«اعتماد» در گفت‌وگو با فعالان رسانه شكايت پس‌گرفته شده «فراجا» از طرح روزنامه همشهری را بررسي مي‌كند
برداشت غیر حرفه‌ای از کار حرفه‌ای
گروه اجتماعي| «اينها [كم‌كاري ديگر نهادهاي مسوول درباره حجاب] باعث شده تا تعبير تنها ماندن پليس در زمينه مقابله با بي‌حجابي مطرح باشد و به تعبيري تنهايي سردار رادان، كه به تازگي سكان رياست پليس كشور را به دست گرفته است»؛ اين بخشي از گزارش روزنامه «همشهري» با تيتر «تنهايي سردار» در شماره شنبه ۹ ارديبهشت ۱۴۰۲ است كه در روتيتر هم اين پرسش را مطرح مي‌كند كه «چرا پليس در مقابله با بي‌حجابي تنهاست؟» اين گزارش اما با يك طرح از چهره «احمدرضا رادان» فرمانده كل انتظامي جمهوري اسلامي ايران همراه شد كه عكس يك صفحه نخست آن روز همشهري بود و همين موضوع منجر به ايجاد يك پرونده خبرساز شد؛ شكايت از روزنامه همشهري و مديرمسوول آن. اين شكايت و جزييات مطرح‌شده درباره آن زمينه را براي بحث‌هاي جدي‌تري درباره حقوق رسانه، حق آزادي بين رسانه‌ها و همچنين نظر قانون درباره انتشار كاريكاتور از چهره مسوولان و به‌خصوص افراد نظامي فراهم كرد. اگرچه به نظر مي‌آيد بيانيه ديروز فراجا مبني بر پس گرفتن شكايت از روزنامه همشهري پاياني بر اين پرونده خاص باشد اما كليت آن همچنان به شكل پرسش باقي است؛ اينكه پايه قانوني چنين شكايتي چه بود و آيا اگر بحث به دادگاه كشيده مي‌شد، ممكن بود يك روزنامه به دليل انتشار يك طرح يا كاريكاتور مجرم شناخته شود؟ «اعتماد» در گفت‌وگو با كارشناسان حوزه رسانه اين پرونده را بررسي مي‌كند.
شكايتي كه پس گرفته شد؛ ماجرا چه بود؟
خلاصه ماجراي شكايت فراجا از روزنامه همشهري به اين صورت است كه گويا اين نهاد و روابط عمومي آن، تصوير منتشر شده از فرمانده كل انتظامي را مناسب نمي‌دانست و به همين دليل هم از اين روزنامه شكايت كرد. انتشار خبر اين شكايت اگرچه در روزهاي گذشته به طور غيررسمي منتشر شده بود اما خبر رسمي آن ديروز و از زبان دادستان مطرح شد. «علي صالحي» دادستان عمومي و انقلاب تهران ديروز صبح در اين باره گفت: «در پي ثبت شكايت فراجا از روزنامه همشهري به دليل كاريكاتور منتشره در اين روزنامه، دادستاني تهران قرار جلب به دادرسي و كيفرخواست مديرمسوول اين روزنامه را صادر كرد.» البته همين ديروز مديرمسوول روزنامه همشهري هم توضيحاتي درباره اين شكايت در همين رسانه منتشر كرد كه در ادامه به آن پرداخته مي‌شود.
حتما خاطره مرحوم كيومرث صابري (گل آقا) با امام را بخوانيم
در شماره ديروز روزنامه همشهري، «محسن مهديان» مديرمسوول اين روزنامه توضيحاتي درباره اين شكايت مطرح كرد كه در بخشي از آن از مسوولان و مخاطبان مي‌خواهد كه «حتما خاطره مرحوم كيومرث صابري (گل آقا) با امام را» بخوانند. مهديان در اين يادداشت با تيتر «خيرخواهانه با فراجا» نوشته است: «روزگذشته از دادسراي فرهنگ و رسانه احضاريه‌اي مبني بر شكايت فراجا دريافت كردم. اصل شكايت برايم حيرت‌انگيز بود. دقيقا براي چه چيز بايد توضيح مي‌دادم؟ اينكه چرا از سردار رادان حمايت كرده‌ايم؟ چرا نوشتيم: «خدا قوت به شجاعت و جسارت سردار»؟ با اين حال در جلسه بازپرسي حاضر شدم و درباره اتهام توضيح دادم. توضيح درباره كاريكاتور سردار رادان.» در ادامه اين يادداشت خطاب به مخاطبان و فرماندهي محترم فراجا آمده است: «سوال اين است كه چطور از اين تيتر و متن توهين تلقي شده است؟ فرض كنيم طرح، اشكال داشت. آيا از تيتر يك و متن‌ها روشن نبود كه نيت و غرض روزنامه توهين نيست؟ آيا اين حمايت تمام‌قد را نديديم و در يك طرح متوقف شديم؟ بسيارخب؛ از اين متن متوجه نيت روزنامه نشديم، آيا سابقه رسانه هم روشن نبود؟» مهديان درباره طرح هم نوشته است: «طرح مذكور اساسا كاريكاتور نيست. كاريكاتور يعني اغراق در اجزاي صورت كه در اين تصوير هيچ اغراقي در اجزاي صورت ديده نمي‌شود. اين طرح نقاشي چهره به صورت كارتون است كه ممكن است مديران فراجا و برخي مخاطبان طرح مذكور را نپسنديده باشند يا نزديك به چهره سردار ندانند. با اين فرض، آيا اين اختلاف سليقه، يعني توهين؟»
مديرمسوول همشهري در بخشي ديگر از يادداشت به حمايت از انتشار كاريكاتور در رسانه‌ها مي‌پردازد و مي‌نويسد: «فرض كنيم اين كاريكاتور باشد. آيا هر كاريكاتوري يعني تمسخر و توهين؟ در اين كشور كاريكاتور بسياري از مسوولان درجه اول كشيده شده است. روساي قوا و شهردار و مسوولان سياسي و غيره. همه بايد تلقي توهين مي‌كردند؟ با اين تفسير اساسا بايد بساط كاريكاتور را از رسانه‌ها جمع كنيم. روح امام شاد؛ پيشنهاد مي‌كنم حتما خاطره مرحوم كيومرث صابري (گل آقا) با امام را بخوانيم.» مهديان در بخش پاياني هم عبارت «جنگ رسانه‌اي» را به كار مي‌برد و از مسوولان مي‌خواهد كه اين فضا را بيشتر درك كنند: «واقعيت اين است كه در يك جنگ تمام‌عيار رسانه‌اي هستيم. جهاد تبيين فقط مربوط به رسانه‌ها نيست. همه مسوولان ما بايد آرايش جنگي بگيرند. در اين جنگ تمام‌عيار كه همه در يك جبهه در حال تقابل با اهريمن و خناسان رسانه‌اي هستيم، تقابل با رسانه‌هاي انقلابي منطقي است؟ آيا نظام را در مظان اين اتهام قرار نمي‌دهيم كه سعه صدر مواجهه با رسانه‌ها را ندارد؟»
به دستور رادان شكايت پس گرفته شد؟
درحالي كه اين شكايت و توضيحات پس از آن ازسوي طرفين، با واكنش‌هاي فراواني از سوي فعالان رسانه و كاربران شبكه‌هاي اجتماعي روبه‌رو شد و اين موج در حال شدت گرفتن بود، عصر ديروز فراجا رسما اعلام كرد كه شكايت خود را پس گرفته است. در اين خبر كه در پايگاه رسمي فراجا منتشر شده، آمده است: «مركز اطلاع‌رساني و ارتباطات معاونت فرهنگي و اجتماعي فراجا اعلام كرد: به دنبال اذعان روزنامه همشهري مبني بر ارتكاب خطاي غيرعمد در استفاده نامناسب از تصوير سردار رادان، پليس از شكايت خود عليه اين روزنامه صرف‌نظر كرد.» در ادامه اين خبر هم آمده بود: «با توجه به تعدد و تنوع ماموريت‌هاي پليس، ضروري است تا اصحاب رسانه و صاحبان قلم حمايت حرفه‌اي و مسوولانه‌تري از مجموعه بزرگ فراجا داشته باشند، چراكه با چنين حمايت مسوولانه‌اي است كه براي جامعه آرامش و امنيت مستمر به ارمغان مي‌آورد.» بخش پاياني اين خبر هم دليل پس‌گرفتن شكايت را دستور فرمانده فراجا عنوان مي‌كند و در اين باره مي‌نويسد: «نظر به آنكه پليس همواره بر تعامل گسترده با رسانه‌هاي مختلف تاكيد داشته و دارد، اين‌بار نيز در راستاي تعامل سازنده، راهگشا و غير چالشي با اصحاب قلم و رسانه و به دستور فرمانده كل انتظامي كشور از شكايت عليه روزنامه همشهري چشم‌پوشي شد.»
مديرمسوول همشهري: حتما مي‌شود كاريكاتور نظاميان را منتشر كرد
«محسن مهديان»، مديرمسوول روزنامه «همشهري» درباره اين پرونده، شكايت مطرح شده و در مرحله بعد پس گرفتن اين شكايت از سوي فراجا، در گفت‌وگو با «اعتماد» توضيحاتي را مطرح مي‌كند. او درباره روند طي شده مي‌گويد: «واقعيت اين است كه من توضيحاتم را در روزنامه همشهري مطرح كردم. متوجه شديم كه شكايتي شده و ما هم در شماره روز چهارشنبه روزنامه توضيحاتي را منتشر كرديم و حالا هم خبر آمده كه فراجا اين شكايت را پس گرفته است. ماجرا همين است.»
اما درباره اين پرونده، برخي كارشناسان و تحليلگران حوزه رسانه از ابهام درباره هدف و دليل حرفه‌اي روزنامه همشهري براي انتشار چنين طرحي نوشتند و ضمن دفاع از حق روزنامه همشهري در انتشار چنين طرحي، اين پرسش را مطرح كرده‌اند كه آيا يك عكس يا حتي كاريكاتور با اغراق بيشتر در چهره، به اين گزارش و انتقال مفهوم آن بيشتر كمك نمي‌كرد؟ مهديان در پاسخ به اين پرسش هم مي‌گويد: «تقريبا روال است كه ما براي گزارش‌هاي شخص‌محورمان نقاشي مي‌كشيم. براي فاطمي‌امين (وزير صمت كه به تازگي از سوي مجلس استيضاح شد) و براي آقاي شمخاني هم اين كار را كرديم. ده‌ها بار اين روند تكرار شده است. به‌طور‌كلي روند ما درباره گزارش‌هاي شخص‌محور همين است.»
علاوه بر اين توضيحات، بعضي هم اين پرسش را مطرح كردند كه ممكن است دليل اين شكايت به مسائل و پيشينه‌اي برگردد و شايد همين پيشينه زمينه را براي اين شكايت فراهم كرده كه مديرمسوول همشهري اين موضوع را هم رد مي‌كند: «بله ما خودمان هم تعجب كرديم. از قبل هيچ پيشينه‌اي در اين باره نيست و هيچ مساله‌اي در اين زمينه وجود نداشت.» در بخشي از توضيح فراجا درباره پس گرفتن اين شكايت، از عبارت «اذعان روزنامه همشهري مبني بر ارتكاب خطاي غير عمد در استفاده نامناسب از تصوير سردار رادان» استفاده شده است. مهديان درباره اين توضيح هم مي‌گويد: «توضيح ما همان است كه در روزنامه همشهري منتشر شده است.»