دوست دوران غيبت امريكا

وزراي خارجه تعدادي از كشورهاي كرانه جنوبي خليج‌فارس براي سفري چندروزه با هدف ديدار با مقام‌هاي ارشد چين به پكن سفر كردند. به گفته سخنگوي وزارت خارجه چين، وزراي خارجه چهار كشور از عضو شوراي همكاري خليج‌فارس و دبير كل اين شورا از روز دوشنبه به پكن رفته‌اند و قرار است تا روز جمعه در پكن با مقام‌هاي دولت چين ديدار و گفت‌وگو كنند. چين به عنوان دومين اقتصاد بزرگ دنيا و بزرگ‌ترين واردكننده نفت جهان، تلاش زيادي براي بهبود روابط خود با كشورهاي نفتخيز جنوب خليج‌فارس انجام داده است. همزمان به نوشته رسانه‌هاي چيني، دولت‌هاي جنوب خليج‌فارس نگران از تغيير رويكردهاي دولت امريكا در منطقه، تمايل بيشتري به رابطه با چين نشان مي‌دهند.در اين سفر وزراي خارجه عربستان سعودي، كويت، عمان، بحرين و دبير كل شوراي همكاري خليج‌فارس حضور دارند. فيصل بن فرحان، وزير خارجه عربستان سعودي، شيخ احمد ناصر المحمود الصباح، وزير خارجه كويت، سيد بدر بن حمد بوسعيدي، وزير خارجه عمان، عبداللطيف بن رشيد الزياني، وزير خارجه بحرين و نايف الحجرف، دبير كل شوراي همكاري خليج‌فارس، به مدت چهار روز از دوشنبه تا جمعه به دعوت رسمي وانگ ئي، وزير خارجه چين مهمان دولت جمهوري خلق چين هستند. سخنگوي وزارت خارجه چين در نشست خبري روز دوشنبه خود جزيياتي از دستور كار اين سفر اعلام نكرد و هدف سفر را «تعميق روابط بين دوطرف» اعلام كرد. با اين حال روزنامه گلوبال‌تايمز چين دستور كار اين سفر را گفت‌وگو در مورد توافق تجارت آزاد چين و شوراي همكاري خليج‌فارس، همكاري در ابتكار «يك كمربند؛ يك راه»، مسائل مرتبط با امنيت و ثبات منطقه خاورميانه از جمله پرونده هسته‌اي ايران و موضوع افغانستان و تقويت روابط با چين همزمان با تغيير رويكرد امريكا در خاورميانه توصيف كرده است.روزنامه انگليسي‌زبان گلوبال تايمز چين، در گزارشي اين سفر را بي‌سابقه توصيف كرده است و مي‌نويسد: «براي اولين‌بار يك بازديد گروهي از سوي كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج [فارس] به پكن سفر مي‌كنند كه مي‌تواند نشانه‌اي از يك پيشرفت جدي در مذاكرات مربوط به توافق تجارت آزاد چين و شوراي همكاري باشد.» مذاكرات براي امضاي يك توافق تجارت آزاد ميان چين و كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس از سال 2004 آغاز شده است اما بعد از 18 سال گفت‌وگو 6 كشور عضو شوراي همكاري و پكن نتوانسته‌اند به يك سند مشترك دست پيدا كنند. با اين حال گلوبال‌تايمز معتقد است كه با تحولات اخير در سياست خارجي امريكا، دولت‌هاي جنوب خليج‌فارس قصد دارند اتكاي خود را به امريكا كاهش دهند و در اين مسير، چين را گزينه مناسبي براي پر كردن خلأ امريكا در روابط خارجي خود مي‌دانند.

رقابت‌هاي چين و امريكا در خاورميانه
آسوشيتدپرس در گزارش خود از سفر گروهي وزراي خارجه 4 كشور عربي به پكن به رقابت‌ها ميان چين و امريكا در منطقه اشاره مي‌كند و مي‌نويسد: «چين و ايالات متحده امريكا به شكل روزافزوني در حال رقابت براي نفوذ در خاورميانه هستند، جايي كه كمپاني‌هاي چيني بازارهاي زيادي براي كالاها و خدمات از ساخت بزرگراه گرفته تا فروش پهپادهاي نظامي پيدا كرده‌اند.»  روزنامه چيني گلوبال‌تايمز هم در گزارش خود به رقابت‌هاي چين و امريكا در منطقه اشاره مي‌كند و مي‌نويسد: «در طول مذاكرات در مورد توافق تجارت آزاد و ديگر همكاري‌هاي دوجانبه، اعضاي شوراي همكاري خليج [فارس] تلاش خواهند كرد تا پرمنفعت‌ترين مسير را براي رابطه اين گروه با قدرت‌هاي اصلي جهان يعني چين، ايالات متحده و روسيه پيدا كنند.» اين روزنامه ادامه مي‌دهد: «همكاري‌هاي سنتي اين كشورها با ايالات متحده امريكا در زمينه انرژي با كاهش وابستگي واشنگتن به واردات نفت خليج [فارس] تضعيف شده است و در نتيجه تقويت و افزايش همكاري‌ها با چين براي اعضاي شوراي همكاري منطقي و داراي فوريت است.» گلوبال‌تايمز به نقل از «تحليلگران» ادامه مي‌دهد: «بسياري از كشورها در سراسر جهان از جمله در خاورميانه به تدريج به اين نتيجه مي‌رسند كه وابستگي يا اتكاي شديد به ايالات متحده امريكا خطرناك است، چراكه اين كشور غيرقابل اطمينان است و سياست‌هايش با تغيير قواي داخلي به شكل ناگهاني دچار تحول مي‌شوند؛ در نتيجه منطقي است كه روابط با چين تقويت شود كه يك قدرت بزرگ جهاني قابل اطمينان و قابل اعتماد است.»
مساله ايران در روابط چين و شوراي همكاري
گلوبال‌تايمز چين كه معمولا نظرهاي رسمي حزب كمونيست را در مورد مسائل بين‌المللي بازنشر مي‌كند، روابط چين با ايران را الگويي توصيف مي‌كند كه كشورهاي كرانه جنوبي خليج‌فارس براي تقويت روابط با چين ترغيب كرده است. ئين گنگ به روزنامه گلوبال‌تايمز مي‌گويد: «به‌ويژه بعد از اينكه توافق 25 ساله ميان ايران و چين براي همكاري‌ها در سال 2021 امضا شد، كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج [فارس] فوريت و ضرورت تثبيت روابط را با چين از طريق امضاي پيمان‌ها و اسناد مشابه احساس كردند.» اين روزنامه پرونده هسته‌اي ايران را يكي از دستور كارهاي سفر عنوان مي‌كند و مي‌نويسد: «مسائل ديگر مرتبط با ثبات و امنيت منطقه‌اي از جمله مساله هسته‌اي ايران و موضوع افغانستان مورد بحث قرار خواهد گرفت، چراكه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج [فارس] نگراني‌هاي مشتركي دارند و چين نقش كليدي در اين پرونده‌ها دارد.» ئين گنگ، پژوهشگر موسسه مطالعات آسياي غربي و آفريقا در آكادمي علوم اجتماعي چين به گلوبال‌تايمز مي‌گويد: «يكي از دلايل اصلي تاسيس شوراي همكاري خليج‌فارس، رشد قدرت ايران در منطقه بود و در شرايطي كه تنش‌ها ميان ايران و ايالات متحده تا حدي در دوران رياست‌جمهوري جو بايدن در حال كاهش است، كشورهاي عضو شوراي همكاري به اين نتيجه رسيده‌اند كه دوران سياست‌هاي هماوردطلبي گذشته است و بايد وابستگي‌شان را به ايالات متحده امريكا كاهش دهند.»
تشنه نفت
وابستگي نفت چين به ويژه به كشورهاي عرب جنوب خليج‌فارس در طول سال‌هاي گذشته به شكل چشمگيري افزايش يافته است. از ميان 6 عضو شوراي همكاري خليج‌فارس، چهار كشور عربستان سعودي، امارات متحده عربي، كويت و عمان در ميان 10 تامين‌كننده اصلي نفت خام چين هستند كه سال 2020 معادل 50 ميليارد دلار بود كه به گزارش اس‌اند‌پي گلوبال در سال 2021 با 26درصد رشد مواجه شده است. تحريم‌هاي امريكا عليه ايران و ونزوئلا بر وابستگي بيشتر چين به نفت توليدي كشورهاي عربي كرانه خليج‌فارس تاثير بسزايي داشته است. عربستان سعودي سالانه بيش از 12درصد از كل نفت خام مصرفي چين را تامين مي‌كند. قطر نيز يكي از اصلي‌ترين تامين‌كنندگان گاز مايع چين است و سال 2020 با صادرات بيش از 8 ميليون تن گاز مايع به چين، نزديك به 20درصد از كل واردات گاز مايع چين را تامين كرد.
روابط نه چندان شفاف
رابطه چين و كشورهاي جنوب خليج‌فارس، فقط به نفت و گاز، سرمايه‌گذاري در ابتكار «يك كمربند؛ يك راه» و بازرگاني متعارف خلاصه نمي‌شود. تامين انرژي مورد نياز چين از سوي كشورهاي عربي جنوب خليج‌فارس بدون چشمداشت نيست و هر ازگاهي برگي تازه از اقدامات پنهاني چين در اين كشورها منتشر مي‌شود، از جمله در هفته‌هاي گذشته شبكه خبري سي‌ان‌ان امريكا در گزارشي از انتقال فناوري توليد موشك‌هاي بالستيك چين به عربستان سعودي پرده برداشت. عربستان سعودي كه به صورت پنهاني از دهه‌ها پيش مشتري موشك‌هاي ميان‌برد و كوتاه‌برد چيني بوده است، حالا به نوشته سي‌ان‌ان، فناوري توليد اين موشك‌ها را نيز از چين وارد مي‌كند. پيش از اين گزارش نيز، گزارش‌هايي با استناد به تصاوير ماهواره‌اي از ساخت كارخانه توليد كيك‌زرد در عربستان سعودي منتشر شده‌ بود كه تصور مي‌شود با همكاري چيني‌ها براي ايجاد چرخه سوخت هسته‌اي در عربستان سعودي انجام مي‌شود. درحالي‌كه عربستان از سال 2012 قراردادي براي توسعه توانمندي‌هاي هسته‌اي با چين امضا كرده‌ بود، گمانه‌زني‌ها در مورد ابعاد اين همكاري‌ها مربوط به سال‌هاي اخير است. تابستان سال گذشته نيويورك‌تايمز در گزارشي از نگراني دستگاه‌هاي امنيتي امريكا از همكاري‌هاي هسته‌اي چين و سعودي خبر داده ‌بود. به نوشته اين روزنامه چين در حال كمك به عربستان سعودي براي ايجاد ظرفيت صنعتي غني‌سازي سوخت هسته‌اي است و ممكن است هدف نهايي اين همكاري‌ها ساخت سلاح هسته‌اي باشد.همكاري‌هاي پيدا و پنهان نظامي و امنيتي چين و كشورهاي جنوب خليج‌فارس، تنها به عربستان سعودي منحصر نمي‌شود. امارات متحده عربي به تازگي يك قرارداد 23 ميليارد دلاري نظامي با ايالات متحده امريكا را معلق كرد، به گفته مقام‌هاي اماراتي دليل اين تعليق شروط سختگيرانه امريكا براي حفاظت از اطلاعات جنگنده‌هاي نسل جديد و پهپادهاي مسلح امريكايي از چيني‌ها بود. امريكا به‌شدت نسبت به همكاري امارات با كمپاني هوآوي چين براي توسعه خطوط ارتباطي اعتراض دارد. امريكايي‌ها معتقدند هوآوي يكي از بازوهاي بين‌المللي حزب كمونيست چين است و اين كمپاني را تحت تحريم‌هاي شديد قرار داده‌اند. در حالي كه اماراتي‌ها گفت‌وگوها در مورد قرارداد خريد تسليحات امريكايي شامل تعدادي پهپادهاي مسلح را معلق كرده‌اند، در يك دهه گذشته به شكل روزافزوني واردات پهپادهاي مسلح از چين را افزايش داده‌اند. به نوشته رسانه‌ها پهپادهاي مسلح وارداتي امارات از چين به شكل گسترده در درگيري‌هاي منطقه از يمن گرفته تا ليبي توسط گروه‌هاي نيابتي و ارتش امارات مورد استفاده قرار گرفته‌اند. براساس آمار موسسه پژوهش‌هاي صلح بين‌الملل استكهلم (SIPRI) در بازه پنج سال 2020-2016 ارزش صادرات تسليحاتي چين به عربستان سعودي و امارات به ترتيب 386 درصد و 169درصد نسبت به دوره قبلي (2015-2011) افزايش داشته است.