عنصر زمان و مذاكرات هسته‌اي

 اگر رفت و آمد‌هاي روزهاي اخير مسوولان درگير در تحولات منطقه‌‌اي و به خصوص پرونده مذاكرات هسته‌‌اي جمهوري اسلامي ايران با طرف‌هاي 1+5 (بريتانيا، فرانسه، آلمان، چين، روسيه و ايالات متحده) را مروري كنيم با اين واقعيت انكارناپذير روبه‌رو مي‌شويم كه پرونده مذاكرات هسته‌‌اي جمهوري اسلامي ايران (براي احياي برجام) همچنان از مهم‌ترين و شايد هم اصلي‌ترين موضوع دستور كار كشورهاي منطقه و فرامنطقه كه به جايگاه و نقش ايران در تحولات جاري اشراف دارند، است. در چنين شرايطي هر چه با صداي بلند‌تر ندا داده شود كه نمي‌خواهيم زندگي مردم را به برجام گره بزنيم اما واقعيات عيني، درك و استنباط خود را بر سير تحولات تحميل مي‌كند. 
در حالي كه انريكه مورا مذاكره‌كننده اصلي پرونده هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران در اتحاديه اروپايي روز پنجشنبه براي ديدار با مسوولان كشور به تهران آمد و براي اولين‌بار رسما با همتاي جديد ايراني خود و معاون سياسي وزارت امور خارجه ديدار و گفت‌وگو كرد، تقريبا به ‌طور همزمان آقاي جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپايي و مسوول مافوق انريكه مورا در واشنگتن با آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات متحده پيرامون موضوع هسته‌اي ايران ديدار كرد. واشنگتن با فاصله ‌كوتاهي از سفر جوزپ بورل، شاهد سفرهاي وزراي خارجه عربستان و رژيم اسراييل هم بود كه هر دو موضوع تحولات هسته‌اي در جمهوري اسلامي ايران را در اولويت موضوعات مورد بحث با وزير خارجه امريكا قرار دادند. 
 اين سفر‌ها در شرايطي انجام شد كه رابرت مالي، مسوول پرونده ايران و مذاكره‌كننده هسته‌اي وزارت امور خارجه امريكا، هم‌زمان با سفر انريكه مورا به تهران به سه كشور منطقه سفر خواهد كرد تا آنچه را كه به‌زعم وزير خارجه امريكا در ديدار با همتاي اسراييلي به صورت تلويحي مطرح و تهديد كرده ‌بود كه در صورت شكست مذاكرات هسته‌اي تمامي مسيرها را كه قاعدتا راه‌حل نظامي را هم دربر مي‌گيرد، مورد ارزيابي و امكان‌سنجي لازم قرار دهد.
 اگر تحركات و رفت آمدهاي ياد شده را با اظهارات سخنگوي وزارت خارجه فرانسه همراه كنيم كه به مناسبت سفر انريكه مورا به تهران گفته بود كه مقامات ايراني هر چه سريع‌تر به تمامي نقض‌هاي خود در قبال برجام پايان دهند، اين برداشت واقعي‌تر مي‌شود كه علي‌رغم اظهارات جوزپ بورل هماهنگ‌كننده مذاكرات احياي برجام در واشنگتن مبني بر اينكه «قابل فهم است كه دولت ايران به مطالعه پرونده هسته‌اي نياز دارد، ليكن زمان گذشته و هنگام بازگشت به ميز مذاكره است»، بي‌صبري و اضطرار براي تصميم‌گيري قطعي درباره راهبرد جديد كشور در قبال روند مذاكرات هسته‌اي در وين افزايش پيدا كرده است. آنچه كه از بطن و حواشي مذاكرات انريكه مورا و علي باقري كني، معاون سياسي وزارت امور خارجه در تهران استنباط مي‌شود تنها اين نكته قطعي و روشن است كه طرف ايراني خواستار ادامه مذاكرات با جوزپ بورل بوده و طرف اروپايي نيز براي ابراز حسن نيت خود در قبال اين درخواست با آن موافقت و تنها بايد در انتظار انجام آن در آينده نزديك بود. 
مواضع و عملكرد نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپايي در پرونده مذاكرات هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران همواره ناظر بر نوعي تعادل‌بخشي در ميان گرايش‌هاي راديكاليستي بوده است كه از سوي طرف‌هاي مختلف مذاكرات بروز كرده و اين‌بار نيز بورل در سفر به واشنگتن ضمن ابراز عدم همراهي با «پلان بي» يا راه‌حل‌هاي غيرمذاكراتي (نظامي) در پرونده هسته‌اي كه علي‌رغم مواضع اوليه دموكرات‌ها و جو بايدن رييس‌جمهور امريكا براي بازگشت به مذاكرات هسته‌اي، هفته گذشته از سوي آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده در جريان ديدار با همتاي اسراييلي وي مطرح شده است، خاطرنشان مي‌سازد كه به گمان من ايراني‌ها به نوعي تمايل دارند كه قبل از ورود به مذاكرات هسته‌اي با هماهنگ‌كننده مذاكرات و برخي ديگر از اعضاي حاضر در برجام گفت‌وگو كنند و من با اين روش موافق هستم ليكن از نظر زماني در فشار هستيم. از سوي ديگر و در شرايطي كه سخنگوي وزارت امور خارجه كشورمان از انجام چهار دور گفت‌وگوهاي تهران با رياض خبر مي‌دهد و روند تحولات مناسبات با عربستان را اميدوار‌كننده تصوير مي‌كند، فيصل بن فرحان وزير خارجه پادشاهي سعودي در جريان سفر چند روز گذشته خود به واشنگتن در خصوص پرونده هسته‌‌اي اعلام مي‌كند كه ما در شرايط خطرناكي به‌سر مي‌بريم و خواهان از سرگيري سريع گفت‌وگوها براي احياي برجام مي‌شود. 
 به هر تقدير آنچه از راهبرد ترسيمي و عملياتي دولت جديد جمهوري اسلامي ايران براي از سرگيري دو فاكتو مذاكرات هسته‌اي، در فضاي سياسي و ديپلماتيك جاري منعكس مي‌شود غالبا حول محور تاخير و وقت‌گيري طرف ايراني براي اعلام تاريخ قطعي از سرگيري مذاكرات هسته‌اي است و با درنظر گرفتن اين موضوع كه ديدگاه‌ها و نظرات مسوول جديد پرونده هسته‌اي و معاون سياسي وزارت امور خارجه تا قبل از انتصاب به اين پست درخصوص موافقتنامه هسته‌اي و ناكارآمد بودن آن در اذهان عمومي و طرف‌هاي مختلف مرتبط با پرونده هسته‌‌اي نقش بسته است، به نظر مي‌رسد محاسبه عنصر زمان و بهره‌گيري از فرصت‌‌هايي كه ممكن است در مقاطعي از روند تحولات بين‌المللي به دليل الزاماتي كه قطعا نمي‌تواند هميشگي باشد، از اهميت ويژه‌‌اي برخوردار بوده و تجربيات گذشته در از دست دادن اين‌گونه فرصت‌ها مي‌بايد راهنما و چراغ راه مناسبي براي شرايط و تحولات مشابه باشد.