فرماندهان نظامي امريكا با تصميم كاخ سفيد موافق نيستند
حواشي تصميم بايدن براي خروج از خاورميانه
مارك پري
دولت‌هاي عراق و امريكا در بيانيه پاياني آخرين دور گفت‌وگوي راهبردي اخيرشان، از توافق دوطرف بر سر خروج نيروهاي رزمي امريكا از عراق تا پايان سال جاري ميلادي خبر دادند. صبح روز گذشته متن كامل بيانيه پاياني چهارمين و آخرين دور گفت‌وگوي راهبردي ميان اين كشور و امريكا در پايگاه اينترنتي منتشر شد كه بر اساس آن، فرآيند گفت‌وگوي راهبردي ۱۱ ژوئن سال گذشته ميلادي به عنوان بخشي از توافقنامه چارچوب راهبردي سال ۲۰۰۸ درباره رابطه دوستي و همكاري ميان دو كشور آغاز شده و اكنون به پايان رسيده است.
بنا بر آنچه در اين بيانيه آمده، «فواد حسين» و «آنتوني بلينكن»، وزراي امور خارجه عراق و امريكا، رياست هيات‌هاي دو كشور در آخرين دور گفت‌وگوي راهبردي را بر عهده داشتند و هيات عراقي نيز شامل نمايندگاني از دولت اقليم كردستان بوده است.
همزمان در امريكا بحث و مجادله‌اي بر سر اين موضوع آغاز شده است كه آيا اساسا امريكا بايد در خاورميانه نيرويي داشته باشد و اينكه امريكا چطور بايد بودجه دفاعي خود را خرج كند؟ آيا نيازي هست امريكا هزينه‌اي كه در خاورميانه مي‌كند را متوجه ديگر نقاط دنيا كند؟ يوجين گولز در مقاله‌اي كه در ماه ژوئن سال 2021 در انستيتو كوئينسي منتشر شد، صراحتا گفت: « امريكا هيچ نيازي ندارد كه حضور دايمي در خاورميانه داشته باشد، بلكه امريكا بايد حضور نظامي‌اش در خاورميانه را با اهداف استراتژيكش هماهنگ كند. بنابراين در قدم نخست واشنگتن بايد خروج مسوولانه از خاورميانه را آغاز كند».
پس از آن استيون سيمون، تحليلگر انستيتو كوئينسي و ريچارد سوكولسكي، تحليلگر بنياد كارنگي در يادداشتي مشترك در مجله فارين پاليسي نوشتند: «نخست اينكه ايالات متحده امريكا هيچ منافع حياتي در خليج فارس ندارد. اهميت استراتژيك اين منطقه براي امريكا رو به افول است، چراكه توليد انرژي امريكا افزايش يافته و بازار جهاني انرژي نيز به سمت انرژي نو چرخش كرده است. دوم اينكه اصلي‌ترين تهديدها براي امنيت و ثبات منطقه تهديداتي داخلي هستند كه ريشه در ضعف دولت‌ها و ناكارآمدي حكمراني‌ها دارند و نيروهاي نظامي امريكا نمي‌توانند چنين نقايصي را برطرف كنند. سوم اينكه منافع اصلي امريكا در منطقه خاورميانه در حال حاضر در معرض خطر قرار ندارد و مي‌تواند با هزينه و پذيرش خطرات بسياري كمتري از آنها محافظت كند. امريكا هيچ نيازي ندارد كه در زمان صلح حضور نظامي دايمي در منطقه داشته باشد تا از جريان آزاد نفت و امنيت اسراييل دفاع كند يا به مبارزه با تروريست‌ها برخيزد يا از ظهور يك هژموني منطقه‌اي جلوگيري كند. چهارم اينكه اگر امريكا نيروهايش را از خليج فارس بيرون بكشد، مي‌تواند پول بسيار زيادي را ذخيره كند و در نهايت محدود كند، در خطر قرار گرفتن نيروهاي امريكا در خليج فارس خطر درگير شدن آنها را در درگيري‌هاي داخلي كشورها كاهش مي‌دهد. تا زماني كه نيروهاي امريكايي در منطقه حاضر هستند همواره اين بحث وجود خواهد داشت كه رهبران امريكا براي استفاده از ابزار نظامي در حل و فصل مسائل سياسي وسوسه خواهند شد.»
و اما مارك پري، تحليلگر ارشد انستيتو كوئينسي كه در امور نظامي و تحولات خارجي متخصص است در نوشتار جديد خود در وب‌سايت اين انستيتو مي‌نويسد: «آوريل سال 2021، ژنرال تاوزند، فرمانده ارتش امريكا در آفريقا در جلسه استماع كميته نظامي مجلس سنا شهادت داد كه خروج نيروهاي امريكايي از سومالي مانع از اين شد كه ارتش امريكا بتواند به تهديدات ادامه‌دار شبكه‌هاي تروريستي پاسخ دهد.» تاوزند گفت: «به هيچ‌وجه قابل انكار نيست كه تغيير موقعيت نيروهاي امريكايي در سومالي لايه‌هاي جديدي از پيچيدگي و خطر را بر تحولات آفريقا افزوده است.» اظهارات تاوزند در آوريل سال 2021 نسخه كامل‌تر اظهاراتي بود كه او در سال 2020 مطرح كرده بود. تاوزند در ماه ژوئن سال 2021 بار ديگر همين سخنان را مطرح كرده و اين‌بار توضيحات بيشتري ارايه كرد. ژنرال مكنزي، فرمانده سنتكام نيز در همان ماه در سخناني اظهارات تاوزند را تاييد كرد.
گاهي اوقات نيز تاوزند از استدلال‌هاي خود براي هشدار دادن درباره عواقب خروج نيروهاي امريكايي از آفريقا و خاورميانه استفاده كرده و اعلام كرد كه اين اقدام امريكا را به خطر خواهد انداخت. او گفت: «اگر امريكا از آفريقا بيش از حد دور شود، چين و روسيه خلأ حضور امريكا را پر خواهند كرد. سازمان‌هاي تندرو خشونت‌طلب قادر خواهند بود بدون اينكه نظارتي روي‌شان باشد فعاليت كرده و امريكا را تهديد كنند و در نتيجه ما فرصت‌هاي‌مان براي افزايش مبادلات تجاري و سرمايه‌گذاري با برخي اقتصاد‌هاي رو به رشد دنيا را از دست خواهيم داد.»
اظهارات تاوزند ديدگاه كلي نظاميان امريكا را انعكاس مي‌دهد. آنها معتقدند كه خروج نيروهاي امريكايي از آفريقا و خاورميانه خلئي ايجاد خواهد كرد و شبكه‌هاي تروريستي و رقباي امريكا از اين خلأ استفاده خواهند كرد. تاوزند در سال 2020 به تصميم دولت ترامپ در خارج كردن نيروهاي امريكايي از سومالي اعتراض كرده بود. تاوزند از زمان اتخاذ آن تصميم گفته است نيروهاي امريكايي براي انجام ماموريت‌هاي آموزشي مجبور شده‌اند از كشورهاي اطراف سومالي به داخل خاك اين كشور پرواز كرده و سپس اين كشور را ترك كنند. ژنرال مكنزي نيز با تاوزند موافق است. او معتقد است خروج نيروهاي امريكايي از خاورميانه خلئي ايجاد مي‌كند كه مي‌تواند توسط كشورهايي نظير چين، روسيه و ايران مورد استفاده قرار بگيرد. مكنزي مي‌گويد: من فكر مي‌كنم خاورميانه منطقه‌اي است كه در آن رقابت شديدي ميان قدرت‌هاي بزرگ وجود دارد. به اعتقاد من همزمان با اقدام ما براي خروج از منطقه، چين و روسيه به دقت اوضاع را تحت نظر دارند تا ببينند آيا خلئي ايجاد مي‌شود كه بتوانند از آن استفاده كنند يا خير. آنچه اهميت دارد اين است كه از نظر تاوزند مقابله امريكا با كشورهايي نظير روسيه، چين و ايران كاملا به اقدامات وزارت دفاع امريكا وابسته است و اين سه كشور به دقت بازبيني سياست‌هاي دفاعي امريكا را دنبال كرده تا بتوانند از ضعف‌هاي آن در منطقه استفاده كنند.
اما واقعيت اين است كه اين ادعا كه حضور نظامي كمتر امريكا در خاورميانه منابع امنيتي امريكا را به خطر مي‌اندازد، منعكس‌كننده نگراني فرماندهان نظامي امريكاست كه فكر مي‌كنند خروج‌شان از خاورميانه منابع آنها را به خطر انداخته و دسترسي آنها را به منابع محدود مي‌كند. دولت بايدن نبايد اجازه دهد كه اختلاف نظرها در ميان فرماندهان درباره جابه‌جايي منابع به اين شكل تصميمات كاخ سفيد، درباره حضور نيروهاي نظامي در خاورميانه را تعيين كند.
كاخ سفيد دريافته كه خاورميانه ديگر مانند گذشته نگراني اصلي امريكا نيست؛ خصوصا اينكه در مواجهه با چالش‌هاي جديد و اضطراري خاورميانه از اهميتش كاسته شده است. كاخ سفيد بايد حضور نظامي امريكا در خاورميانه را براساس شرايط جديد بازبيني كند.
در نهايت، نگراني‌ها درباره اقدامات احتمالي چين و روسيه در استفاده از كاهش حضور نظامي امريكا در خاورميانه هيچ پايه و اساس محكمي ندارد. تا بدين جاي كار چين و روسيه از تمايل امريكا براي حفظ امنيت منابع نفتي و مديريت تنش‌هاي منطقه‌اي، استفاده كرده‌اند. روسيه ظرفيت لازم را ندارد و چين نيز آنقدر تمايل ندارد كه در خاورميانه حضور نظامي فعال داشته باشد. اگر روسيه يا چين تلاش كنند نقشي را كه امريكا در منطقه بازي مي‌كرد را به عنوان يك ضامن امنيت منطقه برعهده بگيرند، مطمئنا اين كار براي‌شان بسيار دشوارتر از امريكا خواهد بود، چراكه هر دو كشور منابع محدودي در اختيار دارند و در حال حاضر هيچ نشانه‌اي دال بر اينكه اين دو كشور تمايل داشته باشند اشتباهات امريكا را در خاورميانه تكرار كنند، ديده نمي‌شود.
ترجمه: آرمين منتظري
منبع: Quincy Institute