خدمات حبيب يغمايي به زبان فارسي

مرحوم استاد حبيب يغمايي (1363 -1280) يكي از اديبان برجسته ‌روزگار ما به‌ شمار مي‌آيد كه نامش افزون بر اينكه با تصحيح گران‌سنگ آثاري چون «ترجمه تفسير طبري» و «گرشاسب‌نامه» گره خورده، بيش از هر چيز خاطره ارزشمند مجله مهم «يغما» را در خاطرِ علاقه‌مندان به زبان و ادبيات فارسي زنده مي‌كند. او با انتشار «يغما» خدمت ارزنده‌اي به توسعه و گسترش فرهنگ و زبان فارسي اين مرز و بوم كرد. يغمايي در 1280 در «خور» ناحيه جندق از بخش «خور و بيابانك» ديده به جهان گشود. پدر يغمايي نيز از شاعران و اديبان محلي به‌ شمار مي‌رفت. براي ادامه تحصيل به شاهرود و سپس تهران رفت و در مدرسه آليانس و پس از آن در دارالمعلمين عالي نزد استاداني چون علامه اقبال آشتياني و عبدالعظيم‌خان قريب به تحصيل پرداخت. پس از پايان تحصيلات در تهران به خدمات‌ دولتي پرداخت. او ابتدا در اداره ثبت و سپس به‌ وزارت‌ معارف انتقال يافت و رياست فرهنگ سمنان و دامغان به او سپرده شد.يكي از مهم‌ترين فعاليت‌هاي فرهنگي او در اين دوره تاسيس نخستين مدارس ابتدايي دولتي در زادگاهش بود. سپس به‌ مديريت كل نگارش وزارت معارف منصوب شد و به كار تدوين كتاب‌هاي درسي نظارت داشت و از آن پس فعاليت‌هاي فرهنگي خود را با محمدعلي فروغي آغاز كرد. از جمله كليات سعدي را با همكاري فروغي تصحيح كردند، همزمان گرشاسب‌نامه اسدي طوسي را ويرايش و چاپ كرد و كتابي محققانه به نام سعدي‌نامه گردآوري و منتشر كرد. در 1331 رييس اداره انطباعات (مطبوعات و انتشارات) شد. يغمايي سال‌هاي زيادي به‌ تدريس در دارالفنون، دارالمعلمين عالي و دانشگاه تهران پرداخت. در سال 1355 دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به پاس خدمات ارزنده‌اش به فرهنگ كشور، دكتراي افتخاري زبان و ادبيات فارسي به او اعطا كرد.يغمايي در شعر چون كاملا از سبك سعدي پيروي كرده، شعرش روان و با مفهوم است. از 1300 به بعد، شعرهاي زيادي از وي در كتاب‌هاي درسي منتشر شده است. شعر «روباه و زاغ» در كتاب فارسي سوم دبستان يكي از آنها است كه با گذشت بيش از هفت دهه، هنوز هم مهمان كتاب‌هاي درسي دانش‌آموزان است. شعرش فصاحت و بلاغت دارد. استوار، محكم، ساده‌ و لطيف است. يغمايي شاعري بود كه حرف‌ها و دردها براي گفتن داشت و اشعارش سرشار از شور و عشق است. با تمام وجود عشق خود  را  به  ايران  نمايان  مي‌كند.
 از ديگر فعاليت‌هاي او در زمينه پژوهش، نگارش مقالاتي درباره كتاب و كتابخانه‌ها، بانيان و واقفان كتابخانه‌هاي عمومي، كتاب‌دوستان، كتابفروشان، چاپخانه‌داران و گروه‌هايي از اين قبيل بود كه به ‌تدريج و در طول 63 سال در مجلات، نشريات و كتاب‌ها به‌ طور متفرق به چاپ رسيد. يغمايي در بسياري از حوزه‌هاي پژوهشي، تحقيقي، ادبيات، تاريخ و شعر صاحب نظر و اثر است و آثار و تاليفاتي دارد، از جمله در سه زمينه متن‌شناسي، تصحيح متن و فهرست نگاري، آثار مهمي از او برجاي مانده است. از جمله برخي از اين آثار مي‌توان به تاريخ جندق و بيابانك، يادبودنامه تقي‌زاده، رساله‌اي در قافيه، سرنوشت دخمه ارغوان و... اشاره كرد.يغمايي پيش از شروع كار مجله يغما، تجربه انتشار مجلات مختلف را داشت. براي نمونه يك دوره سردبير مجله نامه فرهنگستان شد و مجله آموزش و پرورش را سه سال مديريت كرد. در اواخر 1326 تقاضاي امتياز مجله «يغما» را كرد و نخستين شماره آن در فروردين 1327 منتشر شد. اين مجله آموزنده در مدت 31 سال انتشار منظم در 366 شماره و پس از نشر آخرين شماره در اسفند 1357 با اعلام رسمي يغمايي و توديع او تعطيل شد. بدون شك بزرگ‌ترين خدمت يغمايي به زبان فارسي و حوزه پژوهش‌هاي ايراني، چاپ و نشر مرتب اين مجله بود. يغمايي در دوره‌اي مي‌زيست كه تحولات سياسي گسترده‌اي در تاريخ معاصر ايران رقم خورده و اين تحولات در آثار وي منعكس مي‌شد. بسته بودن فضاي سياسي دوره رضاخان در آثار يغمايي قابل توجه است. او در تلاش بود تا با مجله «يغما»، تاريخ و ادبيات ايران را حفظ كند. نويسندگان و اديبان برجسته‌اي چون مجتبي مينوي، جلال‌الدين همايي، محيط طباطبايي، محمد معين، حسين سعادت نوري و باستاني پاريزي نتايج تحقيقات خود را در مجله يغما منتشر مي‌كردند. دوره مجله يغما از مهم‌ترين منابع ادبي ايران در فاصله سال‌هاي 1327 تا 1357 و مجموعه‌اي از آثار بزرگ‌ترين محققان معاصر ايران است. اين محقق فرهيخته در 24 ارديبهشت 1363 در تهران درگذشت و در زادگاهش «خور و بيابانك» به‌ خاك سپرده  شد.