كارشناسان درباره خطر افزايش تنش نظامي ميان چين و ايالات متحده بر سر تايوان هشدار مي‌دهند
دردسرهاي تصميم خطرناك پلوسي
محمدحسين لطف‌الهي
نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان امريكا تصميم دارد به عنوان يكي از ارشدترين قانون‌گذاران امريكايي سفري به تايوان داشته باشد. در شرايطي كه او در حال نهايي كردن برنامه اين سفر است، دولت چين به ايالات متحده درباره تبعات بسيار بد اين سفر هشدار داده و كاخ سفيد نيز از پلوسي مي‌خواهد تا سفر خود را به تعويق بيندازد. تايوان در اين ميانه نگران روند فزاينده تنش‌هاست و همه طرف‌ها به سوي مواجهه با بحراني پيش مي‌روند كه در واقع هيچ‌كس آن را نمي‌خواهد.
همزمان با انتشار گزارش‌هايي پيرامون نهايي شدن تصميم رييس مجلس نمايندگان امريكا براي سفر به تايوان، روز سه‌شنبه 19 جولاي وزارت امور خارجه چين هشدار داد كه در صورت انجام شدن اين سفر پاسخي «قاطع و قهرآميز» به امريكا خواهد داد. اين مساله موجي از نگراني را در واشنگتن سبب شد و اظهارنظرهايي كه مقام‌هاي ارشد ايالات متحده تاكنون درباره اين موضوع انجام داده‌اند نشان مي‌دهد تصميم نابهنگام نانسي پلوسي دولت جو بايدن را با دردسري جدي مواجه كرده است.
جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده روز چهارشنبه اعلام كرد كه ارتش امريكا فكر مي‌كند سفر نانسي پلوسي به تايوان «در مقطع زماني فعلي، ايده خوبي نيست.» با اين وجود رييس مجلس نمايندگان ايالات متحده در پاسخ به اظهار نگراني رييس‌جمهور گفت «مهم است كه نشان دهيم چگونه از متحدان خود حمايت مي‌كنيم.»
مايك پمپئو، وزير خارجه پيشين ايالات متحده روز گذشته از تصميم پلوسي براي سفر تايوان حمايت كرد. او در توييتر نوشت: «نانسي، من همراه تو خواهم آمد. من از سفر به چين منع شده‌ام اما اين ممنوعيت براي تايوانِ عاشق آزادي وجود ندارد. تو را در آنجا خواهم ديد.»
گزارش‌هايي كه رسانه‌هاي امريكايي منتشر كرده‌اند نشان مي‌دهد در پشت پرده، اختلاف‌نظرها و نگراني‌هاي مقام‌هاي ارشد واشنگتن به مراتب عميق‌تر و بيشتر است. سي‌ان‌ان در اين باره مي‌نويسد: «يك مقام آگاه مي‌گويد كه دولتمردان امريكايي در اتاق‌هاي دربسته فكر مي‌كنند ممكن است چين براي جلوگيري از سفر پلوسي به تايوان، منطقه پرواز ممنوع اعلام كند.»
دولت چين مشخص نكرده كه منظور سخنگوي وزارت امور خارجه اين كشور از «اقدامات قوي و قهرآميز» چه اقداماتي است اما كارشناسان و گزارش‌ها به نقل از منابع ناشناس مي‌گويند پاسخ چين به سفر احتمالي رييس مجلس نمايندگان امريكا به تايوان مي‌تواند شامل «جنبه نظامي» باشد.
فايننشال‌تايمز روز دوشنبه نوشت: «طبق گزارش‌ها، چين اختلافات خود با واشنگتن را بر سر سفر برنامه‌ريزي‌شده نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان امريكا به تايوان افزايش داده و گفته است كه اگر او به اين سفر ادامه دهد، ممكن است با پاسخ نظامي مواجه شود.» فايننشال‌تايمز به نقل از شش فرد ناشناس كه با اين موضوع آشنا هستند، گزارش داد كه آخرين هشدارها به‌طور خصوصي به اعضاي دولت جو بايدن صادر شده است. اين بيانيه به‌طور قابل‌توجهي قوي‌تر از هشدارهايي بود كه مقامات چيني در گذشته در مورد اقدامات بحث‌برانگيز ايالات متحده يا تصميمات سياسي مربوط به تايوان داده بودند.
وانگ يي وزير امور خارجه چين روز دوشنبه گفت درياي جنوبي چين «تفرجگاه» كشورهاي خارج از منطقه يا «عرصه مبارزه» براي رقابت قدرت‌هاي بزرگ نيست. به نوشته خبرگزاري رويترز، او در سخنراني افتتاحيه سمينار مجازي به مناسبت بيستمين سالگرد امضاي بيانيه رفتار طرف‌ها در درياي جنوبي چين تاكيد كرد كه موضوع درياي جنوبي چين بايد توسط خود كشورهاي منطقه رسيدگي شود. همزمان ژائو ليجيان سخنگوي وزارت خارجه چين نيز امريكا را جنگ‌طلب‌ترين كشور تاريخ جهان و بزرگ‌ترين تهديد براي توسعه روي زمين خواند.
شي يين‌هونگ، استاد روابط بين‌الملل در دانشگاه رنمين چين معتقد است: «اقدام متقابل چين در مقابل سفر پلوسي به تايوان بي‌سابقه خواهد بود؛ احتمالا قوي‌ترين اقدامي كه از زمان آغاز بحران تايوان، پكن انجام داده است.» به گفته او، اگر تصميم پلوسي براي سفر قطعي باشد حتما ايالات متحده نيز براي مقابله با تهديد نظامي چين آماده خواهد شد و اين مساله باعث مي‌شود تنش‌ها و امكان وقوع حوادث پيش‌بيني نشده ميان پكن و واشنگتن به اوج برسد. تنش نظامي بر سر تايوان تاكنون دو بار به اوج رسيده است؛ يك‌بار در دهه 1950 ميلادي كه دولت كمونيست چين چندين جزيره دورافتاده در تايوان را در چند نوبت هدف بمباران قرار داد و بار ديگر در دهه 1990 ميلادي كه رييس‌جمهور وقت تايوان به ايالات متحده سفر و چين در واكنش به اين اتفاق اقدام به شليك موشك به سوي آب‌هاي تايوان كرد و دست از اين اقدام بر نداشت تا زماني كه ايالات متحده دو ناوگروه خود را براي اعلام حمايت از تايوان به منطقه فرستاد.
اين اولين‌بار نيست كه يك رييس مجلس نمايندگان ايالات متحده در دوره مسووليت خود عازم تايوان مي‌شود. در سال 1997 ميلادي، نيوت گينگريچ رييس‌جمهوري‌خواه مجلس نمايندگان امريكا به تايوان رفت و با رييس‌جمهور وقت اين جزيره، لي تنگ هويي ديدار كرد. اين سفر درست پس از سفر گينگريچ به شانگهاي انجام شد كه در آن رييس مجلس نمايندگان امريكا به مقام‌هاي چيني هشدار داد ايالات متحده در صورت لزوم براي حمايت از تايوان دخالت نظامي خواهد كرد. به گفته گينگريچ، پاسخ چين در آن زمان «آرام» بود و پكن صرفا به تهديد لفظي واشنگتن اكتفا كرد.
شواهد اما نشان مي‌دهد اين‌بار اوضاع تا حدود زيادي متفاوت خواهد بود. با گذشت نزديك به ربع قرن، چين بسيار قوي‌تر شده، اعتماد به نفس بيشتري پيدا كرده و شي جين‌پينگ رهبر اين كشور تاكيد كرده است كه هيچ چالشي عليه منافع اساسي چين را تحمل نخواهد كرد.
درو تامپسون، پژوهشگر ارشد مدعو در مدرسه سياست عمومي لي كوان يو در دانشگاه ملي سنگاپور مي‌گويد: «چين زير نظر شي جين پينگ يك دولت كاملا متفاوت با دولت‌هاي گذشته است. پكن حالا در موقعيتي است كه مي‌تواند قاطعانه‌تر عمل كند و هزينه‌ها و پيامدهايي را به كشورهايي كه منافع چين را در سياست‌گذاري يا اقدامات خود در نظر نمي‌گيرند تحميل كند.» چين تايوان را جزيي از خاك خود مي‌داند و بر بازگشت مسالمت‌آميز آن به خاك اصلي تاكيد دارد. امريكا با اينكه استقلال تايوان را به رسميت نشناخته اما اصلي‌ترين حامي اين جزيره است.
همزمان با افزايش تنش‌ها ميان ايالات متحده و چين بر سر موضوع تايوان، رويترز نوشته قرار است معاون وزير خارجه امريكا با هياتي بلندپايه به جزاير سليمان سفر كرده و با مقامات اين منطقه ديدار و گفت‌وگو كند. بسياري از مقامات امريكايي اين سفر وندي شرمن، معاون وزير خارجه امريكا به جزاير سليمان را استراتژيك و راهي براي تقويت مواضع امريكا براي مقابله با پيشرفت‌هاي چين مي‌دانند. سخنگوي وزارت خارجه امريكا در تشريح اين سفر تاكيد كرد واشنگتن به دنبال تعميق قابل توجه تعاملات خود با جزاير اقيانوس آرام و آغاز فصل جديدي از روابط است. سخنگوي وزارت خارجه امريكا در بخش ديگري از سخنان خود در اين باره گفت: سفر معاون وزير امور خارجه به اقيانوس آرام جنوبي نشان‌دهنده سرمايه‌گذاري گسترده امريكا در اين منطقه است. گسترش ارتباطات ديپلماتيك چين و عقد پيمان امنيتي با مقامات جزاير سليمان در ماه‌هاي اخير موجب نگراني شديد مقامات ارشد در امريكا، استراليا و نيوزيلند شده است. امريكا به همين منظور تلاش مي‌كند از راه‌هاي ممكن روابط خود با اين جزاير را احيا كرده تا از اين طريق مانع پيشرفت‌هاي استراتژيك چين در منطقه شود. در ماه فوريه، آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا نخستين مقام امريكايي بود كه در ۴۰ سال گذشته از منطقه فيجي ديدن كرد. وي در زمان ديدار خود از اين منطقه خبر داد كه قرار است سفارت امريكا در جزاير سليمان در آينده‌اي نزديك افتتاح شود. وي همچنين اقيانوس آرام را منطقه‌اي براي آينده ناميد و آن را از بسياري از لحاظ مهم و استراتژيك خواند. هيات بلندپايه امريكايي در اين ديدار بار‌ها تاكيد كرد كه واشنگتن نگراني‌هاي فزاينده‌اي در اين منطقه دارد و از اقدامات چين در جزاير سليمان به‌شدت انتقاد كرد. حالا قرار است وندي شرمن، معاون وزير خارجه امريكا نيز در روز‌هاي آينده در راس هياتي بلندپايه براي ديدار و گفت‌وگو با مقامات اين منطقه به جزاير سليمان سفر كند.
نشست وزراي خارجه سازمان همكاري شانگهاي 28 جولاي آغاز مي‌شود
نشست وزراي خارجه سازمان همكاري شانگهاي (SCO) در تاريخ ۲۸ و ۲۹ جولاي در شهر «تاشكند» ازبكستان برگزار مي‌شود. به گزارش فارس، ازبكستان، رييس سازمان همكاري شانگهاي در سال جاري ميزبان نشست سران سازمان همكاري شانگهاي خواهد بود. اين نشست ماهيت مقدماتي داشته و در آن وضعيت افغانستان نيز مورد بررسي قرار خواهد گرفت. قرار است همه كشورهاي حاضر در سازمان همكاري شانگهاي در مورد امنيت غذايي، ثبات و صلح منطقه‌اي و همچنين كاهش فقر صحبت كنند. همچنين طرحي براي حذف موانع بازرگاني، توسعه بازرگاني درون منطقه‌اي و ديجيتالي كردن رويه‌هاي گمركي نيز در اين نشست مورد بحث قرار خواهد گرفت.