محله‌هاي جديد: امنيت
بهروز مرباغي
تجربه تكه‌تكه كردن شهر و تقسيم آن به قطعات (پارسل شهري) پس از چند دهه شكست خورد. شهرسازي غرب كه طلايه‌دار اين مشرب شهري بود، زودتر از بقيه عالم متوجه اين شكست شد و رو به نظريه «توسعه محله‌اي» آورد. بازگشتي به سازمان فضايي قبلي. در ايرانِ ما، موضوع كمي بغرنج‌تر و دراماتيك‌تر است. در روزگاري كه در غرب شروع به قطعه‌بندي شهرها كردند، در بسياري از شهرهاي ايران هنوز سازمان محله‌اي برقرار بود و شهرها،
به ويژه شهرهاي تاريخي تكه‌تكه نشده بودند. صحبت از سال‌هاي پنجاه و شصت است. وقتي غرب شروع به اصلاح روش شهرسازي خود كرد، ما در ميانه تكه‌تكه كردن شهرهاي‌مان بوديم. خيابان‌كشي‌هاي بي‌سرانجام و نينديشيده سال‌هاي شصت در بوشهر، سمنان، كاشان و شيراز و بسياري از شهرهاي ديگر، يادگار آن مشرب است.
حال كه دنيا و سپس ايران دوباره به سازمان محله‌اي شهرها برگشته، چه بايد بكنيم كه اين تجربه تبديل به رونوشت‌برداري كالبدي از تجربه سده پيش نشود؟ بايد بپذيريم كه نه تنها جهان تغيير كرده، ايران نيز متحول شده. ساختار خانواده و جامعه به كلي عوض شده و ديگر نمي‌توان مثل صدسال يا حتي پنجاه سال پيش زندگي كرد. پس سازمان محله هم نمي‌تواند مثل سازمان محله‌هاي قبل باشد.
اما جوهر محله و مزيت‌هاي آن را بايد شناخت و با ترجمه كالبدي جديد وارد سازمان كالبدي و اجتماعي شهر كرد. البته كه برخي از وجوه زندگي محله‌اي، از جمله سرك‌كشيدن به زندگي خصوصي در و همسايه، امروز جايي در فرهنگ اجتماعي ندارد، اما اصلي‌ترين ويژگي‌هاي محله هنوز مورد نياز جامعه امروز است. آنها كدامند؟
امنيتِ عمومي نخستين و اصلي‌ترين ويژگي محله‌هاي اصيل تاريخي است. مهم‌ترين خصلت اين امنيت آن است كه كاملا دروني است و متكي به نيروهاي خارج از محله نيست. امروز آيا چنين امري قابليت تحقق دارد؟ آيا مي‌توان چشم بر اقتدار و ضرورت سازمان‌ها و نهادهاي حفظ امنيت و ايمني شهري و كشوري بست و اميدوار به ايمني و امنيتي حاصل از تعاملات درون‌محله‌اي شد؟ آيا در كشورهاي ديگر دنيا تجربه مشابهي كه نشان‌دهنده تامين امنيت توسط اهالي خود محله باشد، وجود دارد؟ براي روشن‌شدن پرسش اين نكته را بايد متوجه شد كه صحبت از امنيت محله است نه امنيت شهر يا كشور. طبيعي است تامين امنيت كشور حاصل تلاش و نيروي محلات براي امنيت نيست. مقياس كار بسيار متفاوت است. پس در مقياس محله و نيازهاي امنيتي آن بايد ديد چگونه مي‌توان دغدغه‌هاي فردي ساكنان محله را به ساختاري عمومي منتقل كرد كه بتواند به صورتي منسجم و پايدار مراقبت از محله را به عهده بگيرد. اين نوع از همكاري محله‌اي در برخي كشورهاي جهان وجود دارد و به عنوان رابط حكومت و محله در حوزه امنيت عمل مي‌كند... .
مدرس و استاد دانشگاه