دموكراسي و جمهوري اسلامي
فاطمه راكعي
قانون جديد انتخاباتي كه مجلس يازدهم و دولت سيزدهم در حال نهايي كردن آنند، جمهوريت نظام را در معرض يكي از مخاطره‌آميزترين گردنه‌هاي ممكن قرار مي‌دهد. تصميماتي كه درست در نقطه مقابل گفتمان انقلاب و امام(ره) قرار دارد و عملا زمينه دوري مردم از آوردگاه‌هاي حياتي و سرنوشت‌ساز را فراهم مي‌سازد. اما گفتمان امام(ره) و انقلاب چيست كه امروز دلسوزان كشور و ياران امام(ره) درخصوص فاصله گرفتن نظام حكمراني از آن تذكار مي‌دهند؟ براي درك گفتمان انقلاب بايد به سال‌هاي قبل از انقلاب و روز و روزگاري باز گرديم كه امام(ره) در پاريس حضور داشتند. در آن ايام، امام رسما بر جمهوريت (در كنار اسلاميت) تاكيد داشتند و زماني كه از ايشان درباره شكل و شمايل اين جمهوري، سوال مي‌شد، جمهوري فرانسه را به عنوان يك نمونه ايده‌آل از جمهوريت مثال مي‌زدند. در واقع از ديدگاه امام، مناسبات حكمراني ايران پس از پيروزي انقلاب، مي‌بايست مبتني بر گزاره‌هايي چون، مردمسالاري، رفاه، گردش نخبگان، آزادي رسانه‌ها، فعاليت‌هاي حزبي و مدني و... شكل بگيرد. اين اظهارات تنها مختص به دوره حضور امام در پاريس نبود، امام(ره) پس از حضور در ايران هم در برابر همه افراد و جرياناتي كه تلاش مي‌كردند جمهوريت را تضعيف ساخته و تز حكومت اسلامي را مطرح كنند ايستاد و از جمهوري اسلامي دفاع كرد. اين‌گونه شد كه مردم به گفتمان امام اعتماد كرده و راي« آري» به جمهوري اسلامي دادند. امام تاكيد داشتند كه خواسته و راي مردم بايد در راس امور قرار بگيرد و هيچ نهاد و ساختاري حق ندارد مردم را تحقق اراده شان محروم سازد. گفت‌وگوهاي امام با اعضاي مجلس خبرگان و تاكيد بر اصل بودن مطالبات و خواسته‌هاي مردم، نمونه‌اي از ديدگاه‌هاي ايشان در حوزه مردمسالاري است. امام(ره) در نوفل لوشاتو، رسما اعلام مي‌كنند، اسلام و جمهوري اسلامي هيچ مغايرتي با دموكراسي ندارد و در آينده هم نبايد داشته باشد. از منظر ايشان هر زمان كه اين فاصله ميان جمهوري اسلامي و آزادي و دموكراسي ايجاد شود، به اين معناست كه انحرافي در ساختار حكمراني رخ داده و بايد اصلاح شود. اين گفتمان هم برآمده از محتواي بلند تشيع و درس‌هايي بود كه پيامبر اسلام و ائمه براي بشريت به جاي گذاشته بودند. پس از درگذشت امام(ره) اما جرياناتي كه به دنبال تضعيف جمهوريت بودند، تلاش كردند منويات خود را عملي ساخته و راي و خواسته مردم را در حاشيه قرار دهند. اين افراد و گروه‌ها كه در گذشته حتي امام(ره) را به خاطر آراي فلسفي و عرفاني كه داشتند تكفير كرده بودند، با درگذشت ايشان، فضا پيدا كردند تا از تبديل جمهوري اسلامي به حكومت اسلامي صحبت كنند. در نقطه مقابل اما ياران امام(ره) هم تلاش مي‌كردند تا گفتمان امام را در فضاي عمومي جامعه زنده نگه دارند و با تحقق مردمسالاري ديني و تاكيد بر عدالت، آزادي و توسعه، زمينه تحقق مطالبات مردم را فراهم سازند. جريان متحجر و ضد جمهوري، مي‌دانستند تا زماني كه گفتمان اصلاحات در صحنه باشد و بتواند افكار عمومي را به سمت خود جلب كند، نمي‌توانند به خواسته‌هاي خود برسند. بنابراين با ردصلاحيت‌هاي گسترده و پرونده‌سازي براي اصلاح‌طلبان به‌زعم خود تلاش كردند جريان اصلاحات و گفتمان امام را به حاشيه برانند. طي سال‌هاي اخير اين جريان مخالف جمهوريت، كاملا واضح به ميدان آمده و به بيت امام(ره)، ياران امام و گفتمان امام حملات دامنه‌داري را ترتيب مي‌دهد. تاسف‌آور اينكه هر چند اين جريانات در ظاهر از اسلام دم مي‌زنند، اما در واقع اعتقادي با دين و ايمان و معنويت ندارند. ذات دين و معنويت؛ آزادي، عدالت و مردمداري است. همان‌گونه كه امام علي(ع) مي‌گويند: «آنچه را براي خود مي‌پسندي براي ديگران هم بپسند و هرچه براي خود نمي‌پسندي براي ديگران هم مپسند.» يا «از دری كه فقر وارد شود، ايمان از در ديگر خارج مي‌شود.» اما تظاهر به دينداري براي برخي جريانات بهانه‌اي است براي كسب قدرت، نفوذ و امكانات فراوان. از منظر اسلام، در دين اجباري نيست و بايد زمينه‌اي ايجاد كرد تا شهروندان، خود مسير درست و حقيقت را بيابند. اساسا اديان و پيامبران مبعوث شده‌اند تا انسان، طعم آزادي، رفاه و پیشرفت را بچشد. اما متاسفانه گفتمان امام(ره) كه مبتني بر مردم داري، پيشرفت و توسعه بود كنار گذاشته شده است. جرياناتي امروز سكان هدايت ساختارهاي اجرايي، تقنيني و مديريتي كشور را به دست گرفته‌اند كه هيچ نسبتي با گفتمان امام (ره) و انقلاب ندارند.
امام به دنبال اين بودند تا زمينه آزادي (آزادي رسانه، آزادي احزاب، تشكل‌ها، فعاليت‌هاي مدني و...)، عدالت، توسعه، رفاه و... در كشور فراهم شود تا مردم بهره مند از يك زندگي امن و مطمئن باشند. به نظرم ديگر وقت آن رسيده كه ساختار حكمراني كشور نگاهي از درون به خود بيفكند و ببيند چه نسبتي ميان مردمسالاري و سياست‌گذاري‌هاي امروز كشور برقرار است؟ آيا به وعده‌هاي سال‌هاي قبل عمل شده يا اينكه فشار بر يكايك ايرانيان بيشتر شده است؟