چند نكته در مورد استفاده بهينه از خدمات مشاوره
نسرين ضميري
چندي پيش با دوستي كه تصميم به جدا شدن از همسر خود را داشت، گفت‌وگو مي‌كردم و توصيه نمودم قبل از اقدام به جدايي به مشاور متخصص زوج‌درماني و خانواده مراجعه كنند. ايشان بيان كردند دست بر قضا چند سالي است كه به مشاور مراجعه مي‌كنند و مشكل او و همسرش حل نشده و نتيجه‌گيري مشاور جدايي بوده. وقتي پيشنهاد كردم مشاور خود را تغيير دهند با تعجب ايشان روبه‌رو شدم. اين گفت‌وگو بهانه‌اي براي طرح موضوع شد.
مشاوره و روان‌درماني(يا رفتاردرماني) شيوه‌اي است براي يافتن راه‌حل مشكلاتي كه مردم با آنها مواجه مي‌شوند، در اين خصوص چند نكته قابل تامل وجود دارد:
1- روانشناسي علم جديدي است كه حدود يكصد سال پيش از دل فلسفه و زيست‌شناسي بيرون آمده و همچنان تحت تاثير آنهاست و چندين مكتب مختلف از جمله:
- رفتارگرايي
- روانكاوي
- شناخت‌گرايي
- انسان‌گرايي
- زيست‌شناختي
- تحليلي
و ... دارد. همچنين رشته روانشناسي چندين گرايش مانند: تربيتي، مشاوره خانواده، باليني، سلامت، اجتماعي و... دارد. به عنوان مثال اگر فرزند كسي اختلالات يادگيري داشت بايد به روان‌شناس تربيتي مراجعه كند و اگر شب ادراري داشت به روان‌شناس باليني. پس هنگام جست‌وجوي مشاور حتما اين نكته را به خاطر داشته باشيد.
2- بهترين روش استفاده از خدمات مشاوره مراجعه به يك «مركز مشاوره» است. يك مركز مشاوره بايد از تخصص‌هايي مانند مغز و اعصاب، روان‌پزشك، روان‌شناس و مددكار بهره گرفته باشد.
معمول بر اين است كه ابتدا فرد مراجعه كننده توسط يك متخصص مغز و اعصاب يا روان‌پزشك معاينه مي‌شود و پس از اطمينان از اينكه مشكل جسماني ندارد به روان‌شناس مربوطه معرفي مي‌شود. گاهي لازم است ابتدا فرد تحت درمان با دارو قرار بگيرد و بعد با مساعد شدن شرايطش براي ادامه درمان به روان‌شناس ارجاع داده شود.
3- پيچيدگي‌هاي زندگي امروزه بشر و دست و پنجه نرم كردن با انواع مشكلات، دريافت خدمات مشاوره را براي همه مردم در برهه‌اي از زندگي اجتناب‌ناپذير كرده. همان‌گونه كه بيماري‌هاي جسماني به سراغ همه مي‌آيد، مشكلات رفتاري هم بدين‌گونه است. قدرت، ثروت، شهرت و... باعث تاب‌آوري نمي‌شوند. همان‌طور كه پزشكان بيمار مي‌شوند، روان‌شناسان هم دچار مشكلاتي مي‌شوند كه نياز به مشاوره پيدا مي‌كنند. پس هر زمان نياز به مشاوره داشتيد بي‌درنگ اين اقدام را انجام دهيد. اما در هر صنفي افراد سودجو وجود دارند، از جمله صنف درمانگران، در انتخاب مشاور دقت لازم را به عمل آوريد و هميشه در نظر داشته باشيد هيچ انساني مقدس نيست و ممكن است خطا كند. ولي اگر مشاوري خطايي داشت آن را به سايرين تعميم ندهيد.
4- اگرچه هر روز تعداد بيشتري از مردم به اهميت استفاده از خدمات مشاوره پي مي‌برند اما هنوز تا فراگير شدن استفاده از خدمات مشاوره راه درازي در پيش است. از آنجايي كه افراد بايد محرمانه‌ترين و خصوصي‌ترين حرفهاي خود را با مشاور در ميان بگذارند، توصيه شده از مشاوراني كه نسبت فاميلي دارند يا از دوستان هستند، استفاده نشود. ترجيحا به كساني مراجعه كنيد كه نگران رازداري آنها نباشيد.
5- استفاده از خدمات مشاوره و روان‌درماني، فرآيندي طولاني، وقت‌گير و پرهزينه است، همين امر باعث مي‌شود بسياري از افرادي كه به درمانگر مراجعه مي‌كنند تا حصول نتيجه مطلوب قادر به ادامه روند درمان نباشند. قرار گرفتن اين نوع خدمات تحت پوشش بيمه‌هاي درماني، مهم‌ترين راهكار براي ترغيب مردم به استفاده از اينگونه خدمات است كه در نهايت به افزايش سلامت روان و تاب‌آوري مردم جامعه منجر مي‌شود.
6- چنانچه براي حل مشكل خود به مشاور مراجعه كرديد و نتيجه مطلوب را به دست نياورديد، نا اميد نشويد، با تغيير مشاور خود، ادامه دهيد. همان‌طور كه براي درمان بيماري جسماني ممكن است پزشك خود را تغيير دهيد. نارضايتي از روند درمان منافاتي با مهارت و توانايي پزشك ندارد و تنها شيوه‌هاي درمان متفاوت است. مشاوره و روان‌درماني هم بدين‌گونه است. با توجه به مكاتب روانشناسي ممكن است مشاوران مختلف رويكرد‌هاي متفاوتي براي درمان يا حل مشكل در نظر بگيرند.
7- براي استفاده از خدمات مشاوره حتما به متخصصاني كه داراي مجوز فعاليت و پروانه اشتغال هستند، مراجعه كنيد. مراجع رسمي هم بايد نظارت خود را نسبت به صلاحيت حرفهاي مراكز مشاوره و مشاوران افزايش دهند.
8- متخصصان روانشناسي و مشاوره بايد اخلاق حرفهاي را رعايت كنند و از پذيرش افرادي كه مشكل آنها در تخصص‌شان نيست، خودداري كرده و آنان را به متخصصان مربوطه ارجاع دهند. حتي در رسانه‌ها به خصوص رسانه ملي سعي كنند اين مورد رعايت شود. به عنوان مثال اگر در برنامه‌اي به عنوان كارشناس تربيتي دعوت شده‌اند از اظهارنظر در ساير حوزه‌ها خودداري و گوشزد كنند كه در تخصص آنان نيست. البته اين مورد شامل كارشناسان در همه رشته‌ها مي‌شود.