مشكل ايران براي كاهش گازهاي گلخانه‌اي چيست؟
مهدي زارع
برنامه راهبرد ملي تغيير اقليم سازمان حفاظت محيط‌زيست -1396- با مشاركت بخش‌هاي مختلف تهيه شد و به عنوان يك برنامه محيط زيستي مكمل برنامه پنجساله ششم توسعه كشور (از سال 1396 تا 1400) بود. اين برنامه مبين سياست‌هاي اطمينان يافتن از امنيت غذايي، استفاده كارا از آب و احياي منابع آب زيرزميني، كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي و نگرش هم بست آب، انرژي و محيط‌زيست است.
كاهش گازهاي گلخانه‌اي محور اصلي برنامه‌هاي مواجهه با بحران تغييرات اقليمي است. يكي از مسائل كليدي براي صنعت سوخت فسيلي در ايران، شعله‌ور شدن گاز است؛ كه عبارت است از فرآيند سوزاندن گاز كه به عنوان يك محصول جانبي طي بازيافت نفت و گاز آزاد مي‌شود. ايران پس از روسيه و عراق، سومين كشور داراي مشعل‌هاي گاز در جهان است و سالانه بيش از 17 ميليارد مترمكعب گاز را از طريق فلر هدر مي‌دهد. فراواني ذخاير سوخت فسيلي همراه با يارانه‌هاي گسترده دولتي، ايران را با تقاضاي فزاينده‌اي براي انرژي از يك سامانه بسيار ناكارآمد مواجه كرده است. مصرف سرانه انرژي حدود دو برابر ميانگين جهاني، و حدود80درصد بالاتر از ميانگين خاورميانه تخمين زده مي‌شود. ميانگين مصرف انرژي براي توليد صنعتي حدود چهار برابر ميانگين اروپا و تقريبا 9 برابر ژاپن است!.
كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي به عنوان يك اولويت برنامه‌هاي توسعه پنجم و ششم ايران بوده است. آخرين برنامه توسعه پنجساله كاهش 90درصدي گازهاي گلخانه‌اي تا سال 1400 و حذف كامل شعله‌ور شدن گاز پس از آن تاريخ را هدف قرار داده بود. با توجه به اينكه آلودگي هوا يك معضل بزرگ در شهرهاي بزرگ مانند تهران است، پاكسازي بخش حمل و نقل يكي از اهداف كليدي مورد تاكيد دولت‌ها بوده است. تنها چين در ناوگان خود خودروهاي گازسوز فشرده‌تري نسبت به ايران دارد كه بخشي از تلاش‌هاي دولت چين براي استفاده از گاز اضافي داخلي است.
راهبردهاي ديگر براي پاكسازي اين بخش شامل ارتقاي ناوگان حمل و نقل عمومي، ارتقاي سياست‌هاي مديريت ترافيك شهري و اجراي استانداردهاي سوخت اروپا در شهرها است.
ايران پتانسيل عظيمي براي انرژي‌هاي تجديدپذير دارد. به دليل تعداد بالاي روزهاي آفتابي و سطوح تابش خورشيدي، به‌طور بالقوه يكي از بهترين مناطق براي استفاده از سلول‌هاي فتوولتاييك است. برنامه مهم آينده ايران مي‌تواند توسعه شهرك‌هاي خورشيدي به عنوان پروژه‌هاي «مسكن پايدار» باشد. فتوولتاييك يا پنل‌هاي خورشيدي فناوري تبديل نور به الكتريسيته با استفاده از مواد نيمه‌هادي است. اثر فتوولتاييك به طور تجاري براي توليد الكتريسيته و به عنوان حسگرهاي نوري استفاده مي‌شود. از سوي ديگر فرصت‌هاي قابل‌توجهي براي توسعه انرژي باد ايران و انرژي زمين گرمايي در سراسر منطقه شمال‌غرب، شمال -رشته كوه‌هاي البرز و قله دماوند- و جنوب شرق ايران وجود دارد. درحالي كه در سال‌هاي اخير سياست‌ها و برنامه‌هايي براي توسعه تجديدپذير وجود داشته است، پيشرفت‌ها كند بوده است. ايران تنها 0.1درصد از انرژي خود را از انرژي‌هاي تجديدپذير غيرآبي مانند باد و خورشيد تامين مي‌كند. در برنامه پنجم توسعه دولت متعهد شد كه با تشويق شركت‌هاي خصوصي براي سرمايه‌گذاري در اين بخش، ظرفيت 5 گيگاوات انرژي تجديدپذير را تا سال 1394 نصب كند (اين شامل پروژه‌هاي آبي در مقياس كوچك -كمتر از 10 مگاوات- نيز بود). اكنون براي 5 گيگاوات انرژي تجديدپذير و 2.5 گيگاوات اضافي تا سال 1409ش/ 2030م برنامه‌ريزي شده است.