در پاسخ به همه ابهاماتي كه در اين باره وجود داشت و درواقع، نشت نگراني‌هاي جامعه عمومي از بابت كمبود واكسن بود، اين‌طور پاسخ داد كه «هيچ زماني، در برنامه دولت ما خريد واكسن امريكايي، چه فايزر و چه مدرنا، در دستور كار نبوده چون واكسني كه وارد كشور مي‌شود بايد شرايطي داشته باشد؛ از جمله بحث اقتصادي و بحث حمل و نقل و انتقال ارز كه با توجه به محدوديت‌ها، هم مشكل انتقال ارز براي اين خريد داشتيم و هم هزينه‌هاي آن قابل مقايسه نيست. واكسن روسي استرازنكا، 5 الي 6 دلار هزينه دارد در صورتي كه واكسن امريكايي بسيار گران‌تر بود و زنجيره سرد زيادي لازم داشت علاوه بر اينكه نه تنها نشنيدم كه فرانسه، واكسن معروفي توليد كرده باشد، اطميناني نداشتيم كه در اين كشورها، پول‌هاي ما غيرقابل استفاده شود. بحث واكسن، يك بحث علمي و درماني است و واكسن، مورد نياز مردم است و بايد از كشورهاي نزديك‌تر، مطمئن‌تر كه مبادلات ما هم با آنها راحت‌تر انجام مي‌شود و با قيمت مناسب‌تر وارد كنيم. مهم اين است كه سريع‌ترين واكسن و مورد تاييد سازمان جهاني بهداشت و سازمان غذا و دارو را تهيه كنيم كه وزارت بهداشت اعلام كرده تا قبل از عيد واكسن از روسيه وارد مي‌كنيم.»
ظفرقندي ضمن تاكيد بر اينكه با وجود مرگ‌آوري يك الي يك و نيم درصدي كوويد19، براي كنترل كرونا هيچ راهي جز واكسيناسيون در زمان مناسب وجود ندارد و در غير اين صورت جهش‌هاي ويروس، تاثير‌گذاري واكسن را كاهش خواهد داد، گفت: «290 شركت در دنيا مشغول توليد واكسن براي كنترل كوويد19 هستند و در ايران هم 8 مركز در حال تحقيق براي توليد واكسن هستند و واكسن‌هايي كه اكنون در دنيا در حال كارآزمايي باليني و رسيدن به خط توليد انبوه است مبتني بر MRNÀ، پروتئين بِيس، يا ويروس ضعيف شده هستند كه يكي از واكسن‌هاي در دست توليد در ايران هم، ويروس ضعيف شده است كه فاز يك انساني را با جمعيت نمونه 50 الي 60 نفري شروع كرده و تا آخر بهمن ماه اين فاز ادامه دارد و سپس فاز دوم آزمايش‌ها بر جمعيت نمونه 700 الي 1000 نفري شروع مي‌شود كه دو تا سه ماه ادامه دارد و نهايتا هم فاز سوم كه جمعيت نمونه 30 هزار نفري را مورد آزمايش قرار خواهد داد. پس علاوه بر آنكه هيچ واكسني در ايران يا ساير كشورها بدون طي شدن اين مراحل قابل استفاده براي جمعيت عمومي نيست، پروژه توليد واكسن در داخل كشور هم زمانبر است.»
ظفرقندي با اشاره به دشواري‌هاي انتقال ارزي به دليل تحميل تحريم‌ها بر كشور گفت: «پول واكسن‌هاي سبد كووكس پرداخت شده اما سبد كووكس هم براساس سهميه‌بندي، توزيع خواهد شد به اين معنا كه در فاز اول، همه كشورها به اندازه 3درصد جمعيت‌شان واكسن دريافت خواهند كرد كه آن هم زودتر از يك ماه آينده امكان‌پذير نيست. در فاز دوم ۲۰درصد جمعيت كشورها واكسن سبد كووكس را دريافت مي‌كنند و با توجه به همين زمان‌بندي لازم است كه ايران، علاوه بر توليد داخلي و سبد كووكس، واكسن را از مسيرهايي غير از سازمان بهداشت جهاني هم تامين كند تا واكسن هرچه سريع‌تر در اختيار مردم قرار بگيرد.»
يكي از سوالات خبرنگاران مربوط به ابهامات واكسن توليد مشترك ايران و كوبا بود كه ظفرقندي در توضيح اين واكسن گفت: «واكسن ايراني-كوبايي، توليد مشترك انستيتو پاستور ايران و كشور كوبا است. در كشور كوبا فازهاي حيواني و فازهاي اول و دوم انساني واكسن طي شده و طبق قرارداد منعقده بين ايران و كوبا، قرار است فاز سوم توليد كه همان مرحله آزمايش بر گروه نمونه 30 هزار نفري است، به صورت مشترك انجام شود اما حتي زمان دسترسي به اين واكسن هم حدود سه ماه آينده خواهد بود. در دنيا پروتكل‌هاي شناخته شده‌اي براي فاز سوم وجود دارد. همان واكسن فايزر هم در بسياري از كشورهاي دنيا وارد فاز سوم شد و مورد مطالعه مشترك قرار گرفت تا زودتر نتايج استخراج شود.»
ظفرقندي اعلام كرد كه يكي از منابع مهم تامين واكسن براي ايران، كشور روسيه است كه مشغول به توليد واكسن استرازنكا است؛ واكسني كه در سوئد هم توليد مي‌شود و مطالعه علمي آن در دانشگاه آكسفورد صورت گرفته اما علاوه بر سوئد، در كشورهاي مختلف از جمله روسيه هم پايگاه توليد دارد كه تامين اين واكسن به دليل كوتاهي مسافت و ارزاني قيمت و همچنين شرايط نگهداري و حمل تا مقصد، براي ايران ميسر است. اين پزشك سياستمدار، ضمن تاكيد بر اينكه به دليل محدوديت توليد هر شركت و تقاضاي بالا، منابع تامين واكسن بايد متعدد باشد، اين اشاره را داشت كه واكسن توليد شده در هند هم از ديگر گزينه‌هاي ميسر براي خريد است ضمن آنكه واكسن چيني هم كه ويروس ضعيف شده و مبتني بر MRNA است، مدنظر دولت ايران بوده چون تا امروز به بسياري كشورها از جمله تركيه و بحرين و امارات هم پيش فروش شده و به همين دليل، مجموع مذاكرات انجام گرفته دولت ايران براي تامين واكسن، با كشورهاي هند، چين و روسيه است و آنچنان كه وزارت بهداشت اعلام كرده، تا پيش از عيد، حدود ۲ ميليون دوز واكسن براي گروه‌هاي پرخطر و در اولويت، تامين خواهد شد.
پاسخ‌هاي رييس كل نظام پزشكي به «اعتماد»
محمدرضا ظفرقندي در حاشيه اين نشست خبري به سوالات «اعتماد» هم پاسخ داد.
در ماه‌هاي گذشته، معاون كل وزارت بهداشت هشدار مي‌داد به مردمي كه از ترس كرونا، بيماري‌هاي‌شان را پيگيري نمي‌كنند و مي‌گفت يكي از تبعات اين اتفاق مي‌تواند اين باشد كه برخي بيماري‌ها در مردم وخيم‌تر مي‌شود. همچنين نگراني درستي داشت بابت وضعيت مالي بيمارستان‌هاي خصوصي. ظرف 11 ماه گذشته، وضعيت درآمد و هزينه‌هاي بيمارستان‌هاي خصوصي چطور بوده؟
متاسفانه در دوران كرونا، ساير بيماري‌ها تحت تاثير قرار گرفت كه تا حدي طبيعي و تا حدي هم ناشي از واهمه و نگراني مردم است. من در مطب خود بسيار مواجهم با بيماراني كه زخم پاي ديابتي دارند اما دير مراجعه مي‌كنند چون مي‌ترسند به دليل ابتلا به يك بيماري زمينه‌اي، كرونا هم براي‌شان دردسر مضاعف ايجاد كند. از طرفي، بعضي اقدامات درماني هم در اين مدت در اولويت قرار نمي‌گيرد. به عنوان مثال، جراحي واريس، اگر 6 ماه ديرتر انجام شود هم، اتفاقي نمي‌افتد. بنابراين، اين درمان‌ها، نه براي بيمار و نه براي پزشك، اولويت ندارد و البته مجامع علمي بين‌المللي و داخل كشور، براي همه بيماري‌ها در اين دوران، پروتكل‌هايي با تعيين اولويت‌ها نوشتند با اين تاكيد كه در اوج شيوع بيماري، فقط عمل‌هاي جراحي اورژانسي انجام شود و اگر شرايط بهبود پيدا كرد، عمل‌هاي جراحي غير اورژانسي هم انجام شود. اين تقسيم‌بندي‌ها، حتما بر اقتصاد سلامت تاثير مي‌گذارد و وقتي تعداد اعمال جراحي و باقي اقدامات درماني غيرضروري در بيمارستان دولتي و خصوصي كاهش مي‌يابد، درآمدهاي بيمارستان هم كاهش مي‌يابد كه مساله مهمي است و اگر فكري براي اين وضعيت نشود، ادامه كار دچار اشكال مي‌شود. بيمارستان، بايد چرخه اقتصادي داشته باشد تا كيفيت درمان كاهش پيدا نكند. بيمارستان خصوصي، كمكي هم از دولت نمي‌گيرد اما بايد براي تهيه اقلام حفاظتي هزينه كند. سازمان نظام پزشكي هم مكاتباتي داشته با اين تاكيد كه اين هزينه‌ها در تعرفه‌هاي عادي ديده نشده و در بودجه هم نيامده و اگر بار اقتصادي تهيه اين اقلام حفاظتي، چه در مطب‌ها و چه در بيمارستان‌ها تامين نشود، طبيعي است كه افت كيفيت اقتصادي و مراقبتي ايجاد مي‌شود چون چاره‌اي جز اين نيست و حجم كار هم زياد است. حدود 60 الي 70درصد مراجعات بيماران كرونايي، به مطب‌هاي خصوصي است و حدود
40 الي 50درصد بستري مبتلايان كرونا هم در بيمارستان‌هاي بخش خصوصي است. پس بار اقتصادي براي اين بخش در حال افزايش است و بخش خصوصي بايد مورد حمايت باشد و در غير اين صورت، ادامه اين مسير مشكل است و ما هم اين تاكيدات را در مكاتبات مكرر با رييس‌جمهوري و سازمان برنامه و بودجه پيگيري كرده‌ايم.
شما و اعضاي سازمان نظام پزشكي، در طول ماه‌هاي گذشته نامه‌هايي خطاب به معاون اول رييس‌جمهوري نوشتيد با تاكيد بر اينكه هر چه زودتر بايد واكسن خريداري شود چون درست است كه ما فرآيند توليد را پيش مي‌بريم ولي اين زمانبر است و واكسن هم بايد خريداري شود. رييس‌جمهوري اگرچه اوايل مي‌گفت و تاييد مي‌كرد كه حتما واكسن مي‌خريم، ديروز در زيرنويس شبكه خبر به نقل از رييس‌جمهوري آمده بود كه «تلاش مي‌كنيم واكسن خريداري شود.» نامه روز يكشنبه سران نظام پزشكي در تاكيد بر خريد واكسن، آيا به دليل تغيير ادبيات رييس‌جمهوري است يا شما تشكيك كرديد در اينكه دولت، براي خريد واكسن خارجي، كند يا سست شده است؟
علت مكاتبه ما براي خريد واكسن اين بود كه احساس مي‌كنيم مردم ما بايد مثل بقيه كشورهاي منطقه از خريداري واكسن بهره‌مند شوند. در اين مكاتبات هم خواسته‌اي غير از اين مطرح نشد مگر آنكه براساس ضوابط علمي، مصالح مردم را مورد توجه قرار داديم. تامين واكسن، اگر به سرعت جبران نشود، همان‌طور كه در اين نامه هم تاكيد كرديم، از كشورهاي منطقه فاصله مي‌گيريم. پس واكسن بايد به سرعت تامين شود. اما چون تامين از طريق توليد داخل يا سبد كوواكس سازمان بهداشت جهاني زمانبر است، بايد خريد واكسن، هرچه سريع‌تر براي مردم تامين شود.
دكتر قاضي‌زاده هاشمي، اوايل فروردين گفت كه انتهاي آذر ماه پارسال به دولت هشدار داده بود كه ويروسي وارد كشور خواهد شد و همه‌گيري بسيار خطرناكي را دامن خواهد زد ولي دولت و وزير بهداشت به اين هشدارهاي ايشان توجه نكردند. به نظر مي‌رسد يك انحصارگرايي در وزارت بهداشت هست كه خارج از وزارتخانه، نه نظراتي پذيرفته مي‌شود و نه به مشورت‌ها توجهي مي‌شود.
من اين را نشنيدم و اطلاعي ندارم.
وزير سابق بهداشت گفت كه به دولت هشدار داده كه چنين ويروسي در چين هست و مي‌تواند اپيدمي ايجاد كند و آماده همكاري هم بوده ولي دولت توجهي نكرده و هيچ درخواستي هم براي همكاري دريافت نكرده كه من اين صحبت وزير سابق را ربط دادم به انحصارگرايي در وزارت بهداشت و در دوره وزارت آقاي نمكي.
وزارت بهداشت و دولت بايد از خردجمعي و سرمايه اجتماعي انجمن‌هاي علمي و سازمان نظام پزشكي بيشتر استفاده كند كه ما هم در اين زمينه با شما هم‌نظريم چون اگر اين اتفاقات نيفتد، حوادث و تصميم‌گيري‌ها اطمينان‌آور نيست. اما در مورد هشدار دكتر قاضي‌زاده هاشمي، بايد از مكاتبه‌كننده و مكاتبه‌شونده سوال كرد و من در جريان نيستم.
چه تغييري در اعتماد عمومي افتاده كه وقتي 1500 دوز واكسن آنفلوآنزا به مجلس اهدا مي‌شود، مردم معترض مي‌شوند كه چرا اين واكسن وارداتي، اول دراختيار مردم عادي قرار نگرفت اما حالا، مردم مي‌گويند ما به واكسني كه دولت از چين يا هر كشور ديگري بخرد اعتماد نداريم و هر واكسن خارجي يا حتي توليد داخل، اول بايد به خود مسوولان تزريق شود تا نسبت به اثرگذاري آن مطمئن شويم؟ علت اين رويكردهاي متفاوت مردم چيست؟
بايد با توضيح و اقناع عمومي و شواهد، اعتماد مردم را جلب كرد و اين اقدام هم تنها متوجه يك عامل نيست و چند بعدي است. امروز حتي در انگلستان، وقتي سران كشور از واكسن انگليسي استفاده مي‌كنند، همين اقدام، حتما درجه‌اي از اطمينان ايجاد مي‌كند. در ايران هم وقتي مسوولان و دولت وارد اين عرصه شوند، اطمينان كيفيتي شكل مي‌گيرد. بخش ديگري از اين اعتمادآوري اين است كه مراجع علمي مستقل؛ انجمن‌هاي علمي همچون انجمن عفوني ايران كه پروسه انتخاباتي و پروسه مدني طي مي‌كند، جامعه ويروس‌شناسي ايران، انجمن ايمونولوژي ايران كه رييس اين انجمن آقاي دكتر معين است هم وارد اين بحث شوند و بتوانند اين بحث‌ها را بررسي كنند. اطمينان‌آوري، صرفا از مسير دولتي حاصل نمي‌شود. بايد از سازمان نظام پزشكي و انجمن‌ها و مراجع علمي منتخب استفاده شود تا سطح اطمينان‌آوري بالا برود.
وقتي دختر توليد‌كننده واكسن، واكسن مي‌زند و مردم مي‌گويند اين واكسن نبود و آب مقطر استريل بود، يعني اعتماد مردم به دولت از بين رفته.
اين يك بحث اجتماعي است.
منظور من هم اين است كه براي اعتماد عمومي و سرمايه اجتماعي چه اتفاقي افتاده كه به اهداي اولين بسته واكسن آنفلوآنزا به مسوولان معترض مي‌شوند ولي در مورد واكسن كرونا مي‌گويند اول مسوولان استفاده كنند تا ما اعتماد كنيم؟
عامل تخريب سرمايه اجتماعي، يك سلسله است كه در طول زمان اتفاق افتاده و هيچ راهي هم جز توضيح و اقناع و ارايه شواهد براي مردم نداريم. امروز بحث همه‌گيري مطرح است و مردم نمي‌توانند بگويند من واكسن نمي‌زنم يا از خانه خارج نمي‌شوم كه واكسن هم نزنم.
ولي برخي مردم گفته‌اند كه واكسن ايراني نمي‌زنند.
اگر قبول داريم كه واكسن كرونا جهش مي‌كند و قدرت سرايت بالايي دارد و كشنده هم هست، امتناع از واكسيناسيون مثل اين است كه بگوييم من مي‌خواهم با سرعت در خيابان رانندگي كنم و از چراغ قرمز هم رد مي‌شوم در حالي كه اين طرز رانندگي، به بقيه مردم آسيب مي‌زند. تزريق واكسن، يك الزام است و نه يك توصيه كه كسي بگويد من واكسن نمي‌زنم. ما بايد اطمينان مردم را جلب كنيم و راه ديگري ندارد چون اگر مردم بگويند ما اطمينان نداريم و واكسن نمي‌زنيم، ساير افراد جامعه را آلوده خواهند كرد. بايد با توصيه‌ها و توضيحات و اقناع و ارايه شواهد توسط افرادي كه مردم به آنها مطمئن هستند، مردم را قانع كنيم.
علت نامه‌نگاري چندباره شما به دولت همين بوده؟
بله. همين بوده.
نتايج يك نظرسنجي: 72درصد از مردم كشور «واكسن ايراني كرونا» مي‌زنند
براساس پژوهش مركز افكارسنجي ايرانيان حدود ۶۰درصد پاسخگويان به يك نظرسنجي اظهار كرده‌اند كه اميد زيادي نسبت به توليد واكسن كرونا توسط دانشمندان و شركت‌هاي ايراني دارند. اين نظرسنجي كه با موضوع «ميزان اعتماد ايرانيان به واكسن كرونا» منتشر شد، درباره ميزان آگاهي، نگرش و رفتار شهروندان ايراني درباره واكسن كرونا و بر جامعه آماري با هزار و ۶۷ نفر مورد ارزيابي قرار گرفته است. براساس نتيجه اين پژوهش حدود ۶۰درصد پاسخگويان اظهار كرده‌اند كه اميد زيادي نسبت به توليد واكسن كرونا توسط دانشمندان و شركت‌هاي ايراني دارند، 29.9درصد «اعتماد خيلي زيادي» به واكسن ايراني دارند، 53درصد افراد گفته‌اند در صورت واردات واكسن از كشورهاي خارجي و تاييد وزارت بهداشت از آن استفاده خواهند كرد، ۷۲.۲درصد از افراد اعلام كرده‌اند از واكسن ايراني كرونا در صورت توليد توسط شركت‌هاي داخلي استفاده مي‌كنند، ۲۰.۸درصد اعلام كردند در صورت توليد واكسن كرونا توسط شركت‌هاي داخلي از آن استفاده نمي‌كنند، و ۶.۹درصد نمي‌دانستند در صورت توليد واكسن ايراني از آن استفاده مي‌كنند يا خير، ۴۰درصد از افراد نمونه مورد مطالعه به واكسن‌هايي كه توسط شركت‌ها و كشورهاي خارجي مختلف ساخته مي‌شود هيچ‌گونه اعتمادي ندارند.