اعتمادسازي در بازار سرمايه

گروه اقتصادي

 ۷ سال پس از محدود شدن دامنه نوسان در بند مثبت و منفي ۵ درصد از روز گذشته دامنه نوسان در بازار اول بورس و فرابورس به مثبت و منفي۷ درصد افزايش يافت. قرار است تا پايان ۱۴۰۱، دامنه نوسان قيمت‌ها در بازار سهام به مثبت و منفي ۱۰ درصد برسد. 

در بازارهاي مالي به‌خصوص بازار بورس به دليل وجود برخي پيچيدگي‌ها و ريسك‌پذير بودن آن، بايد توسط نهاد نظارتي بازار سرمايه يك‌سري محدوديت‌هايي در نظر گرفته شود. يكي از اين محدوديت‌ها در حوزه دامنه نوسان قيمت سهم است كه روي قيمت سهم تعريف شده است. دامنه نوسان در اكثر بورس‌هاي جهان تعريف شده كه به‌ منظور كنترل نوسانات موجود، وجود دارد. دامنه نوسان قيمت سهام بورس، پايين‌ترين تا بالاترين قيمتي است كه در آن دامنه طي يك يا چند جلسه رسمي معاملات بورس، قيمت مي‌تواند نوسان كند.
يكي از عوامل مهم به‌ منظور جلوگيري در دستكاري قيمت‌ها در بازار بورس، دامنه نوسان بوده كه اجازه تغيير قيمت در هر زمان به‌ صورت دلخواه به سهامداران بزرگ را نمي‌دهد. كشف قيمت واقعي سهام نيز با استفاده از دامنه نوسان امكان‌پذير است. درواقع زماني كه قيمت سهام به اين حدود نزديك شود، معاملات توسط نهاد نظارتي متوقف مي‌شود تا به سهامداران فرصتي داده شود كه درباره قيمت سهم مدنظر و ارزش واقعي آن بررسي و تفكرات لازم را به عمل ‌آورند كه در آينده نزديك، سهم دچار هيجانات قيمتي نشود. دامنه مجاز نوسان، تغييرات قيمتي سهام را محدود كرده و از اين طريق از به وجود آمدن تغييرات ناگهاني جلوگيري مي‌كند.
آيا اقدام جديد سازمان بورس مي‌تواند اعتماد عمومي را به تالار شيشه‌اي بورس و به‌طور كلي بازار سرمايه بازگرداند؟

همكاري براي جلب اعتماد عمومي
 به حضور در بازار سرمايه
فردين آقابزرگي، كارشناس ارشد بازار سرمايه معتقد است؛ هرچند اين موضوع يك قدم رو به جلو محسوب مي‌شود اما موضوع كليدي در اين شرايط حساس جلب اعتماد عمومي براي حضور در بازار سرمايه است.
آقابزرگي در پاسخ به اين پرسش كه موافقت با افزايش دامنه نوسان بازار اولي‌ها به 7 درصد چه ميزان بر كارايي بورس موثر است؟ به «اعتماد» گفت: انصافا ظرف حداقل 10 سال گذشته با چنين امكاناتي در بازار سرمايه و بورس روبرو نبوديم و افزايش نقدشوندگي يكي از ايده آل‌ترين شرايطي بود كه از رسالت‌ها و وظايف اصلي نهاد ناظر و اركان بازار سرمايه محسوب مي‌شود و در اين مدت تصميماتي كه براي اين منظور گرفته شد يك قدم رو به جلو به شمار مي‌رود. او ادامه داد: در اين شرايط موضوع اول جلب اعتماد و اطمينان عمومي براي حضور در بازار سرمايه است و در بحث‌هاي بعدي شفافيت و حس امنيت در استفاده از اطلاعات منصفانه و پايدار براي كليه ذينفعان بازار بايد مد نظر قرار گيرد و به اين قبيل از زيرساخت‌ها از جمله قواعد و قوانين معاملاتي دامنه نوسان، قيمت مكمل‌هايي مانند حجم مبنا يا برداشتن حجم مبنا نياز است.

حجم مبنا بايد كنترل شده و بازتر شود
او ادامه داد: در اين راستا در صورتي كه دامنه نوسان باز شود مادامي كه حجم مبنا را به عنوان گلوگاه در كنار خود داشته باشد اين مساله تا حدود زيادي خنثي مي‌شود. هر چند اين موضوع تدبير خوبي بوده اما شايد به برنامه‌اي كه از قبل تعيين شده بود دست پيدا نكنيم.
اين كارشناس بازار سرمايه تصريح كرد: تامين اين فضا به تعداد محدودي از سهام كه شايد اساسا نيازي به باز كردن دامنه نوسان نداشته باشند، نياز است مانند فولاد مباركه يا ملي صنايع مس و بسياري از صنايع ديگر كه به خصوص در بازار اول هستند و چه دامنه نوسان داشته باشند و چه نداشته باشند معمولا در يك حاشيه كم‌نوسان سير مي‌كنند و به ندرت شايد اتفاقي براي‌شان رخ دهد كه شاهد صف خريد يا فروش آنها باشيم، فرق چنداني ندارد، اما مكمل اين تصميم علاوه بر برداشتن پلكاني يا باز كردن پلكاني نوسان قيمت حجم مبنا است كه بايد كنترل شده و بازتر كنند تا هدف افزايش نقدشوندگي به‌طور كامل رعايت شود.

تاثير تغيير دامنه نوسان و تخليه حباب
آقابزرگي در پاسخ به اين پرسش كه آيا دامنه نوسان مي‌تواند مانع از تخليه حباب بازار شود نيز گفت: بله، به هر حال هر چقدر دامنه نوسان بازتر باشد انگيزه براي عمليات سفته‌بازي و نوسان‌گيري بيشتر مي‌شود. بنابراين همين سفته‌بازان هستند كه در ظاهر به عنوان نيروي زايد تلقي مي‌شوند اما اساسا وظيفه آنها اين است كه قيمت سهام و نوسانات قيمت را با هدف سودآوري و كسب سود كنترل كنند و برخلاف شكل ظاهري كه به عنوان آفت يا آسيب از آنها ياد مي‌شود اما در اصل به عنوان يك عضو لازم در فرايند كسب‌وكار و بازار سرمايه محسوب مي‌شوند و در تمام دنيا هم اين موضوع به تجربه ثابت شده است.
اين كارشناس بازار سرمايه خاطرنشان كرد: سفته‌بازان از شكل‌گيري فضاي نامتقارن و نامتناسب از بازار سرمايه جلوگيري مي‌كنند و به محض اينكه بازار به سمت حباب پيش برود يا برعكس به محض اينكه بازار بيش از ارزش ذاتي خود بخواهد كاهش يابد سفته‌بازان وارد ميدان مي‌شوند و كارشان را انجام مي‌دهند و از اين فرصت‌ها به خوبي استفاده مي‌كنند و بنابراين دامنه نوسان به خوبي كنترل مي‌شود.
آقابزرگي در پاسخ به اين پرسش كه يك دامنه نوسان استاندارد ايستا است يا پويا و كدام يك را بايد انتخاب كرد نيز تصريح كرد: استانداردهاي مختلفي وجود دارد اما آنچه به تجربه ثابت شده و در داخل ايران هم بوده معمولا يك تركيب ناقصي از آن چيزي است كه در اغلب كشورهاي دنيا و بازارهاي پيشرفته مانند امريكا، ژاپن، هنگ كنگ و حتي چين از آن استفاده كرده‌اند و اين موضوع منطبق با شرايطي است كه با زمان‌هاي توقف، زمان‌هاي ايستا و زمان مجاز محفوظ و پيوسته است و بايد براساس پلتفرم‌ها و فريمي كه در قالب نرم‌افزارها تعريف شده است پياده‌سازي شوند.

دخل و تصرف در ضوابط و رويه‌ها
 كار راناقص‌تر مي‌كند
اين كارشناس بازار سرمايه گفت: دخل و تصرف كردن در اين ضوابط و رويه‌ها كار را ناقص‌تر مي‌كند كمااينكه دو سال قبل و در سال 1399 زمان پيش گشايش بازار را براي پيشگيري از مواردي محدود كرديم اما هنوز هم اين مشكل حل نشده است و به جاي 8.5 صبح مي‌گويند يك ربع به 9 بايد سفارش را وارد كنند و اين موضوعات تا حدودي قدرت مانور و چانه‌زني و پلتفرم و فريم اصلي را به هم ريخته است و ما بايد بتوانيم سيستم را به گونه‌اي تنظيم كنيم كه نيم ساعت از وقت را بتوان به چانه‌زني و گمانه‌زني پرداخت چرا كه تغييرات اينچنيني چندان مناسب نبوده‌اند. آقابزرگي افزود: البته به مرور زمان مسائلي كه از قبل هم تجربه شده و ظرفيت‌هاي آن وجود داشته كم كم پياده‌سازي مي‌كنيم و مي‌آموزيم از جمله جلوگيري از توقف‌هاي طولاني‌مدت براي نمادها كه خودش يك قاعده در طول زمان شده است و حتي توقف‌هايي كه به صورت كوتاه‌تر داريم.