سياست‌هاي جنگ‌طلبانه نتانياهو چگونه منافع بلندمدت تل‌آويو را به خطر انداخت؟
تبعات يك ماجراجويي با اهداف سياسي
محمدحسين لطف‌الهي
براي نخست‌وزير اسراييل كه در پي ناكامي در تشكيل كابينه بايد خيلي زود قدرت را به رقيب خود تحويل مي‌داد يا در انتظار يك انتخابات جديد مي‌نشست، هيچ چيز نمي‌توانست بهتر از يك جنگ كوتاه‌مدت منافع او را تامين كند. اما بنيامين نتانياهو گمان نمي‌كرد جنگي كه او براي باقي ماندن در قدرت به راه مي‌اندازد، مي‌تواند هزينه‌اي بسيار زياد را بر اسراييل تحميل كند.
پيش از شروع جنگ 11 روزه ميان اسراييل و حماس كه به كشته شدن 243 فلسطيني از جمله ده‌ها كودك منجر شد، نتانياهو در اسراييل وضعيت متزلزلي داشت و در اوايل ماه مه مذاكرات پيرامون تشكيل دولت ائتلاف به جايي رسيد كه او از نخست‌وزيري اسراييل كنار گذاشته شود؛ ايده‌اي كه اكنون كنار گذاشته شده و نشان مي‌دهد كه دست‌كم در كوتاه‌مدت نتانياهو توانسته به اصلي‌ترين هدف خود يعني باقي ماندن در قدرت دست پيدا كند.
راجر كوهن، دبير سياست خارجي روزنامه نيويورك‌تايمز در اين خصوص مي‌نويسد: اين روش قديمي نخست‌وزير اسراييل براي اداره امور است؛ ايجاد بحران و بهره‌برداري از آن براي اقناع ديگران در خصوص نقش مهم خود در اداره اسراييل و وارد آوردن ضربه‌اي دردناك به حماس براي اينكه تا چند سال توان عمليات عليه اسراييل را نداشته باشد. اما نه ضربه‌اي كه به‌طور كامل اين گروه را از بين ببرد.
به گزارش «اعتماد» دقيقا 3 روز پس از آنكه حماس در پاسخ به حملات اسراييل به شيخ جراح و كشتار فلسطيني‌ها در اعتراضات، موشك باران تل‌آويو و برخي ديگر از شهرهاي اسراييل را آغاز كرد، نفتالي بنت وزير دفاع پيشين كه اصلي‌ترين رقيب نتانياهو در آخرين انتخابات به شمار مي‌رفت، اعلام كرد:«تغيير دولت و روي كار آمدن كابينه‌اي با تركيبي كه از پيش برنامه‌ريزي شده در مقطع زماني فعلي به كار نمي‌آيد.» او كه رهبري حزب راستگراي يامينا را بر عهده دارد تحت تاثير فضاي بسيار ملي‌گرايانه و قطبي در اسراييل با برداشتن حمايت خود از ايده تشكيل دولت شراكتي با لاپيد باعث شد كه نتانياهو همچنان در قدرت باقي بماند.
الجزيره انگليسي درگزارشي تشديد خشونت‌ها ميان فلسطين و اسراييل و ايجاد يك بحران را خواست قلبي نتانياهو معرفي كرده است. به نوشته اين شبكه خبري، نخست‌وزير فعلي اسراييل نه تنها هيچ تلاش مهمي براي مهار خشونت انجام نداده؛ بلكه ماه گذشته كه مي‌توانست به پليس دستور دهد كه سد راه‌هاي دروازه دمشق در شهر قديم قدس را بردارند، صبر كرد تا آنجا به ميدان جنگ بين پليس و صدها جوان فلسطيني تبديل شود. او همچنين به پليس اجازه داد در زمان برگزاري نماز نارنجك بيهوده در مسجدالاقصي بيندازد. الجزيره مي‌نويسد: اندكي پس از انتخابات 23 مارس «يايير لاپيد» رييس حزب يش آتيد، وزير دارايي سابق و رهبر موسوم به «بلوك تغيير» با «بني‌گانتز»، رييس حزب «آبي و سفيد» ملاقات كرد و به گفته «يوسي ورتر» نويسنده روزنامه هاآرتص موارد زير را به او گفت:«يك چيز وجود دارد كه بايد در نظر بگيريد. اگر نتانياهو احساس كند كه دولت از دستان او خارج مي‌شود، سعي مي‌كند يك حادثه امنيتي ايجاد كند. در غزه يا مرز شمالي. اگر او فكر كند كه اين تنها راه نجات اوست، لحظه‌اي دريغ نمي‌كند».
ايمن عوده، رييس ليست مشترك احزاب عربي در كنست مي‌گويد:«هرچند سال يك بار ما شاهد بازگشت خشونت در روابط اسراييل و فلسطين هستيم چراكه اسراييل كرانه باختري را اشغال كرده است. اين بار اما درگيري‌ها و خشونت به اين دليل آغاز شد كه نتانياهو حاضر است همه چيز را بسوزاند تا خود در قدرت باقي بماند. او شرايط را به نحوي مديريت كرد تا خشونت‌ها به نفع او تشديد شود».
تبعات جبران‌ناپذيري جنگ‌افروزي
با اهداف سياسي
هرچند شكي وجود ندارد كه جنگ 11 روزه با حماس به نفع نتانياهو تمام شد اما اين جنگ آسيب‌هايي به اسراييل وارد آورده كه تحليلگران و فعالان سياسي آن را جبران‌ناپذير مي‌دانند.
ايتامار رابينوويچ، سفير سابق اسراييل در واشنگتن با اشاره به4 انتخابات بي‌نتيجه‌اي كه از سال 2019 برگزار شده، مي‌گويد:«براي يك سياستمدار كه متهم به فساد مالي است، نباختن در 4 انتخابات پياپي يك دستاورد است.» رابينوويچ معتقد است، نتانياهو پايگاهي مردمي نظير هواداران ترامپ دارد كه محافظه‌كار و ملي‌گرا هستند و توانسته طوري به آنها مسائل را القا كند كه هنگام بحران از خود بپرسند «آيا كسي جز بي‌بي قادر به رفع بحران است؟»
رابينوويچ بر اين باورست كه سياست نتانياهو در بهره‌گيري بيش از حد از خشونت عليه اعراب و مسلمانان براي ايجاد تنش و درگيري در نهايت باعث شد بازخورد اين سياست، خطري بزرگ براي آينده اسراييل باشد چراكه حماس و برخي ديگر از جريان‌ها در فلسطين براي مقابله با اين سياست تصميم گرفتند خود را تا بن دندان مسلح كنند و به اين باور رسيدندكه ديپلماسي در برابر تل‌آويو جوابگو نيست.
علاوه بر اين هرچند براي اسراييل و نتانياهو كاري ندارد كه فجايع حقوق بشري كه در پي جنگ‌هاي متمادي عليه فلسطينيان پديد آورده‌اند از ياد ببرند اما اين فجايع حقوق بشري باعث شده تا به مرور زمان جريان طرفدار فلسطين در ايالات متحده قدرت بگيرد و براي اولين بار طي دهه‌هاي گذشته موج بزرگي در حمايت از فلسطين در ميان سياستمداران حزب دموكرات و شهروندان امريكايي شكل گرفت. يايير لاپيد رقيب مركزگراي نتانياهو معتقد است او «حتي در ديپلماسي عمومي هم شكست خورد.»
نيويورك‌تايمز در توصيفي پيرامون وضعيت فعلي نتانياهو نوشته است:«او باز هم زنده ماند اما جادوگر اين بار نتوانسته از تار و پود بافته‌هاي خود رهايي يابد.»
ايالات متحده و اولويت‌هاي سياست خارجي پس از جنگ غزه
مايكل كراولي و آني كارني، دو خبرنگار ارشد حوزه سياست خارجي امريكا در گزارشي پيرامون تبعات جنگ غزه و تاثير آن بر سياست‌هاي واشنگتن نوشته‌اند: در آخرين ساعات روز پنجشنبه كه مساله برقراري آتش‌بس بين اسراييل و حماس مطرح شد، مقامات كاخ سفيد به ميانجيگري براي دستيابي به توافق كمك كردند اما در خصوص اقدام مهم بعدي اختلاف نظر داشتند. اقدام مهم بعدي اين بود كه آيا جو بايدن بايد اين خبر را به صورت عمومي اعلام كند يا نه. ايرادي كه وجود داشت اين بود كه آتش‌بسِ برنامه‌ريزي شده كه قرار بود به زودي به اجرا درآيد، ممكن بود نقض شود كه به وجهه بايدن صدمه مي‌زد. مزيتي كه وجود داشت، اين بود كه بايدن به عنوان يك فرد صلح دوست مطرح مي‌شد و دو طرف را به صورت علني به ادامه آتش‌بس متعهد مي‌كرد. به اين ترتيب احتمال اينكه هر يك از دو طرف با اجراي يك حمله در لحظه آخر موجب شكست اين طرح مي‌شد،كاهش مي‌يافت. بايدن يك ساعت پيش از اجراي آتش‌بس، سخنان كوتاهي بيان كرد و به شكل غيرمستقيم به منتقداني كهاو را متهم مي‌كردند با مبالغه درباره «تعامل ديپلماتيك فشرده» دولت در پشت صحنه براي پايان دادن سريع به درگيري‌ها كار چنداني انجام نمي‌دهد، پاسخ داد. اين قمار نتيجه داد، زيرا توافق حاصل شد و آتش‌بس همان شب به اجرا درآمد. اما اكنون بايدن كه تبديل به تازه‌ترين رييس‌جمهوري شده كه اقدام پرخطر ميانجيگري در مناقشه ديرينه بين اسراييل و فلسطيني‌ها را انجام مي‌دهد و با چالش‌ها و خطرات بيشتري روبه‌رو است. مقامات كاخ سفيد در حال بررسي نحوه تنظيم مجدد رويكرد خود هستند و اميدوارند از وقوع بحران ديگري كه توجه بايدن را به ميزان بيشتري از مهم‌ترين اولويت‌هاي سياست خارجي او منحرف مي‌كنند، جلوگيري شود. اين اولويت‌ها عبارتند از: چين، روسيه و بازگرداندن توافق هسته‌اي ايران. آنچه يادآور دستور كار گسترده طرح بايدن است، اين است كه او روز جمعه در كاخ سفيد با مون جائه اين، رييس‌جمهور كره جنوبي ديدار و با وي درباره موضوعاتي از جمله قدرت فزاينده چين و برنامه هسته‌اي كره شمالي گفت‌وگو كرد. بايدن دركوتاه‌مدت در حال اجراي اقداماتي براي افزايش تعامل امريكاست. آنتوني بلينكن، وزيرخارجه اوايل هفته آينده از منطقه ديدار مي‌كند. وزارت امور خارجه، مايكل راتني ديپلمات با سابقه را براي اداره كردن سفارت امريكا در شهر قدس اعزام مي‌كند تا اينكه بايدن بتواند در خصوص گزينه خود براي تصدي اين سمت تصميم‌گيري كند. مشخص نيست بايدن چه زماني سفير خود را انتخاب مي‌كند. اين اقدامي است كه چند كارشناس مسائل منطقه آن را فوري دانستند. مقامات دولت امريكا همچنين قصد بازگشايي كنسولگري خود در شهر قدس را دارند كه مهم‌ترين نقطه تماس واشنگتن با فلسطيني‌ها بود. زماني كه دونالد ترامپ سفارت امريكا را به شهر قدس منتقل كرد، اين كنسولگري در سفارت امريكا ادغام شد. اين اقدام موجب شد مقامات فلسطيني از انجام كار‌هاي خود در اين سفارتخانه خودداري كنند. كاخ سفيد همچنين براي آزمون تازه‌اي از روابط با بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل در خصوص تلاش‌هاي واشنگتن براي ازسرگيري توافق هسته‌اي سال ۲۰۱۵ با ايران آماده مي‌شود. با اين وجود انديشكده بروكينگز به دولت بايدن هشدار داده كه بايد مساله اسراييل و فلسطين را به اولويت اول خود در خاورميانه تبديل كند؛ اتفاقي كه شايد پس از احياي توافق هسته‌اي رخ دهد و با توجه به نوع نگاه دموكرات‌ها به راه‌حل دو دولتي احتمالا اين موضوع خوشايند اسراييل نخواهد بود.