واكسن‌هاي مشكوك

گروه اجتماعي|بنا به اعلام معاون امور گمركي كشور، از روز 15 بهمن 1399 تا ظهر 31 مرداد 1400، در مجموع 40 محموله واكسن كوويد 19 با حجم 26 ميليون و 679 هزار و 610 دوز از گمرك فرودگاه بين‌المللي امام خميني ترخيص و به وزارت بهداشت تحويل داده شده كه طبق اعلام مهرداد جمال ارونقي، بيشترين برند وارداتي، سينوفارم (چين/ 20 ميليون و 130 هزار دوز) و سپس آسترازنكا (ژاپن/ 2 ميليون و 911 هزار و 810 دوز)، سبد كووكس (ايتاليا/ يك ميليون و 452 هزار دوز)، اسپوتنيك (روسيه/ يك ميليون و 45 هزار دوز)، سبد كووكس (كره جنوبي/ 700 هزار و 800 دوز)، آسترازنكا (روسيه/ 315 هزار دوز) و بهارات (هند/ 125 هزار دوز) بوده است.  طبق اعلام ديروز وزارت بهداشت، تا ظهر روز اول شهريور 1400، در مجموع، 23 ميليون و 137 هزار و 699 دوز واكسن كرونا در كشور تزريق شده (1۶ ميليون و ۹۸۶ هزار و ۸۸۲ نفر، دوز اول را دريافت كرده‌اند و فقط ۶ ميليون و ۱۵۰ هزار و ۸۱۷ نفر، با دريافت دوز دوم، به‌طور كامل واكسينه شده‌اند) در حالي كه طبق اعلام وزارت بهداشت، براي دستيابي به ايمني جمعي، بايد 60 ميليون نفر از جمعيت كشور واكسينه شوند. در حالي كه ميزان واكسن مورد نياز اين جمعيت، 120 ميليون دوز است، تا امروز و با گذشت بيش از 6 ماه از آغاز واكسيناسيون عمومي در كشور، فقط 22.2 درصد از 120 ميليون دوز واكسن مورد نياز، وارد كشور شده و فقط 10.2 درصد از جمعيت 60 ميليون نفري، به‌طور كامل واكسينه شده‌اند.  بنا به اعلام ديروز وزارت بهداشت، در شبانه‌روز 31 مرداد تا اول شهريور سال جاري، ۶۱۰ مبتلاي كرونا در كشور جان خود را از دست داده‌اند و در همين بازه زماني، ۳۸ هزار و ۶۵۷ بيمار جديد مبتلا به كوويد۱۹ در كشور شناسايي شده است.  آمار فوتي‌هاي كوويد 19، براي شانزدهمين روز متوالي بالاتر از 500 نفر در روز است در حالي كه از 20 روز قبل، متولدين قبل از سال 1347، واجد ثبت‌نام واكسن شدند و ديروز هم ثبت‌نام متولدان قبل از سال 1350 امكان‌پذير شد. روز 31 مرداد، بالاترين ركورد فوت كرونا در كشور با 684 مرگ در يك شبانه‌روز ثبت شد و حالا اين ابهام پررنگ‌تر مي‌شود كه آيا همچنان بايد در صحت گزارشي كه هفته پيش و در تعطيلات 6 روزه، از سوي سرپرست مركز مديريت آمار و فناوري اطلاعات، خطاب به وزير بهداشت ارايه شد، ترديد كرد؟ گزارشي كه هشدار مي‌داد پروژه واكسيناسيون، به دليل آمار قابل توجه مرگ واكسينه شده‌ها، دچار شكست شده و بايد در تداوم پروژه با اين روش و با اين نوع از واكسن‌هاي وارداتي (كه اغلب، هداياي چين از يكي از ارزان‌ترين‌هاي برند سينوفارم و سبد كووكس بوده) بازنگري شود؟  علي شريفي‌زارچي در اين گزارش با توجه به مسووليتي كه از بابت تجميع و تحليل اطلاعات ابتلا و واكسيناسيون كرونا برعهده داشته، نوشت: «تاكنون ۹۱۲۱۰ نفر از افرادي كه نوبت اول واكسن كوويد۱۹ دريافت كرده‌اند، با علايم مشكوك به كرونا به بيمارستان مراجعه كرده‌اند كه از اين بين ۱۵۳۲۴ نفر بستري موقت و ۷۵۸۸۶ نفر بستري عادي شده‌اند.متاسفانه از بين بستري‌شدگان، ۸۵۵۲ نفر فوت شده‌اند كه از بين آنها نتيجه تست كروناي ۵۰۹۸ نفر مثبت و ۲۱۵۶ نفر منفي بوده است و در مورد ۱۲۹۸ نفر باقيمانده، تست انجام نشده يا نتيجه آن ثبت نشده است. اگر نتايج فوق را محدود به افرادي كنيم كه نوبت دوم واكسن را دريافت كرده‌اند، از بين ايشان تاكنون ۲۳۳۸۰ نفر با علايم مشكوك به كرونا به بيمارستان مراجعه كرده‌اند كه از بين ايشان ۳۰۵۶ نفر بستري موقت و ۲۰۳۲۴ نفر بستري عادي شده‌اند. لازم به ذكر است تاريخ شروع بستري ۱۶۷۸۴ نفر، حداقل دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن (Breakthrough Hospitalizations) بوده است. با در نظر گرفتن جمعيت ۲۷۴۹۳۵۶ نفري كه تا زمان انجام تحليل، حداقل دو هفته از دريافت نوبت دوم آنها گذشته است، نرخ تشديد علايم و بستري افراد كامل واكسينه شده، ۶۱۰۴ نفر در هر يك ميليون نفر بوده است. 
اين شاخص نسبت به آمارهاي اعلام شده از سوي برخي كشورها به مراتب بالاتر به نظر مي‌رسد. از بين دريافت‌كنندگان نوبت دوم واكسن كه بستري شده‌اند، متاسفانه ۲۴۹۰ نفر فوت شده‌اند كه از بين آنها نتيجه تست كروناي ۱۴۱۱ نفر مثبت، ۶۸۲ نفر منفي و ۳۹۷ نفر نامشخص يا ثبت نشده است. بسيار حايز اهميت است كه ۲۰۷۲ نفر از افرادي كه تاريخ شروع بستري آنها حداقل دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن بوده است، فوت شده‌اند. اين در حالي است كه طبق مطالعات بين‌المللي ادعا مي‌شود احتمال تشديد بيماري و مرگ افراد دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن (Breakthrough Deaths) بسيار ناچيز است. از ميان فوت‌شدگان فوق، نتيجه تست ۱۱۸۳ نفر مثبت، ۵۴۲ نفر منفي و ۳۴۷ نفر نامشخص بوده است. با در نظر گرفتن احتمال خطاي منفي كاذب تست كرونا و وجود افرادي كه به هر علت خارج از بيمارستان فوت كرده‌اند، آمار افرادي كه دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن مبتلا شده و سپس با تشديد علايم فوت شده‌اند حتما بيش از اين خواهد بود. با در نظر گرفتن جمعيت ۲۷۴۹۳۵۶ نفري كه تا آن زمان حداقل دو هفته از دريافت نوبت دوم آنها گذشته است، نرخ فوت افرادي كه بيش از دو هفته از نوبت دوم واكسن آنها گذشته است ۷۵۳ نفر در هر يك ميليون نفر بوده است. شاخص Breakthrough Deaths اعلام شده در برخي كشورها كمتر از ۱۰ نفر در هر يك ميليون نفر جمعيت است.گرچه تحليل‌هاي لازم به تفكيك برند واكسن قابل انجام و ارايه است اما بايد توجه داشت كه به دليل ورود يا توليد برندهاي مختلف واكسن در مقاطع زماني متفاوت، گروه‌هاي سني، شغلي يا بيماري زمينه‌اي متفاوتي از هر برند واكسينه شده‌اند، متوسط مدت زمان سپري شده از تزريق نوبت‌هاي مختلف هر برند بسيار متفاوت است، خيز پنجم با موج مبتلايان كروناي دلتا در مقطع زماني اتفاق افتاد كه از نوبت اول يا دوم بعضي برندها چند هفته مي‌گذرد در حالي كه بعضي برندهاي ديگر همچنان در حال تزريق هستند.علاوه بر موارد فوق بايد توجه داشت كه شاخص‌هاي بالا در طول زمان در كشور ما و ساير كشورها در حال تغيير و تحول هستند. مثلا تقدم و تاخر ورود ويروس دلتا به كشورها و ميزان كارايي هر نوع واكسن در برابر آن مي‌تواند بر نتايج اثرگذار باشد. لذا بايد تحليل‌هاي تفكيكي بر اساس نوع برند و مقايسه عملكرد برندهاي مختلف و همچنين مقايسه شاخص‌هاي كشور با ساير كشورها را با حساسيت و توجه بسيار بالايي انجام داد تا دقت و اعتبار نتايج به لحاظ روش علمي و اصول اپيدميولوژي و آمار مخدوش نشود.با عنايت به مراتب فوق درخواست مي‌شود دستور فرمايند موضوع با قيد فوريت در مراجع ذي‌ربط از جمله كميته علمي كشوري كرونا مورد بررسي دقيق قرار بگيرد. اطلاع‌رساني مناسب به عموم مردم از جدي بودن احتمال بستري و فوت پس از دريافت واكسن مي‌تواند از كاهش سطح مراقبت‌هاي بهداشتي پس از دريافت واكسن جلوگيري كند. همچنين، پيشنهاد مي‌شود نتايج تحليل در دستور كار ستاد ملي كرونا قرار گيرد تا در سياستگذاري و تصميم‌گيري‌هاي ذي‌ربط از جمله منابع تامين واكسن، تعيين سطح مراقبت‌هاي بهداشتي پس از افزايش درصد واكسيناسيون و ساير موارد ذي‌ربط مورد توجه قرار گيرد.اين مركز آمادگي دارد تحليل‌هاي تكميلي را بر اساس درخواست كميته علمي، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و محققان سراسر كشور ارايه دهد. همچنين به دليل اهميت موضوع، اين مركز آماده است در صورت موافقت ستاد ملي كرونا، كل داده‌هاي بستري، واكسيناسيون و مرگ ناشي از كرونا را به صورت بي‌هويت شده در اختيار مراجع علمي و پژوهشي سراسر كشور قرار دهد.» 
البته اين گزارش با واكنش‌هاي منفي فراواني مواجه شد و اولين واكنش هم، تكذيب داده‌هاي اين گزارش بود كه حميد سوري؛ رييس كميته كشوري اپيدميولوژي و واكنش سريع اپيدمي كرونا با تاكيد بر لزوم تحليل درست داده‌هاي تحقيقات منتشر شده پيرامون كرونا، در نامه‌اي خطاب به وزير بهداشت علت نادرست بودن اين اطلاعات را متذكر شد و تاكيد كرد كه «تحليل آمار در حيطه فعاليت آن مركز نيست و با توجه به تخصص سرپرست محترم، تحليل اطلاعات سلامت بايد توسط متخصصان رشته‌هاي مرتبط با زمينه‌هاي علوم زيستي به ويژه گروه‌هاي مرتبط با اپيدميولوژي انجام شود. انتشار نامه‌اي در سطح جامعه با مضمون غيرعلمي به شكل مستقيم يا با واسطه كه هنوز در كميته‌هاي علمي مربوطه تاييد نشده خلاف مصلحت جامعه و تدبير در مديريت اپيدمي كروناست. گرچه تحليل اپيدميولوژي داده‌هاي مرتبط و تعريف شده‌اي اپيدمي مي‌تواند براي سياستگذاري و گاه براي تنوير افكار عمومي مفيد باشد ولي نتيجه‌گيري غير علمي و غير تخصصي از يافته‌هاي خام، به ويژه در شرايط كنوني مي‌تواند موجب اثر مخرب بر استقبال مردم از واكسيناسيون حداكثري باشد.» اما مخاطبان گزارش شريفي‌زارچي، از مجموع خطوط اين گزارش، فقط همين را فهميدند كه واكسن‌هاي تزريق شده در ايران، بر خلاف ادعاي مسوولان، كارايي لازم در مصون‌سازي را نداشته و به دلايل نامعلوم، جمعيت دريافت‌كننده واكسن در ايران، بر خلاف ساير كشورهاي توزيع‌كننده واكسن كرونا كه حالا با كاهش قابل توجه مرگ مبتلايان به دليل افزايش پوشش واكسيناسيون مواجهند، همچنان در معرض مرگ كرونايي قرار دارند.  تشكيك در اثر‌گذاري واكسن‌هاي مورد استفاده در ايران در حالي است كه از چند ماه قبل، جهش‌هاي جديدي از ويروس كرونا در جهان و در نيمكره جنوبي مشاهده شده اما امروز، خطرناك‌ترين اين سويه‌ها، سويه «لمبدا» است كه دو هفته قبل، آمار قابل توجهي از ابتلاي اين جهش جديد در كشور فيليپين گزارش شد و برخي كارشناسان، ظرف روزهاي گذشته هشدار داده‌اند كه جهش «لمبدا» به مراتب قدرتمندتر از جهش «دلتا» و در مقابل واكسن‌هاي كرونا مقاوم‌تر است. در حالي كه برخي شنيده‌ها حكايت از ورود جهش «لمبدا» از پاييز به ايران خبر مي‌دهد و پاييز هم فصل شيوع آنفلوآنزاي فصلي نيز هست، ديروز رييس انجمن ويروس‌شناسي ايران در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا با ابراز نگراني از خطر تركيب دو واريانت لمبدا و دلتا گفت: «طبق بررسي‌ها، هنوز گزارشي از ويروس لمبدا در كشور نداريم، اما نگراني اين است كه جهش‌هاي مختلف با هم تركيب شوند و قدرت انتقال بالايي پيدا كنند كه مي‌تواند خيلي خطرناك باشد و مشكلات جديدي را ايجاد كند.» عليجان تبرايي افزود: «ويروس لمبدا حدود ۸ ماه قبل در كشور پرو و امريكاي لاتين شايع شد كه به تدريج توسعه يافت و به كشورهاي ديگر رسيد. طبق گزارش‌هاي رسيده، ويژگي اصلي اين ويروس مقاومت در برابر واكسن است كه سيستم ايمني را تحت تاثير قرار مي‌دهد و به همين دليل اين واريانت مهم‌تر شده است و قدرت انتقال بيشتري دارد.اگر روند واكسيناسيون سرعت بيشتري پيدا نكند، ممكن است با توجه به عفونت‌هاي تنفسي فصل پاييز و تلفيق آن با واريانت‌ها تحريك‌كنندگي بيشتري ايجاد شود.»