تجمع بازماندگان قربانيان انفجار بيروت مقابل اقامتگاه وزير كشور
با خشونت پليس سركوب شد
بحران بي‌پايان لبنان
شهاب شهسواري
وضعيت پيچيده سياسي در لبنان بدون دورنمايي از پاياني خوش ادامه دارد. روز چهارشنبه ميشل عون، رييس‌جمهور و سعد حريري، نخست‌وزير مكلف، پيش از ديدار سرنوشت‌سازشان در كاخ بعبدا كه از سوي حريري به عنوان آخرين فرصت براي تشكيل دولت اعلام شده بود، با نمايندگان خارجي ديدار و گفت‌وگو كردند. حريري به قاهره سفر كرد تا پيش از جلسه سرنوشت‌سازش با عبدالفتاح سيسي، رييس‌جمهور مصر رايزني كند و ميشل عون نيز ميزبان فرستاده ويژه رييس‌جمهور فرانسه بود تا در مورد اجراي طرح فرانسه براي نجات لبنان به او گزارش دهد. سه‌شنبه شب، پليس لبنان با شليك گاز اشك‌آور و گلوله‌هاي لاستيكي به سمت خانواده كشته‌شدگان انفجار بندر بيروت كه در آستانه سالگرد اين انفجار در اعتراض به مانع‌تراشي وزير كشور در تحقيقات اين پرونده مقابل محل اقامت او تجمع كرده بودند، دست‌كم ۲۰ معترض را مجروح كرد. انفجار ۱۴ مرداد سال گذشته در بندر بيروت، بزرگ‌ترين انفجار غيرهسته‌اي در تاريخ جهان ارزيابي شده است كه ۲۰۷ كشته و بيش از ۷۵ هزار مجروح برجاي گذاشت. اما لبنان پيش از اين انفجار هم دچار آشفتگي مطلق سياسي بود. قطع كمك‌هاي بين‌المللي به لبنان و تحريم‌هاي امريكا باعث تضعيف شديد زيرساخت‌هاي اقتصادي لبنان شده بود. بعد از انفجار، به‌رغم وعده‌هاي برخي دولت‌هاي خارجي به رهبري فرانسه براي كمك به بازسازي اقتصاد لبنان، همچنان بعد از يك‌سال، گروه‌هاي سياسي اين كشور و حاميان‌شان حتي از توافق براي تشكيل يك دولت هم باز مانده‌اند.
تجمع خانواده قربانيان انفجار
در حالي كه دادستان جديد پرونده انفجار بندر بيروت، طارق بيطار، دستور تحقيقات از تعداد زيادي از مقام‌هاي ارشد از جمله نخست‌وزير و تعدادي از وزراي كابينه را صادر كرده است، هنوز مشخص نيست كه مظنونان تا چه اندازه حاضر به همكاري با تحقيقات جاري در مورد پرونده انفجار باشند. تعلل پارلمان در رفع مصونيت قضايي از وزراي مورد اتهام، هفته گذشته باعث برگزاري تجمعي مشابه مقابل محل اقامت نبيه بري، رييس پارلمان شد، اما اين‌بار تظاهرات‌كنندگان خشمگين‌تر بودند. محمد فهمي، وزير كشور بعد از دستور دادستان پرونده انفجار بيروت اعلام كرده بود كه اجازه بازجويي از عباس ابراهيم، رييس اداره اطلاعات و امنيت را نخواهد داد. خانواده‌هاي قربانيان انفجار در تجمع مقابل محل اقامت محمد فهمي در تشييع جنازه نمادين تابوت‌هايي خالي را حمل مي‌كردند و به وزير كشور براي عدم همكاري با تحقيقات براي مشخص شدن عامل انفجار بندر بيروت اعتراض داشتند. اين اعتراض نهايتا به خشونت كشيده شد و براساس گزارش‌ها دست‌كم ۲۰ معترض بر اثر شليك گلوله و گاز اشك‌آور توسط پليس مجروح شدند. تظاهرات‌كنندگان با اسپري‌هاي قرمز رنگ روي ديوار منزل و زره‌هاي پليس عبارت «قاتل» را درج كردند و ممانعت فهمي از تحقيقات قضايي را «قتل دوباره قربانيان انفجار» توصيف كردند.
كابينه تاخيري
هشت ماه است كه از انتصاب سعد حريري به عنوان مامور تشكيل دولت جديد در لبنان مي‌گذرد. حريري در پي طرح فرانسه براي بازسازي اقتصاد لبنان بار ديگر براي نخست‌وزيري نامزد شد، اما اين نامزدي همچنان ناكام مانده است. رييس‌جمهور ميشل عون و مامور تشكيل كابينه سعد حريري، بدون توجه به اوضاع وخيم كشور، دايم امروز و فردا مي‌كنند و بهانه مي‌آورند. قرار بود كه روز سه‌شنبه جلسه‌اي ميان سعد حريري و ميشل عون برگزار شود تا حريري تازه‌ترين فهرست منتخبان كابينه خود را به رييس‌جمهور ارايه دهد، اما ناگهان دفتر حريري اعلام كرد كه به دليل «يك قرار فوري» اين جلسه به تاخير افتاده است. مشخص شد كه قرار فوري حريري، سفر به مصر و ديدار با رييس‌جمهور و وزير خارجه اين كشور بود و حريري تصميم گرفته است بعد از سفر به مصر و رايزني با رييس‌جمهور مصر، فهرست كابينه خود را به كاخ بعبدا ببرد. رسانه‌هاي نزديك به حريري نوشته‌اند كه اين واپسين تلاش حريري براي تشكيل كابينه خواهد بود و در صورت مخالفت ميشل عون با فهرست جديد كابينه حريري از ماموريت خود كناره‌گيري خواهد كرد و روز پنجشنبه در مصاحبه‌اي تلويزيوني به افشاگري خواهد پرداخت. در واكنش به اين گمانه‌زني‌ها، ميشل عون، رييس‌جمهور لبنان هم در پيامي توييتري نوشت: «هر كسي كه مي‌خواهد از رييس‌جمهور در مورد مسووليتش در قبال تشكيل دولت انتقاد كند، ابتدا بهتر است كه بند چهار ماده ۵۳ قانون اساسي را به درستي مطالعه كند.» ميشل عون با اين حال روز چهارشنبه با لحني مثبت‌تر گفته بود كه اميدوار است سعد حريري بتواند «شاخص‌هايي مثبت‌تر» را در ديدار روز چهارشنبه‌اش در كاخ بعبدا ارايه دهد.
در حال انفجار مجدد
با اين حال استمرار لجاجت ميان عون و حريري براي تشكيل دولت، هيچ كمكي به معيشت مردم لبنان كه براساس گزارش بانك جهاني در «بدترين بحران اقتصادي ۱۵۰ سال گذشته جهان» قرار دارند، نكرده است. در آستانه سالگرد انفجار بندر بيروت، اقتصاد لبنان نيز در آستانه انفجار قرار دارد. تاخير در تشكيل كابينه نه تنها طرح ادعايي امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه براي نجات لبنان را معلق كرده بلكه به گفته حسن دياب، نخست‌وزير موقت لبنان، باعث توقف مذاكرات با صندوق بين‌المللي پول براي دريافت وام فوري شده است. روز دوشنبه، اتحاديه اروپا اعلام كرد قصد دارد ساز و كار تازه تحريمي براي تحريم هدفمند رهبران سياسي لبنان ايجاد كند. به گفته اروپايي‌ها سران لبنان از هرگونه اصلاحات و مبارزه با فساد حاكم بر اين كشور
سر باز مي‌زنند. مشكلات معيشتي در لبنان روزبه‌روز وسيع‌تر مي‌شود. ارزش پول ملي لبنان ۹۰درصد سقوط كرده است، ابرتورم و بيكاري گسترده، بخش بزرگي از مردم را تحت فشار اقتصادي شديد قرار داده است. هفته پيش حسن دياب، نخست‌وزير موقت در برابر سفرا و روساي نمايندگي‌هاي خارجي مستقر در بيروت گفته بود كه لبنان تنها چند روز تا فروپاشي كامل اجتماعي فاصله دارد. داروهاي ضروري، برق و سوخت به تدريج به كالاهاي ناياب در سراسر لبنان بدل مي‌شوند. نرخ ارز در بازار سياه به ازاي هر دلار معادل ۱۸۰۰۰ پوند لبنان رسيده است، در حالي كه براساس قانون هر دلار معادل ۱۵۰۷ پوند لبنان است. با اين حال حتي بانك مركزي هم نمي‌تواند اين نرخ قانوني ثابت را اجرا كند و براي پرداخت يارانه به واردكنندگان كالاهاي اساسي از نرخ يارانه‌اي هر دلار معادل ۳۹۰۰ پوند لبنان استفاده مي‌كند. اما اين دلار يارانه‌اي هم كه قرار بود به كار واردات كالاهاي اساسي بيايد، ناياب شده است. سنديكاي واردكنندگان دارو اعلام كرده كه بانك مركزي از ۷ ماه پيش ديگر هيچ يك از تعهدات ارزي خود را پرداخت نكرده است و صادركنندگان خارجي ديگر حاضر به صدور دارو به لبنان نيستند.شبكه برق لبنان روزانه فقط ۲ تا ۴ ساعت برق سراسري بيروت را تامين مي‌كند و در بقيه روز تقريبا تمام شهر با ژنراتورها روشن مي‌ماند. صف‌هاي طولاني بنزين هم به يك تصوير عادي در بيروت بدل شده است، هر خودرو سهميه چند ليتر بنزين در روز بيشتر ندارد و براي همين چند ليتر هم بايد ساعت‌ها در صف بماند.
ديدار حريري با سيسي
حريري هر چند در بيروت نتوانسته رييس‌جمهور را به نخست‌وزيري خودش راضي كند، اما در قاهره، به عنوان يك همتا با رييس‌جمهور مصر ديدار و گفت‌وگو كرد. مامور تشكيل دولت لبنان كه ديدار خود با رييس‌جمهور براي تعيين كابينه را يك روز به تاخير انداخته بود در قاهره از عبدالفتاح سيسي، وعده حمايت تمام‌عيار از لبنان در صورت نخست‌وزيري حريري را گرفت. دفتر رييس‌جمهور مصر در بيانيه‌اي نوشت كه «سيسي در ديدار با حريري بر حمايت كامل از رويكرد حريري براي بازگرداندن ثبات به لبنان» تاكيد كرده است. حريري در اين ديدار با سامح شكري، وزير امورخارجه مصر هم ديدار كرد. شكري در اين ديدار تاكيد كرد: «مصر آماده حمايت از لبنان براي خروج از وضعيت كنوني است و ضروري است كه همه طرف‌ها و جناح‌هاي سياسي لبنان كشور را بر منافع جناحي خودشان اولويت دهند.»
ديدار عون و فرستاده ويژه مكرون
پاتريك دورل، فرستاده ويژه امانوئل مكرون در امور لبنان نيز روز چهارشنبه در كاخ بعبدا مهمان ميشل عون رييس‌جمهور لبنان بود. دورل، پيش از اين ديدار در بازديد از بندر بيروت و خرابه‌هاي بازمانده از انفجار سال گذشته، به‌شدت از بي‌عملي سران لبنان انتقاد و تهديد كرده بود كه در صورت عدم توفيق رهبران لبنان براي اصلاحات اساسي، تحريم‌هايي از سوي فرانسه براي آنها درنظر گرفته خواهد شد. با اين حال ميشل عون در ديدار با فرستاده رييس‌جمهور فرانسه گفت: «تلاش‌ها براي اصلاحات همچنان در جريان است و هدف اين است كه دولتي تشكيل شود كه اصلاحات، مبارزه با فساد و همكاري با تحقيقات قضايي در مورد انفجار بندر بيروت را در اولويت خود قرار دهد.» عون همچنين موانع و مشكلات پيش روي تشكيل دولت را براي فرستاده مكرون شرح داد و اظهار اميدواري كرد كه در ديدار عصر روز چهارشنبه‌اش با حريري، نشانه‌هاي مثبت تازه‌اي از تشكيل دولت ديده شود. عون همچنين از حمايت‌هاي مكرون تشكر و با تاكيد بر «دوستي متحد‌كننده مردم لبنان و فرانسه» از تلاش‌هاي او تمجيد كرد.
خبر آخر
سعد حريري، نخست‌وزير مكلف لبنان، بعد از بازگشت از سفر مصر با حضور در كاخ بعبدا به ديدار ميشل عون رفت. به گزارش رويترز، او در اين ديدار فهرست يك كابينه با ۲۴ وزير را دراختيار ميشل عون رييس‌جمهور قرار داده است. گفته مي‌شود كه ميشل عون امروز تصميم خود در مورد پذيرش يا عدم پذيرش اين كابينه را اعلام مي‌كند.