يمن در سالي كه گذشت
از شكست پروژه تقسيم منطقه‌اي تا ناكامي توطئه تجزيه
طالب الحسني
قطعا سالي كه پشت سر گذاشتيم، يكي از چهار سال تعيين‌كننده و سرنوشت‌سازي بوده كه يمن از سال ۲۰۱۸ تجربه كرده است، زيرا در كشور يك تحول استراتژيك از نظر جنگ ميداني نظامي و همچنين در بعد سياسي رخ داد. دستاوردهاي يمن از دفاع از صنعا به عنوان پايتخت و شهر اقتصادي الحديده در درياي سرخ، به نبرد تهاجمي در دو مسير تغيير كرد:
مسير نخست در جهت تشديد حملات به عمق عربستان، از جمله ضربه به اهداف اقتصادي و حياتي، به ويژه آرامكو و همچنين اهداف نظامي و حاكميتي در عمق رياض پيش رفت. هدف نظامي و استراتژيك اين مسير برخلاف تصور رياض و واشنگتن محقق شد و به عنوان اهرم فشاري بر عربستان سعودي و انتقال آتش جنگ به خاك اين كشور مورد استفاده قرار گرفت.
مسير دوم، محلي و مربوط به بازپس‌گيري استان‌هاي يمن به‌ويژه شرق صنعا است. اين يك دستاورد تاريخي بزرگ بود كه جنگ را از پايتخت دور و به خارج از استان‌هاي شمالي كه ركن حياتي و تاريخي و كانون تصميم‌گيري كشور است، منتقل كرد. يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي نظامي، سياسي و امنيتي سال ۲۰۲۱ بيرون راندن القاعده و داعش در استان البيضاء در مركز يمن بود. القاعده از حدود دو دهه قبل يعني از سال ۲۰۰۳ به اين منطقه نفوذ كرده و به‌طوري ريشه دوانده بود كه نبرد با گروه‌هاي تكفيري در اين استان به سال‌ها زمان و مبالغ هنگفت نياز داشت. بيرون راندن القاعده از استان البيضاء به ويژه از مناطق «الصومه»، «مسوره»، «الزاهر» و «قيفه» علاوه بر اينكه يك دستاورد امنيتي و نظامي مربوط به پاكسازي يمن از لوث وجود عناصر تكفيري بود، همچنين دستاورد بزرگ ديگري در عرصه نبرد كنوني با ائتلاف متجاوز به سركردگي عربستان سعودي و با حمايت امريكا نيز به شمار مي‌رود، چنانكه اين گروه تروريستي بارها از مشاركت در عمليات ائتلاف متجاوز سعودي خبر داده بود. همچنين واضح است كه يكي از دستاوردهاي مهمي كه در سال ۲۰۲۱ براي صنعا حاصل شد و در اينجا به برجسته‌ترين مورد از ميان يك‌سري پيشرفت‌ها اشاره مي‌شود، مربوط به بازپس‌گيري ۹۰درصد از اراضي استان استراتژيك مأرب در شرق يمن به عنوان يك منطقه اقتصادي و اردوگاهي براي تجمع عناصر ائتلاف متجاوز سعودي-امريكايي بوده است. استان مأرب براي يمن مشابه موقعيت دو استان حلب و ادلب براي سوريه است و يك منطقه اقتصادي گاز، نفت و برق و همچنين مركز تجمع عناصر اخوان‌المسلمين به شمار مي‌رود كه در صفوف ائتلاف متجاوز در سوداي بازگشت به قدرت در يمن صف‌آرايي كرده‌اند. بنابراين شكست آنها به مفهوم آخرين حضورشان در صحنه يمن است، زيرا انتقال اين عناصر به حومه استان‌هاي جنوب شرقي ارزش نظامي يا سياسي نخواهد داشت و از همان دهه ۶۰ قرن گذشته كه اخوان‌المسلمين تاسيس شد، محيط مناسبي براي رشد و تكثير سلول‌هاي آن نبوده است.
رويكردهاي امريكايي با آمدن بايدن
در سال ۲۰۲۱
زماني كه «جو بايدن » رييس‌جمهوري كنوني امريكا وعده توقف حمايت كشورش از عربستان سعودي را مطرح كرد، چندان اميدبخش نبود، چراكه دموكرات‌ها و شخص بايدن صلح‌طلب نبوده و ما روي چنين اظهارات و وعده‌هايي حساب باز نكرديم، اما مي‌توان باور داشت كه دولت بايدن با اين جنگ براساس واقعيت‌هاي موجود رفتار خواهد كرد. حال واقعيت چيست؟ واقعيت اين است كه اين جنگ افقي ندارد و عربستان در هزارتوي بزرگي گرفتار شده است كه شكاف بزرگي آن را متلاشي كرده و حتي با پناه بردن به گزينه‌هاي سياسي نيز نمي‌تواند از آن نجات پيدا كند، چراكه راهكار سياسي به يكي از پيچيده‌ترين مسائل در صحنه يمن با آن همه تحولات و دگرگوني‌هاي بزرگ تبديل شده است.
از اين منظر، بايدن به قرائتي كمي متفاوت از «دونالد ترامپ» سلف خود متوسل شد. او عربستان سعودي را در يك نقطه خاصي رها كرد تا با چالش‌هاي اين جنگ به تنهايي و در اوج ناتواني از ايجاد هرگونه تغييري به نفع خود در معادله جنگ يمن مواجه شود. واقعيت اين است كه عربستان جنگ يمن را باخته است و حتي قادر نيست نقشه‌اي براي صلح طراحي كند غير از اينكه تسليم شود.
موسسه امريكايي واشنگتن ويژه امور خاورميانه حدود دو ماه پيش پژوهشي را از سوي «ديويد شنكر» معاون وزير خارجه امريكا در دوره ترامپ منتشر كرد كه بيشتر شبيه به توصيه‌هايي براي نجات از پيامدهاي جنگ يمن بود. شنكر در اين گزارش با قوي شمردن احتمال سقوط جبهه امريكايي در جنگ يمن تاكيد كرده است كه واشنگتن دو را ه پيش رو دارد يا اينكه تجهيز عربستان به سلاح را دو برابر و صفوف متحدانش را بازآرايي كند يا اينكه به صورت مستقيم در اين جنگ دخالت كند.البته امكان عملي شدن توصيه‌هاي شنكر در صحنه واقعيت بسيار بعيد و ضعيف است و تغييري در واقعيت موجود ايجاد نمي‌كند، چراكه دولت امريكا تا اين لحظه معاملات تسليحاتي با عربستان سعودي را متوقف نكرده است و حمايت نظامي دولت بايدن از عربستان به‌رغم اختلاف او با «محمد بن سلمان» وليعهد سعودي همچنان ادامه دارد.
البته شنكر به تزريق تسليحات بيشتر يا دخالت مستقيم در جنگ بسنده نكرده و به تشديد محاصره هوايي و دريايي يمن توصيه كرده است. با اين همه توصيه محاصره و تشديد آن هم راه به جايي نبرده و نخواهد برد زيرا يمن عملا در حال حاضر محاصره هوايي، زميني و دريايي است اما در عين حال معادله جنگ خلاف جهت خواست اتاق‌هاي فكر واشنگتن، لندن، رياض و ابوظبي حركت مي‌كند. رژيم صهيونيستي نيز يكي ديگر از پايه‌هاي معادله جنگ يمن است كه اكنون مسير آن را براي خود ايمن نمي‌بيند. به نظر مي‌رسد كه صنعا به آن اندازه كه براي ايجاد تغيير در ائتلاف‌هاي ميداني و قبيله‌اي در داخل اهتمام دارد، به جبهه خارجي اهميت نمي‌دهد. چنانكه پيش‌تر نيز از طريق ميانجي‌هاي قبيله‌اي و طرح ابتكارهاي جديد موفق به جذب تعداد بسياري از قبايل شد. ضربه دردناك صنعا به ائتلاف سعودي و مزدوران آن در مأرب، استقبال پرشور آن از قبايل منطقه «عبديه» در جنوب مأرب و آزادي بيش از ۶۰ اسيري كه در نبرد بازپس‌گيري اين منطقه سقوط كردند و همچنين پيوستن قبايل شش شهرستان ديگر در جنوب مأرب شرايط را به نفع اردوگاه صنعاء تغيير داد و چنين تحولي باعث تكميل آزادسازي مركز استان و پيشرفت اوضاع طبق خواست اهالي منطقه خواهد شد. اكنون، با ورود به سال ۲۰۲۲، شايد بهترين عنوان براي صنعا شكست طرح تقسيم يمن از طريق حمايت از جدايي‌طلبان جنوب باشد، همان‌طور كه صنعا پيش‌تر نيز با بازپس‌گيري مأرب توانست پروژه تقسيم منطقه‌اي را خنثي كند.
منبع: خبرگزاري كار ايران