درخشش آسيايي‌ها در شب كسالت‌بار اسكار

بامداد دوشنبه 6  ارديبهشت برابر با ۲6 آوريل مهم‌ترين، معتبرترين و در عين حال پرآوازه‌ترين مراسم سينمايي در جهان برگزار شد و جوايز به برگزيدگان تعلق گرفت. با گذشت 93 سال از برپايي اين مراسم مهم سينمايي و با وجود انتقادات زياد به جهت‌گيري‌هاي سياسي، رويكرد متغير و معيارهاي غيرسينمايي آن، اما همچنان جايزه اسكار از تاثيرگذارترين و پربحث‌ترين تحسين‌هاي سينمايي جهان به شمار مي‌رود و با وجود كاهش تماشاگران، باز ميليون‌ها مخاطب هر ساله از اقصا نقاط جهان پاي‌گيرنده‌هاي‌شان  به انتظار برگزاري آن مي‌نشينند.

امسال اما برپايي آن از تركش‌هاي انفجار مهيب كرونا بي‌نصيب نماند و مثل اكثر مراسم‌ها در فصل جوايز سينمايي با يك چالش جهاني روبه‌رو بود. از آوريل سال گذشته تا زمان برگزاري آن 6 ارديبهشت امسال اين رويداد حواشي زيادي از سر گذراند. در گزارش زير تلاش شده به مهم‌ترين و پررنگ‌ترين نكات آن اشاره شود: 

اولين حاشيه اسكار امسال به اواخر ارديبشهت سال گذشته مربوط مي‌شود كه تاخير در زمان برگزاري آن است. بعد از اينكه پاندمي كرونا، سال ۲۰۲۰ را براي هاليوود متلاطم كرد و باعث بسته شدن سالن‌هاي سينما در سراسر امريكا و به‌هم خوردن برنامه تهيه و توليد فيلم‌ها شد، اعضاي هيات‌مديره آكادمي اسكار هم درصدد تغيير فرمت و زمان مشخص ديگري براي مراسم اسكار برآمدند؛ اما ترجيح دادند با تامل بيشتري در اين باره تصميم بگيرند و براي مهم‌ترين جوايز سينمايي سال زمان بگذارند تا ببينند وضعيت پاندمي چطور پيش مي‌رود تا تصميم نهايي خود را اعلام كنند.
تا اينكه بالاخره عوارض كرونا دامن‌گير اسكار شد و (27 خرداد) هيات رييسه آكادمي اسكار طي برگزاري جلسه‌اي آنلاين اعلام كردند، مراسم اهداي جوايز آكادمي با تاخير دو ماهه مي‌آيد. به اين ترتيب نود‌و‌سومين دوره مراسم اهداي جوايز آكادمي اسكار كه قرار بود 28 فوريه برگزار شود به ۲۵ آوريل ۲۰۲۱ (۵ ارديبهشت ۱۴۰۰) موكول شد.
درست است كه به تعويق افتادن مراسم اسكار رويداد نادر و خبرسازي است اما خبر مهم‌تر درباره اين جايزه سينمايي، ايجاد 4 استاندارد تازه‌اي بود كه در انتخاب برندگان جوايز از جمله جايزه بهترين فيلم تاثير زيادي مي‌گذاشت؛ البته اين قوانين قرار نيست تا اسكار ۲۰۲۴ اجرايي شوند اما به هر جهت، اعلام آن براي اسكار 2021 حاشيه‌ساز بود و اتفاقا با واكنش‌هاي بعضي هنرمندان هم همراه شد. 
اما قوانين تازه اسكار چه بود؟ 4 استاندارد مربوط به نمايش فيلم، عوامل، استوديو و فرصت‌هايي براي آموزش و پيشرفت در ديگر جنبه‌هاي توسعه و اكران فيلم است. طبق توضيح ايسنا درباره يكي از اين 4استاندارد؛ فيلم‌ها براي واجد شرايط شدن در شاخه بهترين فيلم بايد حداقل يك شخصيت اصلي يا يك شخصيت مكمل مهم از اقليت‌هاي قومي و نژادي داشته باشند، حداقل ۳۰ درصد از نقش‌هاي ثانويه بايد از اقليت‌هاي قومي و نژادي باشند يا خط اصلي داستان، مضمون يا روايت روي اين گروه از اقليت‌ها متمركز باشد. براساس اعلام آكادمي، اقليت‌ها شامل زنان، رنگين‌پوستان يا افرادي با معلوليت مي‌شود. 
 اسكار كه امسال در يك شرايط پرچالش جهاني قرار گرفته بود، سعي كرد حداقل از نظر فيلم‌هاي شركت‌كننده يكي از بالاترين ركوردها را به ثبت برساند. تعداد فيلم‌هاي واجد شرايط رقابت در اسكار مستند بلند از ۱۷۰ فيلم در سال گذشته به ۲۳۸ فيلم رسيده و شاخه بهترين فيلم بين‌المللي نيز شاهد رقابت ركورد ۹۳ فيلم از كشورهاي مختلف بود. براي اولين‌ بار در تاريخ جوايز سينمايي اسكار، همه اعضاي آكادمي توانستند  در مرحله نخست راي‌گيري شاخه بهترين فيلم بين‌المللي شركت كنند و همين امر قدرت اعضاي آكادمي در لس‌آنجلس را كاهش داده بود. همچنين طبق اعلام آكادمي اسكار، امسال براي نخستين ‌بار ۱۵ فيلم در فهرست نامزدهاي اوليه اين شاخه انتخاب شد در حالي كه در سال‌هاي گذشته فهرست كوتاه اين شاخه شامل ۱۰ فيلم بود.
با درنظر گرفتن اين نكته كه هر ساله معرفي فيلم ايراني به اسكار براي مخاطبان و اهالي سينما با جذابيت‌ها و حواشي زيادي همراه مي‌شود و واكنش‌هاي زيادي را به همراه دارد؛ امسال هم از اين قاعده مستثنا نبود ولي درنهايت در فرصت كمتر از يك ماه باقي مانده، فيلم «خورشيد» مجيد مجيدي به عنوان نماينده سينماي ايران به اسكار معرفي شد تا فيلم مجيدي بيست و ششمين نماينده سينماي ايران در شاخه بهترين فيلم بين‌المللي(غيرانگيسي زبان) جوايز سينمايي اسكار باشد.
آكادمي علوم و هنرهاي سينمايي بامداد 22 بهمن اولين فهرست از فيلم‌هاي منتخب در رقابت بهترين فيلم بين‌المللي را  اعلام كرد كه فهرستي متشكل از ۱۵ فيلم بودند كه به رقابت بهترين فيلم بين‌المللي اسكار راه يافتند. «خورشيد» ساخته مجيد مجيدي نماينده ايران دركنار ۱۴ فيلم ديگر در اين فهرست قرار گرفت. همچنين در اين روز نامزدهاي اوليه ۹ بخش از رقابت اسكار شامل جلوه‌هاي تصويري، چهره‌پردازي، موسيقي متن، ترانه، فيلم بلند بين‌المللي، مستند بلند، مستند كوتاه، فيلم كوتاه و انيميشن كوتاه هم اعلام شد.
اما درنهايت كه پريانكا  چوپرا و نيك  جوناس اسامي نامزدهاي 93 دوره اسكار را از لندن اعلام كردند فيلم سينمايي «خورشيد» به كارگرداني مجيد مجيدي كه نماينده ايران در بخش فيلم‌هاي بين‌المللي بود، موفق نشد يكي از ۵ نامزد نهايي دريافت جايزه اسكار باشد. نماينده كشورهاي دانمارك، روماني، هنگ‌كنگ، تونس و بوسني فهرست ۵ نامزد نهايي اسكار بين‌الملل در دوره نود و سوم را تشكيل دادند.
با تمام اين صحبت‌ها، امسال اسكار تحول ديگري را هم به خود ديد؛ در راستاي هدف تغيير بافت جنسيتي و نژادي اعضا و رساندن شمار زنان و رنگين‌پوستان عضو به دو برابر آمار فعلي ۸۱۹ عضو جديد ۲۰۲۰ را اعلام كرد. اين ۸۱۹ نفر از ۶۸ كشور مختلف به عضويت جديد در آكادمي درآمده‌اند. از اين ميان ۳۶ درصد از جوامع نژادي متفاوت و ۴۵درصد زن هستند. ۴۹ درصد اعضاي جديد از كشورهاي ديگر به جز امريكا وارد آكادمي شده‌اند.
در همين راستا حضور نرگس آبيار فيلمنامه‌نويس «نفس» و ستار اوركي سازنده موسيقي «فروشنده» از سينماگران فعال در سينماي ايران در فهرست تازه اعضاي آكادمي جلب‌توجه كرد و با افزوده شدن اعضاي جديد شمار اعضاي آكادمي به ۹۴۱۲ نفر مي‌رسد.
يكي از نكات حاشيه‌اي كه يادآوري آن بيراه نيست اينكه اواخر اسفند سال گذشته دولت چين به كانال‌هاي رسانه‌اي خود اعلام كرده، مراسم اسكار را به صورت زنده پخش نكنند و ميزان پوشش اين رويداد را به حداقل برسانند. چرا؟ براي اينكه غير از حضور يك مستند ۳۵ دقيقه‌اي در بخش بهترين مستند كوتاه نامزد شده كه در مورد تاريخچه گروه طرفدار دموكراسي هنگ‌كنگ ساخته شده بود نامزدي كلويي ژائو كه با فيلم «سرزمين خانه‌به‌دوشان» در ۶ بخش اسكار از جمله بهترين فيلم و بهترين كارگرداني نامزد شده بود هم در اين تصميم بي‌تاثير نبود. چون ژائو پيش از اين در مصاحبه‌اي مورد اعتراض چيني‌ها قرارگرفت و آنها او را خائن خطاب كردند. او كه اصالتي چيني دارد در مصاحبه‌اي با مجله استراليايي گفته بود كه اكنون ايالات متحده كشور اوست. 
امسال پوشش برنامه تلويزيوني اسكار به كارگردان برنده اسكار «استيون سودربرگ»، تهيه‌كننده نامزد اسكار «استيسي شر» و تهيه‌كننده نامزد امي «جسي كالينز» واگذار شد. دو، سه روز مانده به برگزاري اسكار سودربرگ درباره نحوه برگزاري اين مراسم گفته بود همه‌گيري بيماري كرونا باعث ايجاد فرصتي شده براي چيز‌هايي تلاش كنيم كه پيش از اين براي آن تلاش نشده بود.
مراسم اهداي جوايز آكادمي در سال ۲۰۲۱ براي سومين سال متوالي بدون يك مجري ثابت برگزار مي‌شد. آخرين مجري ثابت مراسم اسكار «جيمي كيمل» بود كه در سال ۲۰۱۸ اين وظيفه را برعهده داشت.
با وجود قواعد سخت‌گيرانه‌اي كه براي دعوت از مهمانان بين‌المللي و بررسي شرايط اسكار امسال درنظر گرفته بود اما چند روز مانده به برگزاري اين مراسم اعلام شد كه اسكار امسال در سالن «يونيون استيشن » كه يكي از جاذبه‌هاي گردشگري توريستي امريكا همچنين مكان فيلمبرداري شمار قابل‌توجهي فيلم‌هاي كلاسيك در مركز شهر لس‌آنجلس است، برگزار مي‌شود ولي مهمان‌ها در دو محل مختلف حاضر مي‌شوند(سالن تياتر دالبي و يونيون استيشن) همچنين علاوه بر لس‌آنجلس، انستيتو فيلم بريتانيا در لندن هم ميزبان نامزدهاي بريتانيايي شد. 
امسال آكادمي ۱۵ برنده و نامزد پيشين جايزه اسكار را به عنوان گروه  نخست از اعطا‌كنندگان جوايز در نودوسومين دوره اين جوايز معرفي كرد و بر اين اساس «بونگ جون هو»، «برد پيت»، «واكني فينيكس»، «هريسون فورد»، «لارا درن» و «برايان كرانستون» از جمله مهم‌ترين ستاره‌هايي بودند كه امسال نه براي دريافت جايزه بلكه براي اعطاي جايزه اسكار روي صحنه رفتند. «دان چيدل»، «آنجلا وست»، «رجينا كينگ»، «هال بري»، «مارلي متلين»، «ريتا مونرو» و «ريس ويترسپون» ديگر چهره‌هاي دعوت شده براي اعطاي جوايز امسال بودند. 
با تمام اين حواشي گفته شده بالاخره اين مراسم به صورت حضوري برگزار شد. در دوران شيوع كرونا كه اغلب مراسم بزرگ سينمايي از گلدن‌گلوب تا بفتا به شكل مجازي برگزار شدند، اسكار امسال به شكل مجازي شدن تن نداد و با تمهيداتي زمينه حضور هنرمندان و تماشاگران را فراهم كرد. البته حاضرين در مراسم اسكار تست كوويد‌-‌19 داده  بودند. 
طبق پيش‌بيني‌ها، فيلم «سرزمين آواره‌ها» ساخته «كلوئي ژائو » كارگردان زن چيني‌تبار دو جايزه اصلي بهترين فيلم و كارگرداني را به خود اختصاص داد. «فرانسيس مك دورمند» هم براي بازي در اين فيلم اسكار بهترين بازيگر زن را گرفت. «آنتوني هاپكينز» براي بازي در فيلم «پدر» توانست دومين جايزه اسكار بازيگري خود را كسب كند. فيلم «منك» به كارگرداني «ديويد فينچر» كه با  حضور در ۱۰ شاخه بيشترين تعداد نامزدي را به خود اختصاص داده بود، تنها به كسب  دو جايزه بهترين فيلمبرداري و طراحي توليد  بسنده كرد.
 براي نخستين‌ بار در تاريخ ۹۳ ساله جوايز سينمايي اسكار جايزه بهترين كارگرداني اين رويداد به يك فيلمساز زن آسيايي  و غيرسفيدپوست رسيد. در كل تاريخچه اسكار تنها دوكارگردان زن به اين جايزه دست يافته‌اند كه مورد قبلي آن به حدود يك دهه قبل مربوط  مي‌شود كه «كاترين  بيگلو»   براي فيلم «هرت لاكر» اسكار كارگرداني گرفت. پيش از «كلوئي ژائو»  نيز تنها «لينا‌ ورتمولر»، «جين كمپيون»، «سوفيا كاپولا» و «گرتا گرويگ» و «كاترين بيگلو» زناني بودند كه در شاخه كارگرداني اسكار نامزد شده بودند. 
درباره صحبت‌هاي «كلوئي ژائو» پس از دريافت جايزه بهترين كارگرداني اسكار، ايسنا  نوشت كه او اخيرا خيلي به اين موضوع فكر مي‌كند كه وقتي شرايط دشوار مي‌شود چگونه به مسير ادامه دهد:«وقتي در چين زندگي مي‌كردم همراه با پدرم به عنوان سرگرمي و بازي اشعار و متون كلاسيك چيني را حفظ مي‌كرديم  و با هم آنها را از برمي‌خوانديم و تلاش مي‌كرديم جملات يكديگر را كامل كنيم.  اين كارگردان چيني همچنين عنوان كرد كه عبارت  چيني با ترجمه «انسان‌ها در بدو تولد ذاتا خوب هستند» الهام‌بخش او بوده و همواره روي زندگي و كارش تاثير داشته  است.
در اسكار امسال، استوديوهاي بزرگ هاليوودي از يونيورسال تا ديزني هيچ كدام به اندازه نتفليكس، غول دنياي استريم  ويديو موفق نبودند. به نوشته خبرآنلاين اين كمپاني با فيلم‌هايي كه در اسكار داشت ۷ جايزه گرفت. البته در رشته‌هاي بهترين فيلم و بازيگري چيزي نصيبش نشد اما با اين حال بيشترين اسكار را صيد كرد. از فيلم‌هاي مهم نتفليكس در اسكار امسال مي‌توان به «بلك‌باتم ما ريني»، «منك» و مستند «معلم اختاپوسي من»  اشاره كرد.
آنتوني هاپكينز كه براي كسب جايزه اسكار بازيگر نقش اصلي مرد فيلم پدر در اسكار حضور نداشت در پيام ويديويي گفت كه در زادگاهش ولز حضور دارد و انتظار اين پيروزي را در 82 سالگي نداشته است و اين جايزه را به چادويك بوزمان كه سال گذشته درگذشت، تقديم كرد. 
 اما مهم‌ترين نكته واكنش‌ها به چگونگي برگزاري اين مراسم بود؛ حسين معززي‌نيا تحليلگر و منتقد سينما دقايقي بعد از برگزاري نوشت:«يكي از سردترين و كسالت‌بارترين دوره‌هاي تاريخ مراسم اسكار به پايان رسيد؛ بدون هيچ كدام از آن كليپ‌هاي هيجان‌انگيز نوستالژيك تاريخ سينمايي، بدون هيچ حادثه جذاب يا حتي يك سخنراني به ياد ماندني. انتقال جايزه كارگرداني به اوايل مراسم و قرار دادن جايزه بهترين فيلم قبل از دو جايزه بهترين بازيگر مرد و زن هم واقعا توهين‌آميز به نظر مي‌رسد اين اندازه ستاره محوري آن هم در مراسمي كه از اندرزهاي اخلاقي انباشته شده؟ مراسم امشب يك‌جور مجلس وعظ طولاني بود، مملو از پيام‌هاي انسان‌دوستانه ستايش اخلاق و توصيه‌هاي اكيد به خودداري از نفرت ورزيدن به قوميت‌ها، نژادها و اقليت‌ها در چهارپنجم زمان مراسم هم اقليت‌ها يا روي سن بودند يا جايزه بردند.»

بهترين فيلم: «سرزمين خانه‌به‌دوش‌ها»، بهترين كارگردان: كلويي ژائو براي «سرزمين خانه‌به‌دوش‌ها».بهترين بازيگر زن: فرانسيس مك‌دورمند  براي «سرزمين خانه‌به‌دوش‌ها».
بهترين بازيگر مرد: آنتوني هاپكينز براي «پدر»، بهترين فيلمنامه غيراقتباسي: امرالد فنل براي «زن جوان خوش‌آتيه»، بهترين فيلمنامه اقتباسي: كريستوفر همپتن و فلوريان زلر براي «پدر»، بهترين فيلم بين‌المللي: «يك دور ديگر» توماس وينتربرگ از دانمارك.
بهترين بازيگر نقش مكمل مرد: دنيل كالويا «يهودا و مسيح سياه»، بهترين بازيگر نقش مكمل زن: يون يا جان براي «ميناري»، بهترين چهره‌پردازي و آرايش مو: بلك باتم ما ريني، بهترين طراحي لباس: بلك باتم ما ريني، بهترين صدا: «آواي متال»، بهترين فيلم كوتاه: «دو غريبه دور»، بهترين فيلم كوتاه انيميشن: «هر اتفاقي بيفتد من دوستت دارم»، بهترين انيميشن بلند سينمايي: «روح» - پيت داكتر و دانا ماري، بهترين مستند كوتاه: «كولت»، بهترين مستند بلند: «معلم اختاپوسي من»، بهترين جلوه‌هاي ويژه: «تِنت»، بهترين طراحي صحنه: «منك»، بهترين فيلمبرداري: اريك مسرشميت براي «منك»، بهترين تدوين: ميكل نيلسن براي «آواي متال»، بهترين موسيقي متن: «روح» - ترنت رزنر، آتيكس راس و جان باتيست، بهترين ترانه: «يهودا و مسيح سياه».