عصر ماشين‌هاي هوشمند
مرتضي مير‌حسيني
سال 1990 و حتي چند سالي پس از آن، اينترنت مثل امروز فراگير و مهم نبود و آينده‌اي اين‌چنين برايش پيش‌بيني نمي‌شد. آن زمان آينده دانش و فناوري را در ساخت خودروهاي پرنده و هواپيماها و كشتي‌هايي با قابليت‌هاي خاص يا سفر به فضا و ملاقات با موجودات فضايي مي‌ديدند و توسعه و فراگيري جهاني موازي با جهان ما -با پيوندي چنين عميق با آن- را پيش‌بيني نمي‌كردند. اما اقليتي از دانشمندان هم بودند كه رقم خوردن آينده‌اي شبيه به امروز ما را محتمل مي‌دانستند. يكي از آنها ري كرزويل بود كه كتاب مشهورش «عصر ماشين‌هاي هوشمند» سال 1990 در چنين روزي منتشر شد. كرزويل در اين كتاب مي‌گفت نگاه به گذشته ما انسان‌ها نشان‌مان مي‌دهد كه گام به گام پيشرفت مي‌كنيم و در اين سير تكاملي قطعا به جايي مي‌رسيم كه چيزي از خودمان باهوش‌تر بسازيم. تاكيد مي‌كرد حداقل به شكل نظري هيچ دليل محكمي وجود ندارد كه چنين اتفاقي را ناممكن بدانيم و مي‌گفت شك ندارم چيزي خواهيم ساخت كه خودمان را هم شگفت‌زده كند. روزي مي‌رسد كه بايد هويت خودمان را با ثبت اثر انگشت يا آزمون صدا به نرم‌افزارها و ربات‌ها اثبات كنيم و به آنچه خودمان ساخته‌ايم نشان بدهيم كه واقعا خودمان هستيم. روزي مي‌رسد كه اسناد الكترونيكي جاي سندهاي كاغذي را مي‌گيرند، براي شركت در امتحانات نيازي به حضور فيزيكي دانش‌آموزان و دانشجويان وجود ندارد و حتي نامه‌هاي عاشقانه را از طريق دستگاه‌هاي بي‌سيم براي مخاطب خاص‌مان مي‌فرستيم. يكي از مثال‌هاي كرزويل بازي شطرنج بود. مي‌گفت كامپيوترها براساس مجموعه‌اي از الگوها كه ما براي‌شان تعريف مي‌كنيم شطرنج‌بازي مي‌كنند و با ارتقاي اين الگوها، كامپيوترها به شطرنج‌بازهاي بهتري تبديل مي‌شوند و مطمئنم كه تا قبل از سال 2000 كامپيوترهايي خواهيم داشت كه حريف و هماورد قهرمانان و استادان بزرگ شطرنج باشند. باور داشت روزي كامپيوترهايي ساخته مي‌شود كه ميليون‌ها پردازش را همزمان در زماني كمتر از يك ثانيه انجام مي‌دهند. مي‌گفت بايد به گذشته نگاه كنيم، به كامپيوترهايي كه چند دهه قبل از آنها استفاده مي‌كرديم، اكنون (سال 1990) نسبت به آن زمان چقدر پيشرفت كرده‌ايم و كجا ايستاده‌ايم، آينده هم در قياس با امروز چنين خواهد بود. كرزويل مي‌گفت اين فناوري‌هاي جديد مدام تكامل مي‌يابند و زندگي ما را -به اين شكل و سبكي كه مي‌شناسيم- زيرورو مي‌كنند. او مخترع و آينده‌پژوه بود و با چند دانشگاه معتبر از جمله ام‌آي‌تي همكاري مي‌كرد و كتاب «عصر ماشين‌هاي هوشمند» را هم انتشارات همين دانشگاه منتشر كرده بود. آن زمان چند شركت را تاسيس كرده و مديريت مي‌كرد كه يكي از آنها محصولاتي مثل دستگاه خواندن متون براي نابينايان و استوديو كوچكي براي تركيب و تفكيك صداها را به بازار عرضه كرده بود. اما كرزويل با اين كتاب بود كه جايي در تاريخ براي خودش دست و پا كرد. كتاب «عصر ماشين‌هاي هوشمند» كه يكي از مهم‌ترين كتاب‌هاي اين حوزه است، 23 مقاله دارد كه فقط 4 مقاله را خود كرزويل نوشته است و كنار عنوان 19 مقاله ديگر نام دانشمندان ديگري به چشم مي‌خورد. كتاب با وقايع‌نگاري جالبي از زمان دايناسورها تا سال 2070 به پايان مي‌رسد. مباحث «عصر ماشين‌هاي هوشمند» در موضوعات مرتبط با دانش و فناوري حيرت‌انگيز و تخصص نويسندگان مقالات -و خود كرزويل- ستودني است، اما به قول ستون‌نويس نيويورك‌تايمز، كتاب در آنچه به فلسفه و روانشناسي مربوط مي‌شود به مهمل‌گويي مي‌افتد و با گزاره‌هايي نامفهوم كلنجار مي‌رود. ليندا استراوس در ژورنال «علم، فناوري و ارزش‌هاي انسان» (تابستان 1992) مي‌نويسد كرزويل حتي در ارايه تعريف دقيقي از هوش مصنوعي ناكام مي‌ماند، زيرا نمي‌تواند به تعريفي براي واژه «هوش» برسد.