به یاد سر ادموند هیلاری اولین فاتح اورست
راز و رمز نخستین باری که انسان پا روی بام دنیا گذاشت
گروه ورزش
۲۱ دي ۱۳۸۶ يا به عبارتي ۱۱ ژانويه ۲۰۰۸ سر ادموند هيلاري نخستين فاتح اورست درگذشت. برخي‌ها مي‌گويند بهتر است بگوييم نخستين كسي كه زنده از فتح اورست برگشت چون هنوز گمانه‌زني‌هاي زيادي در مورد اينكه هربرت مالوري توانسته بود پيش از مرگ در اورست به قله برسد يا خير وجود دارد. ادموند هيلاري زاده ۱۹۱۹ كوهنورد نيوزيلندي بود كه توانست نام خودش را به عنوان اولين فاتح اورست به ثبت برساند. اين كوهنورد پس از زنده ماندن در جنگ جهاني دوم در حالي كه به عنوان يكي از اعضاي نيروي هوايي سلطنتي نيوزيلند به جبهه‌هاي جنگ اعزام شد، اقدام به سفرهاي اكتشافي كرد. در ابتداي دهه پنجاه ميلادي اوضاع صعود به اورست پررونق نبود. پيش از جنگ جهاني تعداد كمي از گروه‌ها براي رسيدن به اورست تلاش كردند كه يا ناكام ماندند، يا كشته شدند يا ديگر اثري از آنها پيدا نشد. يكي از اين گروه‌ها كه تا ۲۵۰ متري قله هم پيش رفتند يك گروه سوييسي بودند كه در نهايت به قله نرسيدند. دولت نپال در آن برهه هر سال تنها به يك گروه اكتشافي اجازه صعود مي‌داد. دولت چين هم مسير تبت را بسته بود.
در مه سال ۱۹۵۳ دو گروه بريتانيايي ماموريت صعود به اورست را به عهده گرفتند. يكي از اين دو گروه شامل ادموند هيلاري و يك شرپا به نام تنزينگ نورگي بود. شرپا گروهي از افراد بومي نپال هستند كه در ازاي دريافت پول به كوهنوردان در صعود به اورست كمك مي‌كنند. البته آنها در سال‌هاي گذشته معتقد بودند نبايد به اورست صعود كرد چون اين قله مقدس است.
مسيري كه هيلاري و تنزينگ انتخاب كردند مسيري از ميان يخشار خومبو بود. آنها بعد از صعود به ارتفاع ۷۹۰۰ متري در South Col آخرين كمپ را برپا كردند. گروه دومي كه از بريتانيا عازم شده بود از مسير ديگري شانسش را امتحان كرد و حتي تا فاصله ۱۰۰ متري قله هم رسيد ولي موفق نشد اقدام نهايي را انجام دهد. سپس نوبت به هيلاري رسيد. دو روز بعد از تلاش تيم نخست يعني در ۲۸ مه آنها به ارتفاع ۸۵۰۰ متري رسيدند و صبح براي قدم آخر اقدام كردند. گفته مي‌شود هوا آن‌قدر سرد بوده كه پوتين‌هاي هيلاري كه بيرون چادر مانده بود يخ‌زده بودند و فقط دو ساعت طول كشيد تا او بتواند كفش‌هايش را گرم كند.
بعد از يك صعود موفق، هيلاري و شرپا به فاصله ۱۲ متري قله رسيدند؛ نزديك‌ترين فاصله‌اي كه تا آن روز به ثبت رسيده بود. در ادامه يك مسير يخي صخره‌اي و خطرناك بين آنها و قله به چشم مي‌خورد. هيچ راه برگشتي وجود نداشت. طلسم اورست بايد شكسته مي‌شد. ادموند با نبوغ كوهنوردي‌اش توانست از آن مسير بالا برود. مسيري كه بعدها به نام قدمگاه هيلاري نامگذاري شد. او سپس همكارش را بالا كشيد و در نهايت اين دو در ساعت 30: 11 دقيقه صبح ۲۸ مه ۱۹۵۳ روي بام دنيا ايستادند.
يكي از اصلي‌ترين كارهايي كه ادموند و همكارش انجام دادند گشتن به دنبال مداركي از حضور هربرت مالوري روي قله اورست بود. اين كار اهميت بسيار زيادي داشت چون پاي افتخار نخستين صعود به اورست در ميان بود.
در سال ۱۹۲۱ هربرت مالوري كوهنورد انگليسي براي نخستين‌بار با ابتدايي‌ترين تجهيزات تلاش كرد به اورست صعود كند كه ناكام ماند. هربرت دو بار ديگر در سال‌هاي ۱۹۲۴ هم شانسش را امتحان كرد كه در آخرين اقدام در حالي كه ۸۶۰۰ متر بالا رفته بود، در فاصله ۲۵۰ متري قله ناپديد و به يكي از راز‌هاي بزرگ تاريخ كوهنوردي بدل شد. هنگامي كه هيلاري به قله اورست رسيد دنبال رد پايي از حضور مالوري بر قله اورست گشت اما طبق گفته خودش چيزي پيدا نكرد.
۱۵ دقيقه بعد از رسيدن به قله هيلاري و شرپا بعد از گرفتن يك عكس يادگاري از شرپا به سمت پايين حركت كردند. هيلاري از داشتن عكس روي قله محروم شد چون همكارش بلد نبود با دوربين عكاسي كار كند! اولين انساني كه هيلاري را هنگام بازگشت از قله ديد اين جملات را از دهان او شنيد: «بالاخره اين لعنتي رو تموم كرديم.» همان سال ادموند هيلاري به لقب شواليه نائل آمد و شد «سر ادموند هيلاري»
ادموند در سال‌هاي بعد در اوج شهرت به قله‌هاي ديگري صعود كرد و سپس در يك گروه اكتشافي راهي قطب جنوب شد. ادموند در زندگي علاوه بر توانايي‌هاي فردي كلا آدم خوش‌شانسي به نظر مي‌آمد. جدا از زنده برگشتنش از جنگ در حالي كه از يك انفجار و آتش‌سوزي مهيب جان سالم به در برده بود، در صعود به اورست هم اين شانس را به همراه داشت. دو شانس بزرگ ديگر ادموند در سال‌هاي ۱۹۶۸ و ۱۹۷۷ سراغش آمد. اولين‌بار او دو قايق جت كوچك به دل رودخانه‌هاي متلاطم نپال زد. قايق جلويي هيلاري بر اثر تلاطم آب غرق شد و سرنشينان آن كشته شدند! دوم بار زماني كه او قرار بود در يك پرواز اكتشافي بر فراز قطب جنوب حضور داشته باشد اما در لحظات آخر حضور او كنسل شد. آن هواپيما با افرادي ديگر در مسير با كوه تصادف كرد و تمام سرنشينان آن جان باختند. همچنين در سال ۱۹۷۵ همسر و دختر هيلاري نيز در جريان سفر به كاتماندو در نپال در حادثه سقوط هواپيما جان خود را از دست دادند.
جدا از جهانگردي و ماجراجويي ادموند هيلاري اقدامات عام‌المنفعه زيادي انجام داد. او ۱۷ مدرسه كوهستاني، پل و بيمارستان در نپال ساخت. در سال ۱۹۸۵ به عنوان كميسارياي عالي NZ در هند منصوب شد و چهار سال در دهلي‌نو مستقر شد. او در منطقه اورست ۲۷ مدرسه، دو بيمارستان، ۱۲ كيلينيك پزشكي، تعداد زيادي پل و خطوط لوله آب احداث كرد و برنامه احياي جنگل در پارك ملي ساگارماتا در منطقه اورست را به انجام رساند. او تمام اين كارها را به درخواست و كمك افراد شرپا انجام داد.
در يازده ژانويه ۲۰۰۸ هيلاري بر اثر سكته قلبي در اوكلندسيتي چشم از جهان فرو بست و علاوه بر تمام افتخاراتي كه با دست آورده بود يك راز بزرگ را هم با خود برد. اينكه او واقعا اثري از حضور هربرت مالوري روي اورست پيدا كرده بود يا خير. در اين زمينه يك روايت جالب وجود دارد. در سال ۱۹۹۹ بالاخره يك كوهنورد امريكايي جسد سالم و دست نخورده هربرت را در اطراف قله اورست پيدا كرد. تمام مدارك و لباس‌هاي او سالم بودند و تنها چيزي كه او به همراه نداشت عكس همسرش بود. دختر مالوري گفت اين مدرك نشان مي‌دهد پدرم قله را فتح كرده بود چون او به مادرم قول داده بود عكسش را روي قله اورست بگذارد. ادموند يك بار در واكنش به اين جمله كه ممكن است مالوري زودتر از او اورست را فتح كرده باشد گفت آن وقت ما مي‌شويم اولين كساني كه زنده از فتح اورست برگشتند.